3312y Az Q18 Qiyabi Yekun imtahan testinin sualları Fənn : 3312y Sosial sahələrin iqtisadiyyatı
Yüklə 255,57 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 3312y_Az_Q18_Qiyabi_Yekun imtahan testinin sualları Fənn : 3312y Sosial sahələrin iqtisadiyyatı 1. Sosial sferanın iqtisadiyyatı və idarə edilməsi fənninin predmetini nə təşkil edir • Dövlət büdcəsinə yığılan vergilər, məcburi dövlət sosial sığorta ödəmələri, xüsusi vəsaitlər • Işsizliyə görə ödənişlər, dövlət büdcəsinə yığılan vergilər, məcburi dövlət sosial sığorta ödəmələri və xüsusi vəsaitlər • Işçilərin əmək haqqı, vətəndaşların əmanət banklarında olan əmanətləri, dövlət istiqrazları və digər qiymətli kagızlar, təqaüdlər və sosial müavinətlər • Əmək gəlirləri, sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirlər və sosial sığorta ödənişləri √ Yalnız bu sahəyə məxsus qanun və qanunauyğunluqların açılması 2. Maddi nemətlərin təkrar istehsalı prosesində sosial sfera həyata keçirir • Sosial sferanın dinamizminin ən mühüm amili elmi texniki tərəqqidir. • Sosial sferanın sahələrinin fəaliyyətidir √ Tədavül və istehsal məhsulunun bölünməsi funksiyalarını • Sosial sferada resursların təkrar istehsalının ən vacib xüsusiyyətlərindən biri onun təkrar istehsalın resurs tutumlu olmasıdır. • Sosial sferanın sahələrinin fəaliyyəti, sosial və iqtisadi vəzifələrin icrası ilə bağlıdır. 3. Sosial sferada nə zaman iqtisadi artım formalaşır • Mənəvi dəyərlər yaradır, təsərrüfat formalarına görə mülkiyyət münasibətlərini əhatə edir və birbaşa iqtisadi artımın tərkib hissəsidir √ Sahələr bir-biri ilə mahiyyətcə və məzmunca bağlı olub, səmərəli əlaqə formasında təşkil olunduqda • Əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə şərait yaradan maddi və xidmət sferasını inkişaf etdirmək, əhalinin tələbatına uyğun istehsal, istehlak, bölgü, mübadilə proseslərini və əsas növlərini yaratmaq • Əhalinin sosial subyekt kimi tələbatının öyrənilməsi və onun həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi • Yaşayış üçün zəruri olan maddi və mənəvi nemətlərin çoxluğunu yaratmaq və onun daha ədalətli bö lgüsünü təmin etmək 4. Sosial sahələr mahiyyət etibarı ilə nəyə xidmət edir • Əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə şərait yaradan maddi və xidmət sferasını inkişaf etdirmək, əhalinin tələbatına uyğun istehsal, istehlak, bölgü √ Mənəvi dəyərlər yaradır, təsərrüfat formalarına görə mülkiyyət münasibətlərini əhatə edir və birbaşa iqtisadi artımın tərkib hissəsidir • Yaşayış üçün zəruri olan maddi və mənəvi nemətlərin çoxluğunu yaratmaq və onun daha ədalətli bö lgüsünü təmin etmək • Əhalinin sosial subyekt kimi tələbatının öyrənilməsi və onun həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi • Sahələr bir-biri ilə mahiyyətcə və məzmunca bağlı olub, səmərəli əlaqə formasında təşkil olunduqda 5. Müasir şəraitdə iqtisadi və sosial inkişafın əsas istiqamətlərinə daxildir • Sahələr bir-biri ilə mahiyyətcə və məzmunca bağlı olub, səmərəli əlaqə formasında təşkil olunduqda • Əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə şərait yaradan maddi və xidmət sferasını inkişaf etdirmək, əhalinin tələbatına uyğun istehsal, istehlak, bölgü √ Yaşayış üçün zəruri olan maddi və mənəvi nemətlərin çoxluğunu yaratmaq və onun daha ədalətli bö lgüsünü təmin etmək • Mənəvi dəyərlər yaradır, təsərrüfat formalarına görə mülkiyyət münasibətlərini əhatə edir və birbaşa iqtisadi artımın tərkib hissəsidir • Əhalinin sosial subyekt kimi tələbatının öyrənilməsi və onun həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi 6. Sosial sfera insanlar arasında hansı münasibətləri formalaşdırır • Sahələr bir-biri ilə mahiyyətcə və məzmunca bağlı olub, səmərəli əlaqə formasında təşkil olunduqda √ Bölgü, istehsal və istehlak • İstehsal və istehlakın səmərəli əlaqə formasında təşkil olunduqda • Mənəvi dəyərlər yaradır, təsərrüfat formalarına görə mülkiyyət münasibətlərini əhatə