A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
ü z ə r i n d ə q u r an B e r t e l s ə s ə r i n ü ç m i n d ö r d y ü z b e y t ə y a x ın o l d u ğ u n u v ə o s m a n l ı s u l t a n ı Q a n u n i S ü l e y m a n a i t h a f o l u n d u ğ u n u q e y d e d i r . A n c aq t a r i x d ə me s e n a t k i mi t a n ı n an s u l t an S ü l ey m a n d a p o e m a n ı n h ə q i q i q i y mə t i n i v e r mə mi ş v ə ş a i r i n y o x s u l h ə y a t ı d a v a m e t m i ş d i . B e r t e l s ə g ö r ə , ü m u m i y y ət l ə ş e i r - s ə n ə t h a m i s i o l an s u l t a n S ü l ey ma n Q a n u n i n i n F ü z u l i ə s ə r i n ə b u q əd ə r l a q e yd y a n a ş m a s ı t ə ə c c ü b d o ğ u r ma y a b i l mi r . B e r t e l s t ə d q i q a t ı n l a p ə v v ə l i n d ə F ü z u l i n i n ö z p o e ma s ı n ı N i z a m i m ö v z u s u n d a y az d ı ğ ı n ı v ə N i z a mi n i ö zü n ə ə v ə z e d i l mə z u s t a d s a y dı ğ ı n ı q e y d e t m ə y i u n u t m u r . A n c a q m ü ə l l i mi n ə b ə s l əd i y i b ö y ü k h ö r mə t h e ç d ə p o e m a n ı n k l a s s i k f o r m a s ı n ı d ə y i ş mə y ə F ü z u l i y ə m a n e o l a b i l mə mi ş d i r . B u c ü r y e n i l i k l ə r d ə n b i r i n i – d ə l i l i k d ə r ə c ə s i n ə ç a t mı ş a ş i q i n p s i x o l o j i d u r u mu n u i f ad ə e t mə k ü ç ü n mə s n ə v i n i n t ə r k i b i n d ə l i r i k p a r ç a l a r ı n v e r i l mə s i t əş k i l e d i r . B u , e y n i z a m a n d a ə s ə r i n f o r m a y e k n ə s ə q l i y i n i a r a d a n q a l d ı r ı r v ə o n u n s ə s l ə n mə s i n ə r ə n g a r ə n g l i k g ə t i r i r . B u n u n ə z ə r d ə t u t an B e r t e l s y a z ı r d ı : " F ü zu l i n i n t ə t b i q e t d i y i f o r m a d ə y i ş i k l i y i b e l ə b i r f i k r ə ş ü b h ə y e r i q o y m u r k i , X V I ə s r i n ş a i r i ( e l ə c ə d ə b i z ) mə s n ə v i j a n r ı n ı n b ö y ü k i m k a n l a r ı n d an i s t i f a d ə y o l u n d a v a h i d b ə h r i n mo n o t o n l u ğ u n u ən g ə l s ay mı ş d ı r . " ( 9 3 , s . 3 0 5 ) Ç ı x ı ş t e z i s i k i m i F ü z u l i p o em a s ı n ı n ə s a s ı n ı N i z ami n i n e y n i a d l ı p o e ma s ı t ə ş k i l e t d i y i n i g ö t ü r ə n B e r t e l s ə s a s d i q q ə t i h ə r i k i p o e ma n ı n mə t n l ə r i a r a s ı n d a k ı f ə r q l ə r ə v ə F ü z u l i p o e m a s ı n ı n b a ş q a q a y n aq l a r ı n a y ö n ə l t m i ş d i . T ə d q i q at ç ı b e l ə h e s a b e d i r d i k i , mə t n l ə r a r a s ı n d a ə n b a ş l ı c a f ə r q o n d a n i b a r ə t d i r k i , F ü z u l i N i z a m i p o e m a s ı n d a o l an ə l a v ə s ü j e t x ə t l ə r i n d ə n i mt i n a e t mi ş v ə b u n u n s a y ə s i n d ə d a h a y ı ğ c a m, l a k o n i k m ə t n y a r at m a ğ a n a i l o l mu ş d u r . A l i m b e l ə b i r f i k r i n d ə t a m a m i l ə h a q l ı d ı r k i , N i z a m i p o e m a s ı i l ə y an a ş