A. M. Allahverdiyev m.İ. Bağirova

M üxtəlif hormonal preparatiarla ve antibiotüdərle (kortizon, 
kanamisin, neomisin) uzunmüddətli müaiicə
Revmatik artritlər
Ağciyərin obstruktiv xəstəlikləri
Y am qlann dərin formalan
Asiltransferaza fermentinin irsi çatışmazhğı
Afladangəlmə a -  və  P-lipoprotein çatışmazhğı
2.3. PLAZMA LİPOPROTEİNLƏRİ
Lipoproteinlər -  lipidlərin zülallarla birləşm ələridir.  Plazma 
lipoproteinlərinm  əsas  funksiyası  lipidlerin  daşınmasını  (nəql 
edilməsini)  tə'min  etmekdən  ibarətdir.  Plazma  lipoprotein- 
lərinin  m üxtəlif  növləri  xüsusi  çəkilərinə  (nisbi  sıxlıqlanna) 
və  elektroforez  zamam  göstərdikləri  mlitəhərrikliklərinə  görə 
bir-birinden  fərqlənir.  Bu  baxımdan plazma  lipoproteinlərinm 
aşağıdakı növləri ayırd edilir.
1.  Çox aşağı  sıxlıqlı lipoproteinlər (ÇASL);
2. Aşağı  sıxlıqlı lipoproteinlər (ASL);
3. Y üksək sıxhqh lipoproteinlər (YSL);
4.  Çox yüksek sıxlıqlı lipoproteinlər (ÇYSL);
Bunlardan  əlavə,  qan  plazmasının  və  limfanın  tərkibində
ümumi  kütləsinin  98%-e  qədəri  lipidlərdən,  2% -ə  qədəri  isə 
zülallardan  ibarət olan xilomikronlara da tesadüf edilir.  Bunlar 
nisbi  sıxlığı  0,96  q/sm^  və  daha az olan,  xarici  səthi  zərif züial 
təbəqəsi  ilə  əhatə  edilmiş  lipid  damlacıqlarıdır.  Qan  plazma- 
smda  xilom ikronlann  qatüığı  xüsusən  alimentar hiperlipemiya 
zamanı  artır.
Çox aşağı  sıxlıqlı lipoproteinlərin (ÇASL) nisbi sıxlığı 0,96- 
dan  1,006-ya qədər  olur.  O nlann  ümumi  kütləsinin  80-90  %-i 
lipidlərdən  ibarət  olur.  ÇASL-ın  tərkibindəki  lipidlər  arasmda 
triasilqliserinlər, fosfoiipidlər, xolesterin və onun efırləri üstün-
lük təşkil edir. Bu fraksiyaya pre-j3-lipoproteinlər də deyilir.
Aşağı  sıxlıqlı  lipoproteinlər  (ASL)  və  ya  p-lipoproteinler 
nisbi  sıxhğı  1,006-1,063  olan  lipid-zülal kompleksləridir.  Bun- 
lann  ümumi  kütləsinin  70%-ə  qədəri  lipidlərdən  (əsasən  xo-

---

lesterin və  xolesteridlər,  nisbətən  az miqdarda  fosfoiipidlər və 
triasilqliserinlər) ibarətdir.
Y üksək  sıxlıqlı  lipoproteinlər (YSL)  və  ya  a-lipoproteinlər 
nisbi  sıxlığı  1,063-dən  artıq  olan  zülal-lipid  kompleksİəridir. 
O nlann  ümumi  kütləsinin  50-60%-ni  lipidlər  (xüsusən  fosfo- 
lipidlər) təşkil  edir.  Çox  yüksək sıxlıqh  (ÇYSL)  lipoproteinlər 
və  ya  a
2
-lipoproteiniər  YSL-dən  nisbi  sıxlığının  daha  artıq 
(
1
,
1
0
-
1
,
2
1
) və tərkibindəki fosfolipidlərin çox olması üə fərqlənir.
2.3.1.  Çox aşağı sıxlıqlı lipoproteinlər (ÇASL)  •
Lipoproteiniərin  bu  qrupunun  (nisbi  sıxlığı  0,96-1,006) 
spektrofotometrik  göstəricisi  20-dən  400-ə  qədər  olur.  Buniar 
plazma  lipoproteinlərinin  ümumi  m iqdannm   23-33%-ni  təşkil 
edir.  ÇASL-ın əsas  funksiyası qaraciyərdə  sintez edilən triasil- 
qliserinlərin toxumalara nəql  edilməsi  ilə elaqədardır.
Normal göstəriciləri:
Yaş 
K işilərdə 
Qadınlarda
(mq/dl) 
(mq/dl)
20-39 
25-45 
20-30
40-59 
40-50 
30-40
60-70 
30-40 
30-35
Artmasına səbəb olan hallar:
Alkoholizm 
K əskin hepatit
Hipotiroidizm 
Şəkərli diabet 
Nefrotik sindrom
Irsi hiperlipoproteinemiyamn b ə ’zi formalan
Uremiya
M ieloma
Limfoma
Makroqlobulinemiya
Girke xəstəliyi
Tənəffus sistemi xestəİikleri
B ə ’zi dərman preparatlan xüsusən kortikosteroidler