edir və birbaşa iqtisadi artımın tərkib hissəsidir • Yaşayış üçün zəruri olan maddi və mənəvi nemətlərin çoxluğunu yaratmaq və onun daha ədalətli bö lgüsünü təmin etmək 7. Sosial sahələrin əsas məqsədlərinə aiddir • Mənəvi dəyərlər yaradır, təsərrüfat formalarına görə mülkiyyət münasibətlərini əhatə edir və birbaşa iqtisadi artımın tərkib hissəsidir • Sahələr bir-biri ilə mahiyyətcə və məzmunca bağlı olub, səmərəli əlaqə formasında təşkil olunduqda √ Əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə şərait yaradan maddi və xidmət sferasını inkişaf etdirmək, əhalinin tələbatına uyğun istehsal, istehlak, bölgü, mübadilə proseslərini və əsas növlərini yaratmaq • Bölgü, istehsal və istehlak • Yaşayış üçün zəruri olan maddi və mənəvi nemətlərin çoxluğunu yaratmaq və onun daha ədalətli bö lgüsünü təmin etmək 8. Sosial proslərin əlaqə və aslılıqlarının aşkar edilməsi üçün aparılan qruplaşdırma necə adlanır • Tipik
• Mürəkkəb
• Sadə
√ Analitik
• Quruluş
9. Maddi rifah və onun əsas xüsusiyyətləri anlayışına aiddir √ tələbatın ödənilmə dərəcəsi, istehlak səviyyəsi, onun quruluşu • kənd təsərrüfatı məhsulu • ticarət dövriyyəsi • sənaye məhsulunun həcmi • Ümumi Daxili Məhsulun artımı 10. Sosial sferanın əsas vəsaitlərinin dinamikasına aiddir • Sosial sferanın dinamizminin ən mühüm amili elmi texniki tərəqqidir. • Sosial sferanın sahələrinin fəaliyyətidir √ Sosial sahələrə cəlb olunan resursların daimi artan həcmi, ictimai təkra istehsalda iqtisadi əlaqələrinin inkişaf dinamikasına, maddi və maliyyələrin istiqamətlənməsinə təsir edir. • Sosial sferada resursların təkrar istehsalının ən vacib xüsusiyyətlərindən biri onun təkrar istehsalın resurs tutumlu olmasıdır • Sosial sferanın sahələrinin fəaliyyəti, sosial və iqtisadi vəzifələrin icrası ilə bağlıdır. 11. Sosial sferanın inteqrasiya potensialına daxildir • Elmi texniki tərəqqinin inkişafı • Nəqliyyat və rabitə infrastrukturları √ Təbii resurslar • Əmək ehtiyyatları, onların cins, yaş və peşə tərkibləri • Yanacaq resursları və s. 12. Sosial sferanın sahələrində əsas fondlar, onların təkrar istehsalıhansı mənbələr hesabına maliyyələşdirilir • Xeyriyyə fondları • Bir və bir neçə fiziki şəxs, ailə tərəfindən təşkil olunan və maliyyələşdirilən müstəqil fondlar √ Büdcə vəsaitləri hesabına olan fondlar • Korporasiyaların vəsaitləri hesabına maliyyələşdirilən assosiativ fondlar • Büdcədən kənar sferada olan fondlar 13. Sosial sfera sahələrində əsas fondların ümumi dəyəri neçə faiz təşkil edir √ 85%
• 65%
• 70%
• 75%
• 80%
14. Aşağıdakılardan hansı sosial sferanın ən vacib amilinə aiddir √ Kadr potensialı • Informasiya resursları • Enerji resursları • Maddi-texniki baza • Maliyyə resursları 15. Sosial sfera müəssisələrində və təşkilatlarında özəlləşdirmənin xüsusiyyətləri necə müəyyən olunur √ Mədəni səviyyədə profilini saxlamaqla • Xarici mənbələrdən maliyyələşdirilən beynəlxalq layihələrlə proqramlar hesabına • Sahibkarlıq mənafeyinə görə • Satmaqla
• Biznes qanununa görə 16. Mənzil təsərrüfatının özəlləşməsinin əsas xüsusiyyətləri √ Mənzil tələbatını ödəmək üçün pullu və pulsuz bölgü sistemi tətbiq etmək vacibdir • Normativlərlə tənzimləmək • Pulsuz vermək • Qiymətləndirmək • Satmaq
17. Sosial sferada özəlləşmənin dinamikası və təkmilləşməsi • Geri qalır iqtisadi inkişafdan √ Iqtisadi artımın əsas amilidir • Nisbətin tənzimlənməsi • Tənzimlənir • Mənfi təsir edir iqtisadi artıma 18. Indikativ idarəetmə və özəlləşdirmə √ Ziddiyətdir • Ümumi cəhətləri var • Fərqlidir • Uzlaşır
• Biri-birini tamamlayır 19. Sosial sfera sahələrinin müəssisə və təşkilatlarının dövlətsizləşdirilməsi hansı əsaslarla müəyyən olunur √ Qarant prinsipi ilə dövlətsizləşdirmə • Hamıya bölməsi • Satmaq
