4.1.3. Devlet Başkanının Sorumluluğu ve Görevden Alınması
.............................
198
4.2. Federal Meclis
...........................................................................................................................................................................
198
4.2.1. Devlet Duması
.......................................................................................................................................................
199
4.2.2.
Federasyon Konseyi
......................................................................................................................................
201
4.2.3. Kanun Yapım Süreci
......................................................................................................................................
202
4.2.4.
Anayasa Değişikliği
.........................................................................................................................................
204
4.3. Hükümet
...........................................................................................................................................................................................
205
4.4. Anayasa
Mahkemesi
.........................................................................................................................................................
207
5. ANAYASAL ORGANLAR ARASINDAKİ İLİŞKİLER
..................................................................
208
5.1. Devlet Başkanı-Parlamento İlişkileri
.......................................................................................................
208
5.1.1.
Yasama Faaliyeti
.................................................................................................................................................
217
5.1.2.
Hükümet Kurma
.................................................................................................................................................
222
5.2. Devlet Başkanı-Başbakan/Hükümet İlişkisi
..................................................................................
226
5.3. Parlamento-Hükümet İlişkileri
.........................................................................................................................
230
6. SİYASAL SİSTEM HAKKINDAKİ TARTIŞMALAR
.....................................................................
233
7. SONUÇ
......................................................................................................................................................................................
236
KAYNAKÇA
...................................................................................................................................................................................
239
SONSÖZ
............................................................................................................................................................................................
245
TBMM ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI HAKKINDA
...........................................
253
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
vi
ÖNSÖZ
Türkiye’de “hükümet sistemi” tartışmaları esas olarak 1982
Anayasası’nın hazırlık dönemlerinde başlamış, müteakip yıllarda da farklı
vesilelerle zaman zaman gündeme getirilmiştir. Türkiye’nin başkanlık
sistemine geçmesinin gerekli olup olmadığı ekseninde gerçekleşen
tartışmalar son yasama döneminde bir üst seviyeye çıkmış, hem siyaset
alanında hem akademik çevrede artarak devam etmiştir.
Muasır medeniyetler arasındaki yerini almak ve bunun için gerekli
reformları hayata geçirmek gayretinde olan ülkemizde, bu istikamette
yapılacak faaliyetlerin bilimsel verilerle desteklenmesi şarttır. Ekonomik,
siyasal ve toplumsal ilerleme için doğru bilgi, başlıca anahtar olmuştur.
Keza, hükümet sisteminin değiştirilmesi hususundaki tartışmaların da
geniş bir perspektifle, tarihsel tecrübeler ışığında ve başka ülkelerdeki
uygulamalar incelenerek yapılması son derece önemlidir.
Demokratik hükümet sistemlerinden her birinin, kendi içindeki
uygulama farklılıklarıyla birlikte incelenmesi, bu sistemlerin daha
iyi anlaşılması için elzemdir. Dolayısıyla başkanlık, yarı başkanlık ve
parlamenter sistemlerin incelendiği bu tür şümullü çalışmalar konunun
vukufiyetle müzakere edilmesine katkıda bulunacaktır.
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığımız tarafından hazırlanan ve
güncellemesi yapılan “Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Parlamenter
Sistem”, “Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Yarı-Başkanlık Sistemi”
ve “Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi” başlıklı üç
eserde, parlamenter sistem ile başkanlık ve yarı başkanlık sistemlerinin
dünyadaki önemli örnekleri incelenmektedir. Bu incelemelerde bir
taraftan söz konusu ülkelerin anayasal çerçeveleri tespit edilirken diğer
taraftan bu anayasal organlar arasındaki ilişkiler teferruatlı bir şekilde
tetkik edilmektedir. Çalışmada ele alınan ülkelerin tetkiki, mevzubahis
hükümet sistemlerinin sadece “tasarlanan” değil, “var olan” resminin
görülebilmesini sağlamaktadır. Böylece incelenen hükümet sistemlerinde,
bir taraftan özellikle yasama ve yürütme organlarının siyasi konumları ve
ağırlıkları görülürken, diğer taraftan bu konum ve ağırlıkları meydana
getiren amillerin takip edilebilmesi imkanı doğmaktadır.
Bu vesileyle, bu kıymetli eserlerin ortaya çıkmasında emeği geçen
herkese teşekkür ediyor, çalışmalarda faydalar sağlamasını temenni
ediyorum.
İsmail KAHRAMAN
Türkiye
Büyük Millet Meclisi
Başkanı
vii
Önsöz