---

Estrogen preparatlan (estradiol, estron və s.) ile müalice
Ateroskleroz
M addələr mübadiləsinin pozulması
2.3.2. Aşağı sıxhqlı lipoproteinlər
Plazm a  lipidlərinin  bu  qrupunun  (ASL)  spektrofotometrik 
göstəricisi  0-20  rəqəm iərinə  müvafıq  gəhr.  Bunlar  р
1
а
2
зпа 
xolesterininin  45% -ə  qədərini  özlərində  saxlayır  ve  periferik 
toxumaiarı  xolesterinlə  tə'min  edir.  Qanda  xolesterin  artdıqca 
ASL-in də qatıhğı artır.
Normal göstəriciiəri:
Yaş
Kişiiərdə
Qadmlarda
(mq/dl)
(mq/dl)
0-19 yaş
60-175
60-150
20-29 yaş
60-175
60-160
30-39 yaş
80-190
70-170
40 yasdan artıq
90-205
80-190
Artmasına səbəb olan  hallar:
Şəkərli diabet
Mexaniki sanhq
İdiopatik hiperlipidemiya
Ksantomatoz
N efrotik sindrom
Hiperlipoproteinemiyalann П tipi
Hipotiroidoz
Kuşinq sindromu
İrsi xolesterinemiya
Hepatoma
Qlükokortikosteroidlərlə müalicə 
Azalmasına səb əb  olan  hallar:
Menopauzadan (klimaks) sonrakı dövr 
Estrogenlərlə (estradiol, estron, lüteosteron) müalice 
Betalipoproteinemiya 
Hipoproteinemiya

---

Fibrozun  sistah forması 
Bağırsaqlarda sorulmanm pozuLması 
Aclıq
2.3.3. Vüksək və çox yüksək sıxlıqlı lipoproteinlər
Plazraa  lipoproteinlərinin  nisbətənyüksəksıxlığa  m alikolan 
qrupu ümumi  şəkildə  a-lipoproteinlər adlanır.  B unlan  hem   də 
yüksəksıxlıqiı  V
0
  çox  yüksək  sıxlıqh  lipoproteinlər  (a,  ve  a^~ 
lipoprotemlər)  adlanan  2  yarımqrupa  bölürlər.  Bu  lipoprotein- 
lərin funksiyası sayəsinde xolesterin efırləri qaraciyərə daşıtıır, 
çoxyüksəksıxlıqlı  lipoproteinlərin  tərkibinə  daxil  olan  xoleste­
rin  ASL xolesterininə çevrilir. YSL həm  də apolipoproteiniərin
deposu  funksiyasını  yerinə  yetirir.  a-Lipoproteinlərin  tərkibin- 
dəki  xolesterinini  raiqdarı  orqanizmin  yaşa  dolması prosesində 
az  dəyişikliyə  uğrayır.  Lipoproteinlərin  bu  növünün  qandakı 
m iqdannın  azalması  Hpid mübadiləsinin pozulduğunu və  orqa-
nizmdə aterosklerozxm  inkişafına şərait yarandığını  göstərir.  a - 
Lipoproteinin  tərkibində  olan  xolesterinin  artması  xoşxassəli 
proses olub, ciddi nəticələr törətmir.
Normal göstəricUər:
Yaş
Kişilərdə
Qadınlarda
(mq/dl)
(mq/dl)
0-19
30-65
30-65
20-29
30-70
30-75
30-39
30-70
30-80
>40
30-70
30-85
Artmasına  səbəb olan  hallar:
t
Insulinlə müalicə 
Spirtli  içkilər
Triqliserinlərin klerensinin artması 
Endokrin xestəlikləri 
Ağır idman hərəkətləri

---