• Pulsuz vermək • Az təminatlığı qorumaq 20. Sosial sahələrin idarəetmə metodologiyasını özündə birləşdirir • Şərait, şərtlər, prinsiplər, proqmatik idarəetmə məqsədlərinin qarşılıqlı əlaqəsi və sosial nəticələri ilə • Sosial məqsədlərin mahiyyətini, onun dinamikasını və mənbələrini, həmçinin idarəetmə mexanizmlərini • Mənəvi dəyərlər, xidmət və həmçinin həyat fəaliyyətinin şəraitlərini yaradan, formalaşdıran və tənzimləyən mexanizmləri • İnsanın rifahına yönəldilən və onun ictimai tələbat sisteminə uyğun şəraitlərin, tədbirlərin və mexanizmlərin məcmusu ilə √ Sosial prioritetlər, sosial siyasət, qanunlar və ayrı sosial təminatlar və sosial mexanizmlər 21. Sosial sahələrin iqtisadiyyatına hansı yanaşma mövcuddur √ Təkrar istehsalın sosial effekti kimi • Sosial prioritetlər, sosial siyasət, qanunlar və ayrı sosial təminatlar və sosial mexanizmlər • Sosial məqsədlərin mahiyyətini, onun dinamikasını və mənbələrini, həmçinin idarəetmə mexanizmlərini • Mənəvi dəyərlər, xidmət və həmçinin həyat fəaliyyətinin şəraitlərini yaradan, formalaşdıran və tənzimləyən mexanizmləri • Şərait, şərtlər, prinsiplər, proqmatik idarəetmə məqsədlərinin qarşılıqlı əlaqəsi və sosial nəticələri ilə 22. Sosial sahələrin iqtisadiyyatı xalis maddi sahələrdən fərqli olaraq özündə əks etdirir • Şərait, şərtlər, prinsiplər, proqmatik idarəetmə məqsədlərinin qarşılıqlı əlaqəsi və sosial nəticələri ilə • Sosial məqsədlərin mahiyyətini, onun dinamikasını və mənbələrini, həmçinin idarəetmə mexanizmlərini • İnsanın rifahına yönəldilən və onun ictimai tələbat sisteminə uyğun şəraitlərin, tədbirlərin və mexanizmlərin məcmusu ilə √ Mənəvi dəyərlər, xidmət və həmçinin həyat fəaliyyətinin şəraitlərini yaradan, formalaşdıran və tənzimləyən mexanizmləri • Sosial prioritetlər, sosial siyasət, qanunlar və ayrı sosial təminatlar və sosial mexanizmlər 23. Sosial sahələrin iqtisadiyyatı formalaşdırır • Şərait, şərtlər, prinsiplər, proqmatik idarəetmə məqsədlərinin qarşılıqlı əlaqəsi və sosial nəticələri ilə • Mənəvi dəyərlər, xidmət və həmçinin həyat fəaliyyətinin şəraitlərini yaradan, formalaşdıran və tənzimləyən mexanizmləri √ Sosial məqsədlərin mahiyyətini, onun dinamikasını və mənbələrini, həmçinin idarəetmə mexanizmlərini • İnsanın rifahına yönəldilən və onun ictimai tələbat sisteminə uyğun şəraitlərin, tədbirlərin və mexanizmlərin məcmusu ilə • Sosial prioritetlər, sosial siyasət, qanunlar və ayrı sosial təminatlar və sosial mexanizmlər 24. Sosial məqsədlər necə formalaşır • Şərait, şərtlər, prinsiplər, proqmatik idarəetmə məqsədlərinin qarşılıqlı əlaqəsi və sosial nəticələri ilə • Sosial prioritetlər, sosial siyasət, qanunlar və ayrı sosial təminatlar və sosial mexanizmlər • Sosial məqsədlərin mahiyyətini, onun dinamikasını və mənbələrini, həmçinin idarəetmə mexanizmlərini • Mənəvi dəyərlər, xidmət və həmçinin həyat fəaliyyətinin şəraitlərini yaradan, formalaşdıran və tənzimləyən mexanizmləri √ İnsanın rifahına yönəldilən və onun ictimai tələbat sisteminə uyğun şəraitlərin, tədbirlərin və mexanizmlərin məcmusu ilə 25. Sosial iqtisadiyyat hansı meyarlar ilə ölçülür √ Şərait, şərtlər, prinsiplər, proqmatik idarəetmə məqsədlərinin qarşılıqlı əlaqəsi və sosial nəticələri ilə • Sosial prioritetlər, sosial siyasət, qanunlar və ayrı sosial təminatlar və sosial mexanizmlər • Mənəvi dəyərlər, xidmət və həmçinin həyat fəaliyyətinin şəraitlərini yaradan, formalaşdıran və tənzimləyən mexanizmləri • İnsanın rifahına yönəldilən və onun ictimai tələbat sisteminə uyğun şəraitlərin, tədbirlərin və mexanizmlərin məcmusu ilə • Sosial məqsədlərin mahiyyətini, onun dinamikasını və mənbələrini, həmçinin idarəetmə mexanizmləri ilə 26. Xidmət bazarının aşağıdakı spesifik xüsusiyyətləri mövcuddur • Qeyri-istehsal sferasının müəssisələrinin fəaliyyətinin nəticəsi olan xidmətlərin mübadiləsi sahəsidir • Dəyər yaradan və xidmətlərin alıcısına və ya onun əmlakına istiqamətlənən hissolunan və hissolunmayan hərəkətlər nəticəsində müəyyən məqamda və müəyyən məkanda istehlakçılar üçün müəyyən üstünlükləri təmin edən iqtisadi fəaliyyətin növüdür √ Bazar proseslərinin yüksək dinamikliyi; ərazi üzrə seqmentləşdirmə; xidmətlərin istehsalının təşkilinin spesifikliyi; xidmətlərin təbəqələşməsinin yüksək səviyyəsi • Müştərilərin spesifik tələbatlarının ödənilməsinə yönəldilən xidmətlərin hazırlanması, irəlilədilməsi və realizə edilməsi prosesidir • Bazar subyektlərinin mənafelərini nəzərə alaraq istehlakçıların arzu və istəklərinin aşkarlanması və ödənilməsi yolu ilə uzun müddət ərzində xidmət müəssisənin mənfəət əldə etmək imkanını təmin etməkdir
