Adaptiv jismoniy tarbiya va sport

Reabilitatsiya tizimi 
Ixtisoslashgan adabiyotlarda ijtimoiy, tibbiy, mehnat, kasbiy, madaniy, maishiy, 
oilaviy, estetik, texnik, boshlang‘ich, to‘liq, har tomonlama va boshqa turdagi 
reabilitatsiya haqida eslatmalar mavjud. 
Shakldagi 2-rasmda V.Z. Kantor tomonidan taklif qilingan reabilitatsiya turlarining 
tasnifi ko‘rsatilgan (2000), unda uchta tasniflash xususiyatlarini ajratish ko‘zda tutilgan. 
Nogiron odamlarni reabilitatsiya qilishning tizimli g‘oyasini ishlab chiqishning 
dastlabki nazariy asosi shundan iboratki, u davlat ijtimoiy siyosatining o‘ziga xos 
yo‘nalishi sifatida ko‘rib chiqiladi, u ohir-oqibat umuman jamiyatning va xususan 
individual ijtimoiy guruhlarning hayot tarzini tasdiqlash yoki yaxshilashga qaratilgan. 
2-Rasm . Reabilitatsiya turlarini tasniflash (V. Z. Kantorga ko‘ra) 
Ushbu nazariy asos turmush tarzining kategoriyasi bilan bog‘liq holda 
reabilitatsiya maqsadi tushunchasiga mos keladi. Bundan tashqari, ushbu markaz har 
qanday reabilitatsiya ijtimoiy ahamiyatga ega degan fikrga asos bo‘ladi. 
Reabilitatsiya (tiklanish) 
turlari markazi 
Tasniflangan belgilar 
Amaldagi texnologiyalarga 
qarab 
Qayta tiklanish 
darajasiga qarab 
Xayot sohalariga 
qarab 
Ishtimoiy 
mehnat 
dastlabki 
Tibbiy 
ishtimoiy 
turmush 
Bashlang‘ich 
Texnologik, 
muxandislik 
Ishtimoiy 
madaniy 
To‘liq 
Psixologik 
Pedogogik 

---

21 
Nogironligi bo‘lgan odamlarni reabilitatsiya qilish ijtimoiy siyosat sohasidagi 
o‘ziga xos faoliyat sifatida ko‘rib chiqilishi uning ko‘p o‘lchovli tuzilishini ko‘rsatadi. 
Birinchidan,
reabilitatsiya o‘zining morfologik (turlar) jihatidan namoyon 
bo‘ladi: ijtimoiy siyosat inson hayotining barcha asosiy sohalarini, ya‘ni mehnat, 
turmush, madaniyat sohalarini qamrab olganligi sababli nogiron odamlarni reabilitatsiya 
qilish ularning hayotining kamida uch sohasini qamrab olishi kerak. Shundan 
nogironlarni reabilitatsiya qilishning uchta ob‘ektiv yo‘nalishi aniqlanadi: ijtimoiy 
mehnat, ijtimoiy-maishiy va ijtimoiy madaniy. 
Ushbu barcha sohalarda olg‘a siljishni ta‘minlash nogironni kompleks (umumiy) 
reabilitatsiya qilish deb tushunilishi kerak. O‘z navbatida, nogironlarning kasbiy 
reabilitatsiyasi ijtimoiy va mehnat reabilitatsiyasining alohida holati hisoblanadi; estetik 
– ijtimoiy madaniy, va oila – ijtimoiy maishiy va boshqalar. 
Ikkinchidan,
reabilitatsiya boshlang‘ich, elementar va to‘liq reabilitatsiyani 
ajratish mumkin bo‘lgan dinamik (bosqichma-bosqich) hodisa sifatida ko‘rib chiqilishi 
kerak. 
Uchinchidan, ishlatilgan texnologiyalarga, ishlatilgan reabilitatsiya vositalari va 
usullarining xususiyatiga qarab, ularni tibbiy, texnik (muhandislik), psixologik va 
pedagogikaga bo‘lish mumkin. 
Shunday qilib, biz nogironlarni reabilitatsiya qilish tibbiy, muhandislik-texnik 
vositalardan kompleks foydalanishga asoslangan mehnat, hayot, madaniyat sohalarida 
nogironligi bo‘lgan odamlarning sog‘liqni saqlash sohasidagi ijtimoiy imkoniyatlari 
darajasini oshirishni o‘z ichiga oladigan ijtimoiy siyosat sohasidagi o‘ziga xos faoliyat 
degan xulosaga kelishimiz mumkin, psixologik va pedagogik texnologiyalar va ushbu 
toifadagi aholining turmush tarzi standartlarini amalga oshirishga tayyorligini 
ta‘minlashga qaratilgan .