Andijon davlat universiteti

4. Yarimo‘tkazgichlar fizikasi va noan’anaviy energiya manbalari fizikasi
Zaryad tashuvchilarning samaraviy massasi. Yarimo‘tkazgichlarda elektronlar va kovaklar statistikasi, Fermi-Dirak taqsimot funksiyasi, Fermi sathi tushunchasi. Amorf yarimo‘tkazgichlar va dielektriklar, amorf moddalarning zonaviy strukturasining xususiyatlari, harakatchanlikning tirqishi va sirt holatlarining dumlari.

Yarimo‘tkazgichlar va dielektriklar elektro‘tkazuvchanlik mexanizmlari. Kristallardagi kirishmalar va nuqsonlar. Elektron elektro‘tkazuvchanligi. Zaryad tashuvchilarning sochilishi. Ion o‘tkazuvchanlik. Nuqsonning hosil qilish energiyasini baholash. Ion o‘tkazuvchanlikning aktivatsiya energiyasi. Harakatchanlikning temperatura va elektrik maydon kuchlanganligiga bog‘liqligi. Amorf dielektriklar elektro‘tkazuvchanligining xususiyatlari, sakrovchan o‘tkazuvchanligi. Polyaronlar.

Yarimo‘tkazgichlar va dielektriklarda kinetik hodisalar. Galvanomagnitik, termoelektrik va termomagnitik samaralar. Xoll samarasi. Nomuvozanat va muvozanatli zaryad tashuvchilar. Generatsiya-rekombinatsiya hodisalari. Zaryad tashuvchilarning yashash vaqti va relaksatsiya vaqti. Diffuziyaviy va dreyf toklari. Tokning uzluksizlik tenglamasi.
Zaryad tashuvchilarning harakatchanlik va diffuziya koeffitsienti orasidagi bog‘lanishi. Bir jinsli bo‘lmagan yarimo‘tkazgichlar va dielektriklardagi potensial to‘siqlar. Yarimo‘tkazgichlar va dielektriklarda kontakt hodisalar. Injektirlovchi va to‘g‘rilovchi kontaktlar.
Tashqi elektr maydonda dielektriklarning qutblanishi, qutblanish mexanizmlari. Tashqi elektr maydonda dielektriklarning qutblanishi. Moddaning tuzilishi va strukturasi hamda uning qutblanganligi orasidagi bog‘lanish. Qutblanishning elastik va noelastik mexanizmlari. Dielektrik singdiruvchanlik va dielektrikdagi zaryadning sirt zichligi.
Dielektrikdagi elektr maydonining tenglamasi, dieletriklardagi o‘rtacha makroskopik maydon. Dielektriklardagi lokal maydon. Qoldiq va o‘z-o‘zidan qutblanish. Segneto va pezoelektriklar, elektretlar. Klauzius-Mosotti tenglamasi va Born formulasi. Dielektrik singdiruvchanlikning temperaturaviy koeffitsienti. Kristall panjaraning tebranishi. Optik va akustik fononlar. Qattiq dielektriklarning orientatsiyali qutblanuvchanligi.
O‘zgaruvchan elektr maydonda dielektriklar qutblanishi. Tashqi maydon kuchlanganligi o‘zgarganida o‘tish. Uzluksiz o‘zgaruvchan elektr maydondagi qutblanish. Kuchlanganlikning superpozitsiya prinsipi. Qutblanish vektorining aktiv va reaktiv tashkil etuvchilari, siljish toklari, dielektrik yo‘qotishlar.
Dielektrik yo‘qotishlar burchagining tangensi. Dielektrik singdiruvchanligining kompleks ko‘rinishi. Koul-Koul diagrammalari yordamida relaksatsiya vaqtini aniqlash. Dielektriklarda elektromagnit to‘lqinlarning tarqalishi. Dielektriklarning optik xususiyatlari. Dielektriklarda yorug‘likning yutilishi.
Energiya to‘g‘risida asosiy tushunchalar. Energiyaning inson hayotidagi o‘rni. Foydali energiya. Energiya tizimi, sektori va xizmat ko‘rsatish. Energiya ishlab chiqarish tarixi, rivojlanishi va uni qo‘llashdagi asosiy faktorlar.
Energiya manbalari turlari klassifikatsiyasi. Qayta tiklanmaydigan va qayta tiklanuvchi energiya manbalari. Energiya manbalari va ekologiya. Qayta tiklanuvchi energiya manbalari va ularning asosiy jihatlari. O‘zbekistonda va Yevropada qayta tiklanuvchi energiya manbalari.
Quyosh energiyasi. Quyosh energiyasidan foydalanish tarixi. Quyosh energiyasini o‘lchash va hisoblash. Quyosh energiyasi to‘g‘risida ma’lumotlar.
Quyosh issiqlik energiyasi. Quyosh issiqlik energiyasini to‘plovchi qabullagichlar (past, o‘rta va yuqori temperaturali). Quyosh energiyasidan passiv va aktiv foydalanish. Quyosh qurilishlari va binolari.
Suv isitkichlar va pechlar. Quyosh bug‘ generatorlari. Quyosh konvektsion generatorlari. Termoelektrik generatorlar.
Quyosh fotoelektrik energiyasi. Tashqi va ichki fotoeffektlar. Yarimo‘tkazgichli fotogeneratorlar. Fotoelektrik qurilmalarning boshqa komponentalari. Avtonom fotoelektrik qurilmalar. Umumiy elektr tarmog‘iga ulangan quyosh fotoelektrik qurilmalari. Quyosh fotoelektrik stansiyalar. Foydali ish koeffitsienti.
Shamol energiyasi. Shamol energiyasi to‘g‘risida tushunchalar va tarixiy ma’lumotlar. Energiyani o‘lchash va hisoblash. Shamol turbinalari va elektr generatorlari. Konstruktsion qurilmalar. Foydali ish koeffitsienti.
Gidroelektr energiyasi. Tarixiy suv g‘ildiraklari, tegirmonlari va dastlabki energiya ishlab chiqarish stansiyalari. Gidroresurslarni aniqlash va hisoblash.
Gidroturbinalar va elektr generatorlari. Markaziy gidroelektr energiyasi. GES larning ishlash prinsiplari. Yirik GES lar. Kichik va mikro-GES lar.
Okean energiyasi. Chuqur energetik oqimlar. Okean issiqlik energiyasi. Osmotik bosim energiyasi. Okean to‘lqin energiyasi. Gravitatsion ko‘tarilgan suv energiyasidan foydalanish.
Geotermik energiya. Geotermik energiya resurslarni baholash. Geotermal tizimlar va manbalar. Konstruksion yechimlar va amalga oshirilgan loyihalar.
Biomassalar. Biomassa–energiya manbai. Biomassa resurslari. Biomassa texnologiyasi. Yuqori temperatura va elektr energiya ishlab chiqish.
Biogaz va bioyoqilg‘i. Bioyoqilg‘i. Biodizel va bioetonol. Bioenergiya manbalarini yetishtirish. Biogaz va uning texnologiyasi. Biotozalash zavodlari va ekologiya.
Vodorod va issiqlik elementlari. Vodorod ishlab chiqarish texnologiyalari. Vodorodni saqlash va tashish. Issiqlik elementlari.
Gibrid tizimlar. Gibrid tizimlar turlari (foto-termo, foto-shamol, foto-gidro va h.k.) va ulardan foydalanishning muhim nazariy va amaliy jihatlari.