Xidmət fəaliyyətin növü kimi necə təsnifləşdirilir • Bazar proseslərinin yüksək dinamikliyi; ərazi üzrə seqmentləşdirmə; xidmətlərin istehsalının təşkilinin spesifikliyi; xidmətlərin təbəqələşməsinin yüksək səviyyəsi • Müştərilərin spesifik tələbatlarının ödənilməsinə yönəldilən xidmətlərin hazırlanması, irəlilədilməsi və realizə edilməsi prosesidir • Qeyri-istehsal sferasının müəssisələrinin fəaliyyətinin nəticəsi olan xidmətlərin mübadiləsi sahəsidir √ Dəyər yaradan və xidmətlərin alıcısına və ya onun əmlakına istiqamətlənən hissolunan və hissolunmayan hərəkətlər nəticəsində müəyyən məqamda və müəyyən məkanda istehlakçılar üçün müəyyən üstünlükləri təmin edən iqtisadi fəaliyyətin növüdür • Bazar subyektlərinin mənafelərini nəzərə alaraq istehlakçıların arzu və istəklərinin aşkarlanması və ödənilməsi yolu ilə uzun müddət ərzində xidmət müəssisənin mənfəət əldə etmək imkanını təmin etməkdir 28. Xidmət marketinqinin əsas məqsədlərinə daxildir • Bazar proseslərinin yüksək dinamikliyi; ərazi üzrə seqmentləşdirmə; xidmətlərin istehsalının təşkilinin spesifikliyi; xidmətlərin təbəqələşməsinin yüksək səviyyəsi • Müştərilərin spesifik tələbatlarının ödənilməsinə yönəldilən xidmətlərin hazırlanması, irəlilədilməsi və realizə edilməsi prosesidir • Dəyər yaradan və xidmətlərin alıcısına və ya onun əmlakına istiqamətlənən hissolunan və hissolunmayan hərəkətlər nəticəsində müəyyən məqamda və müəyyən məkanda istehlakçılar üçün müəyyən üstünlükləri təmin edən iqtisadi fəaliyyətin növüdür • Qeyri-istehsal sferasının müəssisələrinin fəaliyyətinin nəticəsi olan xidmətlərin mübadiləsi sahəsidir √ Bazar subyektlərinin mənafelərini nəzərə alaraq istehlakçıların arzu və istəklərinin aşkarlanması və ödənilməsi yolu ilə uzun müddət ərzində xidmət müəssisənin mənfəət əldə etmək imkanını təmin etməkdir
Xidmət marketinqi necə ifadə olunur • Bazar proseslərinin yüksək dinamikliyi; ərazi üzrə seqmentləşdirmə; xidmətlərin istehsalının təşkilinin spesifikliyi; xidmətlərin təbəqələşməsinin yüksək səviyyəsi √ Müştərilərin spesifik tələbatlarının ödənilməsinə yönəldilən xidmətlərin hazırlanması, irəlilədilməsi və realizə edilməsi prosesidir • Qeyri-istehsal sferasının müəssisələrinin fəaliyyətinin nəticəsi olan xidmətlərin mübadiləsi sahəsidir • Dəyər yaradan və xidmətlərin alıcısına və ya onun əmlakına istiqamətlənən hissolunan və hissolunmayan hərəkətlər nəticəsində müəyyən məqamda və müəyyən məkanda istehlakçılar üçün müəyyən üstünlükləri təmin edən iqtisadi fəaliyyətin növüdür • Bazar subyektlərinin mənafelərini nəzərə alaraq istehlakçıların arzu və istəklərinin aşkarlanması və ödənilməsi yolu ilə uzun müddət ərzində xidmət müəssisənin mənfəət əldə etmək imkanını təmin etməkdir 30. Sosial sfera və onun fəaliyyət növləri funksional təyinatından asılı olaraq hansı qrupa bölünürlər • İnzibati, ictimai təşkilatların, qrup, özünə nəzarət • Texniki inkişaf, texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış √
