“akp hakimiyyəti dövründə Türkiyənin xarici siyasəti”
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
14 görüşünün İstanbul bəyannaməsi ilə şuranın təşkilatlanmasının təməli atılıb. Türk şurası ilk zirvə toplantısını 2011-ci il oktyabrın 20-21-də Almaatada keçirib. Soyuq müharibədən sonra dəyişən nizam və AK Partiya rəhbərliyi çərçivəsində ümumi olaraq Cənubi Qafqaz siyasəti araşdırılsa, mədəniyyətlərin geniş nöqtəsində olan və bir çox mədəni müxtəlifliyə sahib Cənubi Qafqaz Türkiyənin olduğu qədər digər qlobal aktorların da əlaqəsinin toplandığı bir coğrafyadır. AK Partiyanın iqtidara gəlməsindən sonra Türkiyənin xarici siyasətində meydana gələn dəyişmələrdən Cənubi Qafqaz və xüsusiləşdirsək Gürcüstan ilə mövcud əlaqələr də təsirlənmişdir. Onsuz da hal-hazırda ümumi mənada problemsiz gedən əlaqələr iki ölkənin sosial-iqtisadi və siyasi maraqlarına uyğun olaraq yenidən nəzərdən keçirilməyə başlanmışdır. AK Partiya hökuməti özündən əvvəl iqtidara gələn digər rəhbərliklər kimi Türkiyənin Orta Asiyaya açılan qapısı olan və 276 kilometrlik sərhəd qonşusu Gürcüstanın əhəmiyyətinin fərqinə varmışdır. Ancaq bəzi əskiklər və əlaqələrin istənilən nöqtədə olmaması Ankara-Tiflis arasında yeni təmasların meydana gəlməsini lazım bilmişdir. Türkiyənin Qafqazdakı ikinci-ən az Azərbaycan qədər önəmli digər müttəfiqi Gürcüstandır. Türkiyə 1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılmasından dərhal sonra 16 dekabr 1991-ci ildə Gürcüstanın müstəqilliyini tanımış, 21 may 1992-ci ildə də iki ölkə arasında diplomatik əlaqələr qurulmasına dair Protokol imzalanmışdır. İki ölkənin Ankara və Tiflisdəki səfirliklərinin yanında, Türkiyənin Batumidə, Gürcüstanın isə İstanbul və Trabzonda konsulluqları vardır. 12 Gürcüstanın həm də İzmir və Samsun şəhərlərində Fəxri konsulları var. Ən axırıncı dəfə 2014-cü ilin yanvar ayında Türkiyənin o zamankı prezidenti Abdullah Gül Gürcüstan prezidenti Georgi Marqvelaşvilini Türkiyədə qəbul etmişdir. İkili ortaq mətbuat konfransı təşkil etmişdir. AK Partiya iqtidara gəldiyi zaman Gürcüstanda Şevardnadze prezident vəzifəsində idi. Ancaq Şevardnadze rəhbərliyi Gürcüstan ictimaiyyətində tez-tez tənqid edilmiş, Gürcüstan küçələrində nümayişlər keçirilirdi. 2003-cü ilin noyabr ayında Gürcüstanda təşkil edilən ümumi seçkilərdə də qeyri-obyektivlik edildiyi 12 Demirağ, Yelda, “Türkiye-Gürcistan ilişkileri” Nobel Yayınevi, 2007, s. 269-296 15 səbəbiylə qiyamlar başlamışdır. Gürcü xalqının bu reaksiyasının davamı olaraq "Məxmər inqilabı" və ya digər bir adıyla "Gül inqilabı" olaraq bilinən hadisə ilə Şevardnadze rəhbərlikdən ayrılmaq məcburiyyətində qalmışdır. Eyni zamanda gürcü separatçı bölgələrində də tez-tez qiyamlar meydana gəlməyə başlamışdır. Türk xarici siyasət nümayəndələri Acara bölgəsinin lideri Aslan Abaşidzeyə daxili qarışıqlıq çıxarıb ölkənin sabitliyinin pozulmaması istiqamətində məsləhətdə vermişlər. Gürcüstanın içində olduğu bu vəziyyətə türk xarici siyasəti nümayəndələri qeydsiz qalmayaraq bu şərhi etmişlər: "Türkiyə seçkilər sonrasında meydana gələn inkişafların, əlaqələrimizi mükəmməl səviyyədə davam etdirərək gəldiyimiz bu qonşu ölkənin rifahına təsir etməməsini və dost Gürcüstanda dinclik və birliyin ən qısa zamanda hakim olmasını ürəkdən arzu edir. Türkiyə çətinliklərin siyasi uzlaşmanın təmin edilməsi surətiylə aşılacağına və Gürcüstanın demokratiya yolunda irəliləməyə davam edəcəyinə inanır. " 13 Şevardnadze rəhbərlikdən ayrıldıqdan sonra, 4 yanvar 2004-cü il tarixində keçirilən seçkilərdə Saakaşvili prezident seçilmişdir. Türk millət vəkilləri bu seçkidə müşahidəçi statusunda olmuşlar. Ardınca yeni Gürcüstan