Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi memarliq və ĠNCƏSƏNƏT ĠNĠSTĠtutu
Yüklə 2,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.3. B.Vahabzadə pyeslərinin ġəki Dövlət Dram Teatrında səhnə taleyi
130 mühəndis Əmini təmkinli, sadə və qayğıkeş bir insan kimi göstərir. Bununla belə, son şəkildə onun Nihalın önündə diz çökməsi, heç bir qəbahəti olmaya-olmaya yazıq və zavallı görünməsi tamaşaçını razı salmır. Ümumiyyətlə, epizodik surətlər dramaturji materialın azlığı üzündən bir pozitiv kimi yaxşı aşkarlanmamışdır” (42). Sözsüz ki, bu iradlarla razılaşmamaq olmaz, teatrla dramaturqun əməkdaşlığı gedişində daha çox epizodik səciyyə daşıyan bu məqamlar islah olunmuş, B.Vahabzadə dramaturgiyası püxtələşdikcə səhnə təcəssümü də mükəmməlləşmişdir.Ümumən, “Yağışdan sonra” pyesi bəzi xırda qüsurlarına baxmayaraq, Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrının repertuarında xüsusi seçildi, bir dram əsəri kimi teatrın ümumi yaradıcılıq inkişafına müsbət təsirini göstərdi. 3.3. B.Vahabzadə pyeslərinin ġəki Dövlət Dram Teatrında səhnə taleyi Bəxtiyar Vahabzadənin “Vicdan” pyesinin 1960-cı ilin mart ayında Nuxa xalq teatrındakı tamaşası onun Şəki tetatrsevərləri ilə ilk ünsiyyəti olduğundan bu məqamı da xatırlamaq məqsədəuyğundur. Xalq teatrları teatrla tamaşaçı auditoriyası arasında bir körpü olub, çevik ünsiyyət yaratmağa xidmət edir. Azərbaycan xalq teatrları meydan tamaşaları ənənəsinin davamı olub, belə ünsiyyətə imkan yaradırdı. Uzun illər fəaliyyət göstərən Nuxa Xalq Teatrı da bunlardan biri olub, öz üslubu ilə seçilən, gərgin zəhmət və axtarışlar bahasına başa gələn bir teatr kollektivini təmsil edirdi. Daim yenilik sorağında olan bu kollektivin tamaşalarında gənclik təravəti, orijinallıq təşəbbüsləri vardı. Bu təşəbbüslərin bəziləri mübahisəli görünsə belə, yenə də maraqlıydı. “Vicdan” dramında müəllifin qaldırdığı problemlərə münasibəti məhz xəlqi mövqeyi ilə kollektivə yaxın görünmüş, işgüzar, savadlı, əməyi sevən, böyüklərə ehtiram göstərən, həyatda namusla yaşamağı, vicdanla işləməyi bacaran Fəxrəddin (xalq hakimi), Əşrəf (aspirant), Pakizə (elmi işçi), Bahar (müəllimə) və Tükəz (ana) kimi insanların müsbət obrazı, özündən bədgüman, gözünü pula dikən, 131 özünü işə verməyən, adını alim qoyub, hərəkətləri ilə alim adını ləkələyən, xudbin, vicdanını itirmiş Sultan Zöhrabov, tüfeyli həyat keçirən, faydalı əməkdən qaçan Qulam və Atobba kimi, həyatın mənasını yalnız yemək, içmək və gəzməkdə görən, heç kəsin xeyir- şərinə yanmayan, süni bəzək-düzəyi sevən Mirəstə kimi tüfeylilərin mənfi nümunəsi kollektivə səhnədən söz demək imkanı yaratmışdı. “Vicdan” tamaşasının quruluşunu xalq teatrında da respublikanın əməkdar artisti, rejissor H.Şəmsizadə vermişdi, bədii tərtibatını isə rəssam C.Qazıyev hazırlamışdı. Mətbuatın məlumatına görə, rejissor işə məsuliyyətlə yanaşaraq, qısa müddət ərzində uğurlu tamaşa yaratmağa müvəffəq olmuşdu. O, teatrın aktyorları ilə əlbir işləyərək meydana keyfiyyətli tamaşa çıxarmışdı. Tamaşada əsərin konflikti şəxsi mənafe ilə ictimai mənafeyin toqquşması şəklində təzahür edirdi. Özlüyündə yeni olmayan bu münaqişə B.Vahabzadənin yanaşmasında aktual həyat materialı ilə möhkəmlənərək, forma və kompozisiya baxımından da səlis işlənmişdi. Tamaşada dövlət malını mənimsəyənlərin tərbiyələnməsində xalq məhkəmələrinin və ictimaiyyətin rolunun işıqlandırılması ilə yanaşı, cinayətkarları müdafiə edənlərin