bağlı olan sahələr • Fasiləsizlik, dəqiqlik, dürüstlük, əhatəlilik, tamamlılıq, planla məqsədlərin şəffaflığı, plan-proqnozların optimallığı • Firma və bölmələrin rəhbəri, ayrı-ayrı fəaliyyət növünün funksional icraçısı, ayrı-ayrı işlərin təşkilatçısı, inzibati rəhbərlik, nəzarətedici 31. Sosial sferada əməyin fərqli xüsusiyyətinə aiddir • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək yolu ilə • Yerli ərazidə əhalinin konkret problemlərinin və ayrı-ayrı fərdlərin problemlərinin həlli ilə bağlı siyasətdir √ Xidmətin yaranması və istehlak prosesi üst-üstə düşür • İqtisadi artımın stimullaşdırılması, rifahların məqsədəuyğun bölgüsü, təhsilə və tibbi xidmət, qidalanmanın zəmanətli səviyyəsinin təmin edilməsi, ehtiyacı olanlar üçün • İqtisadi inkişaf səviyyəsini, onun bazar iqtisadiyyatı münasibətlərinə daxil olmasının milli-etnik, tarixi-mədəni və digər xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla 32. Sosial sahələrin ərazi yerləşdirilməsi necə müəyyən olunur • Məşğulluq dərəcəsinin artırılması və iş yerlərinin sayının artırılması, işçi qüvvəsinin hazırlanması və yenidən hazırlanması proqramları • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək • Firmaların zəif növ müxtəlifliyi və onların ayrı-ayrı növlərinin üstünlük təşkil etməsi, mövcud inhisarçı üstünlüklərin reallaşdırılmasına açıq ifadə olunan cəhd, bazar hakimiyyətinin rellaşma forması kimi sahibkarlığın regionlaşması √ Demoqrafik amillərdən, istehsal infrastrukturunun ərazi təşkili və son nəticədə istehsal potensialının yerləşməsi ilə • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə, icra orqanlarının və təsərrüfat subyektlərinin birgə fəaliyyəti haqqında sazişlər nəticəsində təsərrüfat subyektlərinin müstəqilliyinin məhdudlaşdırılması
Sosial sferada təsərrüfatçılıq xüsusiyyətlərinə aiddir √ Büdcə və təsərrüfat hesablı maliyyələşdirilmə • Xidmət haqqları, məcburi ödənişlər və vergilər • Minimum əmək haqqı, minimum pensiya və fərdi sahibkarlıq • Əmək haqqı, dividend, pensiya və yardım, təqaüdlər, maliyyə sistemindən daxil olan gəlirlər, işləyənlərin işverənlərdən gəlirləri və s. • Maddi rifahın bölgüsünün strukturu və mütənasiblikləri 34. Sosial sferada beynəlxalq fəaliyyətin subyektlərinə daxildir √ Ölkələrin mədəniyyət, təhsil, səhiyyə və digər sosial problemlərin aradan qaldırılması ilə məşğul olan xüsusi beynəlxalq təşkilatlar • Məşğuliyyət quruluşu, əmtəə təklifi, əhali gəlirləri, xidmət sahələrinin inkişafı və strukturu baxımından qiymətləndirmə • Istehlak büdcəsinə daxil olan maddi və mənəvi nemətlərin məcmuu və onların qiymətinin dəyişmə meylləri • Tələbatın yaranma təbiəti, təzahür sferası, subyekti, ödənilmə dərəcəsi və kəmiyyətcə müəyyənləşdirilməsi • Beynəlxalq münasibətlər ayrı-ayrı subyektlərin artımının nümayış etdirilməsi mərkəzi kimi çıxış edir, təcrübə, ənənə, həyat və davranış standartlarının bölüşdürülməsi 35. Sosial sferada beynəlxalq əməkdaşlığın funksiyalarına aiddir • Məşğuliyyət quruluşu, əmtəə təklifi, əhali gəlirləri, xidmət sahələrinin inkişafı və strukturu baxımından qiymətləndirmə • Tələbatın yaranma təbiəti, təzahür sferası, subyekti, ödənilmə dərəcəsi və kəmiyyətcə müəyyənləşdirilməsi • Insanın fərdi xarakteristikaları və keyfiyyətləri, iqtisadi sistemin səmərəliliyi, sahə, müəssisə, regional xüsusiyyətlər, mülkiyyət formalarının müəyyənləşdirilməsi √ Beynəlxalq münasibətlər ayrı-ayrı subyektlərin artımının nümayış etdirilməsi mərkəzi kimi çıxış edir, təcrübə, ənənə, həyat və davranış standartlarının bölüşdürülməsi • Istehlak büdcəsinə daxil olan maddi və mənəvi nemətlərin məcmuu və onların qiymətinin dəyişmə meylləri 36. Sosial sferanın fəaliyyəti nəyə əsaslanır • Təşkilatın, firmanın məqsəd və vəzifələrinin müəyyən edilməsi, fəaliyyətin planlaşdırılması, icraçılar arasında tapşırıqların, funksiyaların bölüşdürülməsi, tabeçilikdə olan işçi heyətinin işguzarlıq, davranış və peşəkarlıq səviyyəsinin öyrənilməsi • İnsanın həyat fəaliyyəti, həyat tərzi, davranışı, qərar qəbulu, onun məhsuldarlığı ilə bağlı olub iqtisadi inkişafın nəticəsi, həlledici, təyinedici amilidir • Minimum yaşayış səviyyəsini təmin edən istehlak məhsullarını və xidmətin cari qiymətlərdə dəyəri və məcburi ödənişlərin məcmusudur √ Obyektiv qanunlarla müəyyənləşdirilir və sosial idarəçiliyin müəyyən prinsiplərinə • Sosial proses subyektlərinin durmadan təkrar istehsalı zərurətindən doğan obyektiv tələbatın yaratdığı, cəmiyyətə