205
Müəyyən vəzifə üçün bacarıq tələbləri artdıqca, ixtisaslı iĢçilərin cəlb olunması və
saxlanılması daha da çətinləĢir.
Yüksək bacarıqlı iĢçilər staj artdıqca daha çox bacarıq əldə etdikləri halda, onların
maaĢları daha az rəqabət qabiliyyətli olduğuna görə, bu onların dövlət idarələrində
karyera qurmaq istəklərini azaldır.
7.39
Ġllik nəticələrə əsasən ödəniĢlərlə (birdəfəlik mükafatlar və ya əsas əmək haqqının
qaldırılması) bağlı əsas çətinliklərdən biri müdirlərin illik mükafatları əldə olunmuĢ
nəticələrə əsasən etibarlı Ģəkildə təyin etməsidir. Menecerlər bütün iĢçiləri razı salmaq üçün
ciddi təzyiq altındadırlar, bu məqsədlə onlar hər kəsə təxminən eyni mükafatı verməyə
meyllidirlər. Daha pisi isə odur ki, onlar bu mükafatları sadəcə olaraq Ģəxsi münasibətlər və ya
yerliçilik zəminində verə bilərlər. Bu cür hərəkətlərin qarĢısını almaq çətindir, çünki bu cür
qərarlar hər il qəbul olunmalıdır və illik nəticələrə əsaslanan ödəniĢ prosesini dürüst aparmaq
üçün yetəri ―çəkindirmə və tarazlaĢdırma‖ prinsipinin tətbiqi üçün çox az stimul mövcuddur.
Əgər nəticəyə görə mükafatlandırmanın ən ilkin vasitəsi vəzifədə irəli çəkilmə yolu ilə maaĢın
artırılması olarsa, buna cavabdeh Ģəxslərin irəli çəkmə proseslərinə yetərli ―çəkindirmə və
tarazlaĢdırma‖ prinsipinə əməl edəcəkləri ehtimalı daha böyükdür. Bu asan deyil, lakin yuxarıda
göstərilmiĢ variantlarla müqayisədə müvəffəqiyyət imkanları daha yaxĢıdır:
Bu yol daha ümidvericidir, çünki iĢəgötürən hər hansı bir iĢçi üçün bu cür qərarların
baxılmasına hər
il deyil, hər bir neçə ildən bir resurs sərf etməlidir.
Bütün iĢçilərin maaĢ artımına layiq olmadığına inandırmaqdansa, vəzifənin artırılmasının
avtomatik olmadığına inandırmaq daha asandır.
7.40
Nəhayət, fəaliyyət nəticələrinin əmək haqqı ilə əlaqələndirilməsinin ilkin yolu
vəzifədə irəli çəkilmə olduğu halda, iĢçilərin illik nəticələrinin qiymətləndirilməsi
prosesinin nəticəsində iĢçilərin öz nailiyyətlərinə uyğun olaraq düzgün çeĢidləndirildiyinə
əmin olmaq zəruridir. XoĢbəxtlikdən, fəaliyyət reytinqinin ən yüksək və ya ən yuxarı iki
kateqoriyasına düĢən nəticələri izləməklə fəaliyyətin düzgün ölçülüb-ölçülməməsi barədə
müəyyən təəssürat əldə etmək mümkündür. Reytinqlərin iki yuxarı kateqoriyada həddən artıq
cəmləĢməsi illik nəticələrin qiymətləndirilməsi prosesinin yaxĢı iĢləməməsinə iĢarədir. Bundan
baĢqa illik nəticələrin qiymətləndirilməsi prosesinə bəzi məhdudiyyətlər tətbiq etmək
mümkündür ki, bu da iĢçilərin nəticələrə əsasən düzgün çeĢidlənməsinə imkan verəcək.
149
Təsirin monitorinqi də vacibdir, lakin idarəetmə məqsədləri üçün
7.41
Struktur bölmələrinin məqsədləri və nəticələri barədə məlumatın hazırlanması
digər məqsədlər üçün deyil, idarəetmənin təkmilləĢdirilməsi üçün vacibdir. Monitorinq
nəticəsində əldə olunan informasiya büdcələrin və ya nəticələrə görə mükafatların təyin edilməsi
üçün deyil, ilk növbədə idarəetməni təkmilləĢdirmək üçündür. Bu cür informasiya idarəetməni
iki müxtəlif yolla inkiĢaf etdirə bilər:
Bu informasiya rəhbər iĢçilər üçün əks-əlaqə (rəy) funksiyasını yerinə yetirə bilər, yəni
bu məlumatlar fəaliyyətə davamlı olaraq düzəliĢlər etmək, yaxĢı iĢi
davam etdirmək və ya
149
Məsələn, bax, Reid 2003 və 1999
.
206
rəy o qədər də qaneedici olmadığı halda iĢçilərin səylərinə düzəliĢlər etmək istifadə oluna
bilər.
Bu, mərkəzi orqanlar tərəfindən öz rəhbər iĢçilərini, bu rəhbər iĢçilərin öz əməkdaĢlarını
idarə etdikləri kimi idarə etmək üçün istifadə oluna bilər.
Məsələ bundadır ki, monitorinqdən əldə olunan məlumat təĢkilatı bölmələrin və onların
iĢçilərinin daha yaxĢı və vaxtı-vaxtında məlumatlandırılmasına imkan yaradır.
F.
Y
EKUN
:
Ġ
NSAN KAPITALINA YÖNƏLDILMIġ INVESTISIYALARIN BƏHRƏSI
7.42
Ġnsan kapitalına investisiya yatırılması Azərbaycanın orta-müddətli inkiĢaf
strategiyasının vacib elementi hesab olunmalıdır. Ali təhsil ocaqlarına daha yüksək qəbul,
daha yüksək səviyyəli tədris, daha etibarlı diplomlar, iqtisadiyyatın bugünkü və gələcək
ehtiyaclarına uyğun olaraq ixtisaslaĢma və ömürboyu təlim sisteminə malik
olan təhsil sisteminin
yaradılması iĢsizliyə daha az məruz qalan daha yaxĢı ixtisaslı iĢçi qüvvəsini təmin edəcəkdir.
Təhsilli iĢçi qüvvəsinin yaradılması eyni zamanda məhsuldarlıq sahəsində vacib nəticələrin əldə
olunması üçün baza və potensial yaradar, iqtisadiyyatın diversifikasiyasını asanlaĢdırar və
texnoloji yeniliklərin istifadəsini tezləĢdirərdi. Yuxarıda qeyd olunanlar hamısı Azərbaycanda
neft bumundan sonrakı davamlı inkiĢafı dəstəkləmək üçün lazımi elementlərdir.
7.43
Əmək bazarının özünə gəldikdə bəyan olunmamıĢ iĢ probleminin həlli, iĢ Ģəraitinin və
təhlükəsizliyin yaxĢılaĢdırılması və müasir fəal əmək siyasətlərinin formalaĢdırılması iĢçilərin
rifahının yüksəldilməsinin və struktur iĢsizliyin azaldılmasının əsasıdır.
7.44
Nəhayət, dövlət sektorunda maaĢların artırılması – və idarəetmə strategiyası - daha
səmərəli və çevik hökumətin formalaĢması ilə nəticələnəcəkdir.