Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi zoologiya institutu
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cütdırnaqlılar dəstəsi – Artiodactila
27
aralıq sahib qismində şirin su ilbizlərinin, əlavə sahib qismində isə amfibilərin, rezervuar sahib qismində isə amfibilərin, reptililərin, quşların və məməlilərin iştirakı ilə başa çatır. Sestod faunanın formalaşmasında Diphillobothriidae fəsiləsinin nümayəndəsi S.erinacei-europei növünün inkişafı aralıq sahib qismində siklop xərçənglərinin, əlavə sahib qismində ilanların, qurbağaların, fakültativ sahib qismində boz dovşanın, siçanların, rezervuar sahib qismində isə balıqların, quyruqsuz suda-quruda yaşayanların, ilanların, kərtənkələlərin, quşların və məməlilərin iştirakı ilə başa çatır. Dipilidiidae və Taeniidae fəsiləsindən T.crassiceps, T.majcrosystus, T.pisiformis, H.krepkogorski növlərinin inkişaf dövriyyəsi gəmiricilərin və dovşankimilərin iştirakı ilə başa çatır. T.hydatigena, T.ovis, M.multiceps, E.granulosus və A.multilocularis növlərinin inkişaf dövriyyəsinin başa çatmasında əhli və vəhşi dırnaqlı heyvanlar, dəvə və s. və insan da iştirak edir. Mesocestoidae fəsiləsinin nümayəndələrinin inkişaf dövriyyəsi aralıq sahib qismində oribatid gənələrinin, əlavə sahib qismində isə siçanabənzər gəmiricilərin, quşların, sürünənlərin iştirakı ilə başa çatır. Yırtıcı məməlilərdə qeyd olunan 1 növ akantosefal – M.catulinus növünün inkişaf dövriyyəsi aralıq sahib qismində qarabədən böcəklərin, rezervuar sahib qismində isə həşəratyeyənlərin, gəmiricilərin və bəzi yırtıcı məməlilərin iştirakı ilə başa çatır. Nematodlardan Capillaridae fəsiləsindən olan bəzi növlərin (Th.aerophilus) inkişaf dövriyyəsinin başa çatmasında soxulcanlar, bəzilərində (T.spiralis) yırtıcılar, gəmiricilər, həşəratyeyənlər, donuz, insan və s. iştirak edirlər. Crenosomatidae və Filaroidae fəsilələrinə daxil olan növlərin inkişaf dövriyyəsi quru ilbizlərin, Ascarididae fəsiləsinə daxil olan növlərin inkişaf dövriyyəsi isə aralıq sahibin iştirakı olmadan başa çatır. Spiruridae, Physalopteridae və Rictularidae fəsilələrinə daxil olan növlərin inkişaf dövriyyəsi aralıq sahib qismində buğumayaqlıların, əsasən də sərtqanadlıların iştirakı ilə başa çatır. Ancaq Spiruridae fəsiləsindən S.lupi növünün inkişafında aralıq sahib qismində sərtqanadlılarla yanaşı həm də rezervuar sahiblər – suda-quruda yaşayanlar, sürünənlər və məməlilər də iştirak edirlər. Yırtıcı məməlilərdə qeyd olunan geohelmintlərlə yoluxma qidalanma sahələrində baş verir. Belə ki, ətraf mühitə yırtıcı məməlilər tərəfindən səpələnmiş və invazion mərhələyə çatmış helmint yumurtalar yemlə birlikdə udulduqda yoluxma baş verir.
Dəstəyə daxil olan 10 fəsilədən Azərbaycan faunasında 3 fəsilənin: donuzkimilərin, maralların və boşbuynuzluların nümayəndələri yayılmışdır. Donuzkimilər hərşeyyeyən, marallar və boşbuynuzlular isə
28
bitkiyeyənlərdir. Helmintoloji tədqiqat zamanı vəhşi cütdırnaqlılarda 14 fəsiləyə, 19 cinsə daxil olan 35 növ helmint aşkar edilmişdir. Helmint faunanın tərkibi 3 növ trematoddan, 2 növ sestoddan, 1 növ akantosefaldan və 29 növ də nematoddan ibarətdir. Qeyd olunan trematodlardan Fasciolidae, Brachilaemidae və Dicrosoeliidae fəsilələrinin hər biri 1 növlə, sestodlardan Anoplocephalidae 2 növlə, Taenidae və akantosefallardan Oligacanthorhynchidae fəsilələrinin hər biri 1 növlə təmsil olunmuşlar. Cütdırnaqlıların helmint faunasının tərkibində növ, cins və fəsilələrinin sayına görə nematodlar üstünlük təşkil edir. Qeyd olunan nematodlardan Strongyloididae, Physalopteridae, Thelaziidae və Gongyloematidae fəsilələrinin hər biri 1 növlə, Trichocepralidae və Capillariidae fəsilələrinin hər biri 1 növlə, Metastrongilidae fəsiləsi 7 növlə və Trichocephalidae fəsiləsi isə 15 növlə təmsil olunmuşlar. Trematodlardan Fasciolidae fəsiləsinin nümayəndəsinin inkişaf dövriyyəsi Limnea cinsindən olan şirin su ilbizlərinin, Dicrosoeliidae fəsiləsinin nümayəndəsinin inkişaf dövriyyəsi quru ilbizləri və Formica cinsindən olan qarışqa növlərinin və Brachilaemida fəsiləsinin nümayəndəsinin inkişaf dövriyyəsi isə quru ilbizlərinin, dovşankimilərin və sərçələrin iştirakı ilə başa çatır. Sestodlardan Anoplocephalidae fəsiləsinə daxil olan M.exparsa və M.benedeni növlərinin inkişaf dövriyyəsi oribatid gənələrinin iştirakı ilə, Taenidae fəsiləsinin nümayəndəsi E.granulosus növünün inkişaf dövriyyəsi isə yetkin mərhələdə yırtıcıların, xüsusilə canavarların, sürfə mərhələsi isə əhli və vəhşi dırnaqlı heyvanların, dəvələrin, dovşanların və insanın iştirakı ilə başa çatır. Akantosefallardan Oligacanthorhynchidae fəsiləsinə daxil olan M.hyrudinaceus növünün inkişaf dövriyyəsi böcəklərin iştirakı ilə başa çatır. Qeyd olunan nematodlardan Metastrongylidae fəsiləsinin
qurdlarının, Physalopteridae, Thelaziidae və Gongylonematidae fəsilələrinin inkişaf dövriyyəsi isə aralıq sahib qismində böcəklərin, rezervuar sahib qismində isə suda-quruda yaşayanların, sürünənlərin, quşların, vəhşi məməlilərin və insanın iştirakı ilə başa çatır. Cütdırnaqlılarda qeyd olunan 29 növ nematoddan 23 növü geohelmintdir və onların inkişaf dövriyyəsi ətraf mühitlə sahib orqanizmlər arasında gedir. Belə ki, ətraf mühitə səpələnmiş və invazion mərhələyə çatmış nematod yumurtaları qidalanma sahələrində yemlə birlikdə udulur və yoluxma baş verir. Çöl donuzunda 16 növ helmint aşkar edilmişdir. Helmint faunanın tərkibi 11 növ biohelmintdən, 5 növ də geohelmintdən ibarətdir. Ancaq Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|