məxsus bütöv, daim dəyişməkdə olan bir altsistemdir 37. Sosial sferaya necə tərif verilir • Təşkilatın, firmanın məqsəd və vəzifələrinin müəyyən edilməsi, fəaliyyətin planlaşdırılması, icraçılar arasında tapşırıqların, funksiyaların bölüşdürülməsi, tabeçilikdə olan işçi heyətinin işguzarlıq, davranış və peşəkarlıq səviyyəsinin öyrənilməsi • İnsanın həyat fəaliyyəti, həyat tərzi, davranışı, qərar qəbulu, onun məhsuldarlığı ilə bağlı olub iqtisadi inkişafın nəticəsi, həlledici, təyinedici amilidir • Minimum yaşayış səviyyəsini təmin edən istehlak məhsullarını və xidmətin cari qiymətlərdə dəyəri və məcburi ödənişlərin məcmusudur • Texniki inkişaf, texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış √
dəyişməkdə olan bir altsistemdir 38. Sosial təyinatlı maliyyələşmə mənbələri aşağdakılardır √ Tədiyyələrdən (müəssisə və təşkilat) sığorta ayırmaları , vətəndaşların məcburi sığorta ayırmaları, dövlət büdcəsindən ayırmalar, beynəlxalq təşkilatlardan daxil olan vəsaitlər, könüllü ianələr • Işsizliyə görə ödənişlər, dövlət büdcəsinə yığılan vergilər, məcburi dövlət sosial sığorta ödəmələri və xüsusi vəsaitlər • Işçilərin əmək haqqı, vətəndaşların əmanət banklarında olan əmanətləri, dövlət istiqrazları və digər qiymətli kagızlar, təqaüdlər və sosial müavinətlər • Əmək gəlirləri, sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirlər və sosial sığorta ödənişləri • Birbaşa vəsaitlər və məcburi dövlət sosial sığorta ödəmələri 39. Xidmət bazarı necə ifadə olunur √ Qeyri-istehsal sferanın müəssisələrinin fəaliyyətinin nəticəsi olan xidmətlərin mübadiləsi sahəsidir • Bazar proseslərinin yüksək dinamikliyi; ərazi üzrə seqmentləşdirmə; xidmətlərin istehsalının təşkilinin spesifikliyi; xidmətlərin təbəqələşməsinin yüksək səviyyəsi • Müştərilərin spesifik tələbatlarının ödənilməsinə yönəldilən xidmətlərin hazırlanması, irəlilədilməsi və realizə edilməsi prosesidir • Dəyər yaradan və xidmətlərin alıcısına və ya onun əmlakına istiqamətlənən hissolunan və hissolunmayan hərəkətlər nəticəsində müəyyən məqamda və müəyyən məkanda istehlakçılar üçün müəyyən üstünlükləri təmin edən iqtisadi fəaliyyətin növüdür • Bazar subyektlərinin mənafelərini nəzərə alaraq istehlakçıların arzu və istəklərinin aşkarlanması və ödənilməsi yolu ilə uzun müddət ərzində xidmət müəssisənin mənfəət əldə etmək imkanını təmin etməkdir 40. əmək haqqının sahə differensasiyası necə hesablanır √ Hər bir sahənin orta aylıq əmək haqqını respublikanın bütövlükdə xalq təsərrüfatı üzrə orta aylıq əmək haqqına bölməklə • Əmək prosesinin təşkili formasından, sahənin xalq təsərrüfatı sistemində rolundan və sahənin iqtisadi göstəricilərindən, yəni səmərəliliyindən, faydalılığından asılı olaraq • Orta aylıq əmək haqqının səviyyəsinin minimum əmək haqqı səviyyəsinə nisbəti ilə • Əmək haqqının ərazi differensasiyası hər hansı regionda orta aylıq əmək haqqının səviyyəsinin bütövlükdə respublika üzrə hər işləyənə düşən orta əmək haqqının səviyyəsinə nisbəti ilə • Ayrı-ayrı regionlarda, inzibati rayonlarda, iş qüvvəsinin məşğuliyyət problemlərini həll etmək, təbii resurslardan tam və effektli istifadə etmək, rayonların sosial inkişafını minimum rasional səviyyədə saxlamaq məqsədilə 41. ərazi istiqamətlərində əmək haqqının tənzimlənməsi necə həyata keçirilir √ Ayrı-ayrı regionlarda, inzibati rayonlarda, iş qüvvəsinin məşğuliyyət problemlərini həll etmək, təbii resurslardan tam və effektli istifadə etmək, rayonların sosial inkişafını minimum rasional səviyyədə saxlamaq məqsədilə • Əmək prosesinin təşkili formasından, sahənin xalq təsərrüfatı sistemində rolundan və sahənin iqtisadi göstəricilərindən, yəni səmərəliliyindən, faydalılığından asılı olaraq • Əmək haqqının sahə differensasiyası hər bir sahənin orta aylıq əmək haqqını respublikanın bütövlükdə xalq təsərrüfatı üzrə orta aylıq əmək haqqına bölməklə • Əmək haqqının ərazi differensasiyası hər hansı regionda orta aylıq əmək