ı F ü z u l i b a ş q a q a y n a q l a r d a n , o s ı r ad a n M ə k t ə b i v ə H a t i f i n i n e y n i a d l ı p o e m a l a r ı n d an d a i s t i f ad ə e t m i ş d i r . L a k i n Ə m i r X o s r o v – Ə l i ş i r N ə v a i x ə t t i n i F ü z u l i p o e ma s ı n d a i z l ə mə k o l m u r . F ü zu l i p o e m a s ı n ı n s ə cy y ə v i ə l a mə t i n i l i r i k b a ş l a n ğ ı cı n e p i k b aş l a n ğ ı c ı ü s t ə l ə mə s i , m ə s n ə v i y ə l i r i k p a r ç a l a r ı n ə l a v ə e d i l mə s i t ə ş k i l e d i r . B e r t e l s F ü z u l i mə t n i n i s u l u b o y a v ə y a r ə n g l i q ə l ə ml ə r l ə ç ə k i l mi ş ç o x z ə r i f b i r mə n z ə r ə i l ə mü q a y i s ə e d ə r ə k y a z ı r : " B u a k v a r e l v ə y a p a s t e l l ə ç ə k i l mi ş mə n z ə r ə y ə y ə q i n k i , X V I ə s r d ə q a ç ı l m a z o l a n x ı r d a r e a l i s t i k c i z g i l ə r i n q a r ı ş m a s ı o n u n ə i n k i k o r l a mı r , ə k s i n ə , h ə m d ə a k v a r e l ü z ə r i n ə z ə r i f q ə l ə ml ə ç ə k i l mi ş c i z g i l ə r i x a t ı r l ad ı r . " ( 9 3 , s . 3 0 6 ) F ü zu l i n i n ə r ə b cə ş e i r l ə r i ş ə r q ş ü n a s l a r ı n d i q q ə t i n i d ə f ə l ə r l ə c ə l b e t mi ş d i r . X ü s u s i h a l d a Y . H a m m e r - P u r q ş t a l l ö z ü n ü n " T ü r k p o e z i y as ı t a r i x i " ə s ə r i n d ə n ə i n k i F ü z u l i n i n ə r ə b c ə ş e i r l ə r i n i n mə t n i n i x a t ı r l a t mı ş , h ə m d ə o n l a r ı n mü x t ə s ə r ə d ə b i t ə h l i l i n i v e r m i ş d i r . 1 9 2 4 - c ü i l d ə p r o f e s s o r M . F . Kö p r ü l ü za d ə F ü z u l i ə s ə r l ə r i n i n t a m mü n d ə r i c a t ı n ı mü ə y y ə n e t m i ş v ə b u n u n l a d a s o n r a k ı mə t n ş ü n as l ı q v ə ə d ə b i y y a t ş ü n a s l ı q t ə d q i q a t l ar ı n ı n ə s a s ı n ı q o y m u ş d u r . Y . E . B e r t e l s i n e y n i ad l ı mə q a l ə s i d ə F ü zu l i n i n ə r ə b cə ş e i r l ə r i n ə h ə s r e d i l m i ş d i r . F ü z u l i ş e i r l ə r i n i n t ə h l i l i n ə k e ç mə z d ə n ə v v ə l Y e v g e n i E d u a r d o v i ç Ö n A s i y a n ı n mə d ə n i y y ə t v ə ə d ə b i y y a t t a r i x i n d ə ə r ə b d i l i n i n o y n ad ı ğ ı r o l a q ı s a c a q i y mə t v e r i r , b u d i l i n ə v v ə l c ə d i n , s o n r a i s ə l i n q v i s t i k a v ə t a r i x d i l i k i m i Ş ə r q x a l q l ar ı n ı n mə d ə n i h ə y a t ı n d a y ü k s ə k r o l o y n a d ı ğ ı n ı v u r ğ u l a y ı r . E y n i z a ma n d a o d ö v r l ə r d ə f a r s d i l i ə d ə b i y y a t , x ü s u s i h al d a p o e z i y a d i l i , t ü r k d i l i i s ə mə i ş ə t d i l i h e s a b e d i l i r d i . B u n u b a ş q a b i r h a d i s ə i l ə m ü q a y i s ə e d ə n Y . E . B e r t e l s y a z ı r : " X V I I I ə s r Ru s i y a s ı n d a k ı ü ç " ş t i l " h ad i s ə s i i l ə Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|