səhvləri, bu səhvlərin törətdiyi bədbəxt nəticələr də öz əksini tapmışdı. Lalayanın oynadığı Sultan Zöhrabov obrazı tamaşaçıların haqlı nifrətinə səbəb olmuşdur. O, Zöhrabovu alim olduqdan sonra kəndi, hətta doğma anasını bəyənməyən, elmi yaradıcılıq əvəzinə elmi təqlidçiliklə məşğul olan, dostunun sevgisinə xəyanət edən, ailəsində səmimiyyət yarada bilməyən, uşağının tərbiyəsinin qayğısına qalmayan, onu yetişdirən müəllimə hörmət göstərməyən bir tip kimi təqdim edirdi. Sultan Zöhrabov öz qüsurlarına göz yumur, düzgün tənqidlərə dözmür, lazım gəldikdə vəzifəsindən sui-istifadə edir, gənc elmi işçilərə qayğı göstərmir, hətta inkişafına əngəl olurdu. Bahar müəllimə və Sultan Zöhrabovun anası Tükəz obrazları tamaşada məharətlə səciyyələndirilmişdi. Respublikanın əməkdar artisti B.Əsgərova Bahar müəllimənin simasında xalq müəllimlərinin tipik nümunəsini yaratmışdı. O, Bahar müəllimə rolunu coşqun ilhamla yaradırdı. B.Əsgərova Bahar müəllimənin qayğıkeş, tələbkar, sənətini sevən gözəl tərbiyəçi və yaxşı bir insan olduğunu öz ifasında böyük ustalıqla canlandırırdı. O, özü dediyi kimi, ağ saçlarının hər 132 biri bir direktor, bir alim yetişdirən qocaman xalq müəllimidir. Zöhrabov oğlu Arifin pis oxuması və məktəbdə özünü pis aparmasına görə Bahar müəllimə tərəfindən məktəbə dəvət edilərkən “mən direktoram, vaxtım yoxdur, qəbul saatlarımda buyurun, siz gəlin mənim yanıma” - deyərək öz sabiq müəlliməsini yanına çağırsa da, Bahar müəllimə, Arifin qayğı ilə tərbiyə edilməsi xatirinə onun atasının yanına gəlir, Zöhrabovla bir xalq maarifçisi və tərbiyəçi kimi çox ciddi danışırdı. Bahar müəllimə ilə Qulamın altıncı şəkildə üz-üzə gəlməsi tamaşaçılarda xalq malına xəyanət edən və faydalı əməklə məşğul olmayan Qulama qarşı nifrət, Bahar müəlliməyə qarşı yüksək məhəbbət oyadırdı. Müəllimənin xeyirxah nəsihətləri, ibrətamiz sözləri, özü dediyi kimi, ömrünün çoxunu xəyanətdə keçirən Qulamın qəlbinə nüfuz edirdi. Ağsaçlı müəllimənin “kişi də bikar olar”, “səndən kişilik, mərdlik istəyirəm”, “iş səni ayıldar” kimi sözləri Qulamın daxilində ciddi bir sarsıntı əmələ gətirirdi. O, Zöhrabovun evinə gələrək ona məsləhət verirdi ki, öz xudbinliyindən əl çəksin, vicdanı qarşısında cavab versin: “Unutma ki, bu hərəktələrinə görə sənin yerinə mən xəcalət çəkirəm, axı sən mənim şagirdim olmusan, indi isə məni, hər şeydən əvvəl, bir müəllim kimi Arifin gələcəyi narahat edir. Sən onu tamamilə unutmusan. Sən öz xudbinliyin ucundan özünü cəmiyyətdən yüksək tutursan. Nə üçün? Ona görə ki, sən vicdanını itirmisən. İnsan üçün vicdanını itirməkdən böyük faciə ola bilməz! Bax, bu gün sən heç kəsdən utanmadan, xəcalət çəkmədən özünün haqlı olduğunu sübuta çalışırsan. Heç olmasa özündən utan, vicdanın qarşısında hesabat ver, vicdanından utan!‟ (124, 56). Z.Telyakovanın oynadığı Tükəz obrazı insanpərvər, alicənab, qayğıkeş bir insandır. Zöhrabovun öz anası Tükəzə qayğısız, qeyri- insani münasibət göstərməsinə baxmayaraq, o, oğlunun hərəkətlərinə səbrlə dözür, ailəsinin dağılmasına mane olur. Səhnədə beşinci şəkildən görünməyə başlayan ana - Tükəzin oğlu Sultanla söhbəti tamaşaçıların həyacanına səbəb olurdu. Ana məhəbbətini çoxdan itirmiş xudbin Zöhrabov kənddən gəlmiş anasını soyuqqanlıqla qarşılayır və onun gəlişindən narazı qalırdı. Lakin Tükəz (Z.Telyakova) bunların hamısına dözür, oğlunun, gəlinin, nəvəsinin Yüklə 2,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|