haqqının səviyyəsinin bütövlükdə respublika üzrə hər işləyənə düşən orta əmək haqqının səviyyəsinə nisbəti ilə • Orta aylıq əmək haqqının səviyyəsinin minimum əmək haqqı səviyyəsinə nisbəti ilə 42. Sahələr üzrə əmək haqqının tənzimlənməsi necə formalaşır • Ayrı-ayrı regionlarda, inzibati rayonlarda, iş qüvvəsinin məşğuliyyət problemlərini həll etmək, təbii resurslardan tam və effektli istifadə etmək, rayonların sosial inkişafını minimum rasional səviyyədə saxlamaq məqsədilə • Əməyin diferensasiyası, onun xarakteri, məzmunu • Ayrı-ayrı əhali qruplarının, sosial təbəqələrin mənafeyini təmin etmək üçün istifadə olunan meyarlar və göstəricilərdən istifadə etməklə • Orta aylıq əmək haqqının səviyyəsinin minimum əmək haqqı səviyyəsinə nisbəti ilə √ Əmək prosesinin təşkili formasından, sahənin xalq təsərrüfatı sistemində rolundan və sahənin iqtisadi göstəricilərindən, yəni səmərəliliyindən, faydalılığından asılı olaraq
əmək haqqının tənzimlənməsinin əsas metodoloji amilini nə təşkil edir • Biznesin nəzərdə tutulmuş nəticələrinin proqnozlaşdırılması və planlaşdırılması • Ayrı-ayrı əhali qruplarının, sosial təbəqələrin mənafeyini təmin etmək üçün istifadə olunan meyarlar √ Əməyin diferensasiyası, onun xarakteri, məzmunu • Əmək məhsuldarlığı • Sosial təbəqələrin mənafeyini təmin etmək üçün istifadə olunan meyarlar və göstəricilər 44. Sosial inkişafın tənzimlənməsinin idarəetmə funksiyalarına daxildir • Planlaşdırma, təşkil etmə, əsaslandırma, nəzarət, proqnozlaşdırma, sistemləşdirmə, əlaqələndirmə √ Texniki inkişaf, texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış •
• Qiymətləndirmə, stimullaşdırma, əmək intizamını möhkəmləndirmə • Biznesin nəzərdə tutulmuş nəticələrinin proqnozlaşdırılması, planlaşdırılması və gözlənilən nəticələrə nail olunması 45. Sosial-mədəni sahələrdə idarəetmə prosesi hansı səviyyələrdə həyata keçirilir √ İdarəetmə prosesinin iyerarxiyası, funksional idarəetmə prosesi, idarəetmə orqanları • Texniki inkişaf, texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış •
• Texniki inkişaf, texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış •
46. Gəlirlərin bölüşdürülməsinin qeyri-bərabərliyinə hansı amillər aid edilir • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək, sosial qanunvericilik sahəsində beynəlxalq təşkilatlarla məsləhətləşmələr aparmaq və s. • Müstəqil istehsalçı və ya əmək müqaviləsi üzrə işləməyi azad seçməyə imkan verən əmək hüququ, istirahət hüququ √ Qabiliyyətin, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma • İdarəetmə, icra orqanlarının və təsərrüfat subyektlərinin birgə fəaliyyəti haqqında sazişlər nəticəsində təsərrüfat subyektlərinin müstəqilliyinin məhdudlaşdırılması • İqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələri üçün ixtisaslı kadr hazırlamaq və mənəvi sosial inkişaf etmiş intellektual səviyyəli insanların formalaşmasına şərait yaratmaq 47. əmtəə və xidmət təklifinin formalaşmasının hansı mənbələri mövcuddur √ Respublikanın daxili istehsalı və resursları hesabına formalaşan əmtəə və xidmət təklifi, kənardan əmtəə təklifi və respublika əhalisinin başqa respublikaların istehlak etdiyi əmtəə və xidmət miqdarı, dövlətin yığım vəsaiti və əhalinin şəxsi əmlakının və yığımlarının dəyişilməsi hesabına cari illərdə istifadə olunan əmtəə və xidmət miqdarı • Qəza vəziyyətində olan bina və tikililərin bərpa-gücləndirilmə işlərinin aparılması, kommunal xidmətlər sahəsində restrukturizasiya tədbirlərinin sürətləndirilməsi, mövcud istilik sistemlərinin bərpası, modernləşdirilməsi və yenidən qurulması • İnfrastruktur təminatının yaxşılaşdırılması istiqamətində tədbirlərin davam etdirilməsi, iqtisadiyyatın inkişafına investisiyaların cəlb olunması işinin davam etdirilməsi • İşçilərin əmək haqqında, birdəfəlik müavinətlər istisna olmaqla, dövlət pensiyalarına, təqaüdlərə və sosial müavinətləri, vətəndaşların əmanət banklarında olan əmanətlərinə, dövlət istiqrazları və digər qiymətli kağızlara, dövlət sığorta orqanlarına verilən haqqlar • Ərzaq məhsullarının minimum toplusu, fərdi və ailəvi istifadə olunan qeyri-ərzaq mallarının və xidmətlərin minimum toplusu, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma bazarının tələbata uyğun təşkili, əmək haqqı sisteminin təkilləşdirilməsi, onun tələbatının ödənilməsində aparıcı rolunun təminatı və stmullaşdırıcı funksiyasının mexanizminin yeni şəraitdə tətbiqi