prezidenti Saakaşvili 20 may 2004-cü ildə Türkiyəyə səfər etmişdir. Gürcüstan prezidenti səfəri zamanı Ankara-Tiflis arasındakı əlaqələrin sosial-iqtisadi və siyasi baxımdan gələcəyinə toxunarkən separatçı bölgələrdəki problemlərdən bəhs etmişdir. Eyni zamanda Saakaşvili Gürcüstanda müstəqilliyin və sabitliyin təmin edilməsi məqsədiylə Qərb ilə əməkdaşlığa verilən əhəmiyyət ilə Türkiyənin bu mövzudakı yerini ifadə etmişdir. O dövrün prezidenti Əhməd Necdət Sezər isə türk rəhbərliyinin Gürcüstan Respublikasının ərazi bütövlüyünə duyduğu hörmət ilə Qafqazda sabitliyin təmin edilməsinə istiqamətli diləklərini ifadə etmişdir. AK Partiya iqtidara gəldikdən sonra Cənubi Qafqaz ilə əlaqələrini nəzərdən keçirməyə başlamışdır. Bu nöqtədə uzun illərdir aralarındakı problemləri həll edə bilmədiyi Ermənistan ilə əlaqələrdə də yeni siyasətlər yaradılmağa çalışılmışdır. Türkiyə diplomatik əlaqələri olmayan Ermənistan ilə bürokratik işləri uzun illər Moskva səfirliyi üzərindən etmişdir. Türkiyə 2005-ci ilin mart ayında bürokratik 13 . Turkey´s Political Relations With Georgia , http://www.mfa.gov.tr/turkey_s-political-relations-with-georgia.en.mfa, 02.07.2011 16 əməliyyatların daha funksional bir şəkildə getməsi üçün Ermənistan ilə əlaqələrini Rusiya yerinə Gürcüstan üzərindən icra edəcəyi qərarını açıqladı. Türk səlahiyyətliləri tərəfindən funksionallıq səbəbi irəli sürülsə də əslində bu vəziyyətin Ermənistan ilə Rusiya arasındakı sıx əlaqələr və Türkiyənin bu vəziyyətdən mənfi təsirlənməsinə bir reaksiya olaraq yaradıldığı tənqidləri edilmişdir. Mövzu ilə əlaqədar Xarici İşlər Nazirliyi spikeri Namık Tan bu şərhi etmişdir: "Dialoq prosesinin tələb yazışmalarının edilməsi və rəsmi olaraq tanımadığımız bu ölkə ilə lazımlı digər təmasların davam etdirilməsi, bu çərçivədə vətəndaşlarımızın problemlərinin aradan qaldırılmasında Ermənistana qonşu olan Gürcüstan paytaxtındakı Tiflis səfirliyimizin Moskva səfirliyimizlə müqayisədə daha funksional mövqedə olduğu nəticəsinə gəlinmişdir." Türkiyə-Gürcüstan arasındakı əlaqələrdə hərbi mövzular da böyük əhəmiyyət kəsb edir. Gürcüstan müstəqilliyini qazandığı andan etibarən Rusiya ilə mövcud əlaqələrinə görə Qərb təşkilatlarına inteqrasiya etməyi qarşısına məqsəd qoymuşdur. İnteqrasiya üçün ən əhəmiyyətli beynəlxalq təşkilatlardan biri isə NATO-dur. NATO- ya üzv olan və ABŞ ilə birlikdə Cənubi Qafqazda sabitlik meydana gəlməsini reallaşdırmağı məqsəd qoyan Türkiyə Gürcüstanın demokratiyanı tam mənasıyla təsis edib, beynəlxalq təşkilatlara üzv olmasını dəstəkləyir. Ankara-Tiflis arasındakı hərbi əlaqələrin təməli 1997-ci ildə imzalanan bir hərbi əməkdaşlıq razılaşmasına əsaslanır. Bu müqavilənin imzalanmasının ardından 1998-ci ildən etibarən Türkiyəyə təhsil almaq məqsədiylə gürcü zabitlər gəlməyə başlamışdır. Bunun xaricində Türkiyənin Gürcüstana hərbi məqsədlərlə etdiyi yardımın 40 milyon dolları keçdiyi ifadə edilir. Türkiyənin hərbi baxımdan Gürcüstan ilə əlaqələrində müzakirə edilən bir digər mövzu isə 2008-ci il avqust ayında Rusiya və Gürcüstan qüvvələri arasındakı müharibədir. 14 2008-ci ilin avqust ayının ilk günlərindən Cənubi Osetiya və Gürcüstan arasında qarşıdurmalar başlamışdır. Cənubi Osetiyanın müstəqilliyini elan etməsinin ardından avqustun 8-inin səhəri gürcü güclər Cənubi Osetiyaya girmişdir. Hadisənin ardından Rusiyada hərbi birliklər və tanklarla Cənubi Osetiyaya Gürcüstan qarşısında girməsiylə, vəziyyət daxili iğtişaşlardan çıxıb beynəlxalq bir hal almışdır. 14 Ahmet Davutoğlu, Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu, Küre Yayınları, İstanbul 2001; Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|