Makrosəviyyədə maddi rifah və ya həyat səviyyəsi hansı yolla ölçülür √ İnfrastruktur təminatının yaxşılaşdırılması istiqamətində tədbirlərin davam etdirilməsi, iqtisadiyyatın inkişafına investisiyaların cəlb olunması işinin davam etdirilməsi • İstehlak olunan konkret maddi və mənəvi nemətlərin həcmi və strukturu ilə • İqtisadi artımla, yəni ÜDM, onun artım sürəti, adambaşına düşən səviyyəsi, ÜDM-un istehsal və istehlak bölgüsü • Yerli hakimiyyət orqanlarının sosial-iqtisadi sahədə artmaqda olan problemləri və bu problemlərin həll edilməsi üçün maliyyə imkanları axtarılması • Qəza vəziyyətində olan bina və tikililərin bərpa-gücləndirilmə işlərinin aparılması, kommunal xidmətlər sahəsində restrukturizasiya tədbirlərinin sürətləndirilməsi 49. əhali gəlirlərinin bölüşdürülməsinin qeyri-bərabərliyi hansı səbəblərdən ola bilər • Ölkənin vətəndaşları qocaldıqda, xəstələndikdə, əmək qabiliyyətini itirdikdə, ailə başçısını itirdikdə onlara dövlət hesabına müəssisələr, idarələr tərəfindən verilmiş maddi təminat • Ərzaq məhsullarının minimum toplusu, fərdi və ailəvi istifadə olunan qeyri-ərzaq mallarının və xidmətlərin minimum toplusu, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma • Ölkənin vətəndaşları qocaldıqda, xəstələndikdə, əmək qabiliyyətini itirdikdə, ailə başçısını itirdikdə onlara dövlət hesabına müəssisələr, idarələr tərəfindən verilmiş maddi təminat, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, mülkiyyətə mənsubluq, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma • Ərzaq məhsullarının minimum toplusu, fərdi və ailəvi istifadə olunan qeyri-ərzaq mallarının və xidmətlərin minimum toplusu √ Qabiliyyətin, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, mülkiyyətə mənsubluq, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma
Dövlətin sosial inkişaf konsepsiyası hansı vəzifələri əhatə edir √ Əha¬linin əmək, istirahət, sosial müdafiə, sağlamlığın qorunması, mədəniyyət və mənzil təminatı sahəsində konstitusiya hüquqlarına qarantiya verilməsi, həyat səviyyəsinin və həyat şəraitinin yaxşılaşdırılmasının intensiv orta meyllərini təmin etmək • Azərbaycan Respublikasının rayonlarında mövcud potensialdan səmərəli istifadə etməklə iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinin inkişafı • Səhiyyə xidmətinin əhali tələbatına uyğun inkişafı və yerləş¬dirilməsi, səhiyyənin struktur əlaqələrinin optimal təşkili və idarə olunması, o cümlədən ilkin səhiyyə yardımı və sonrakı səhiyyə xidməti növləri arasında optimal əlavə formalarının təş¬kili • Həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi və istehlak bazarının tələbata uyğun təşkili, əmək haqqı sisteminin təkilləşdirilməsi • Yerli orqanlarının və fərdi mənzil tikintisinin xüsusi çəkisinin artırılması; bütün mənbələr hesabına, o cümlədən büdcədən kənar kapital qoyuluşu hesabına mənzil tikinsini surətləndirmək, mənzil bazarında xüsusi mənzillərdən ilkin kapital olaraq son¬rakı mənzil şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün istifadə etmək 51. Yaşayış minimumu hansı məqsədlər üçün istifadə olunur • Qanunvericiliklə ixtisassız əməyə və xidmətə görə aylıq əmək haqqının ən aşağı səviyyəsini müəyən edən sosial norimativdir • Həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi və istehlak bazarının tələbata uyğun təşkili, əmək haqqı sisteminin təkilləşdirilməsi, onun tələbatının ödənilməsində aparıcı rolunun təminatı və stmullaşdırıcı funksiyasının mexanizminin yeni şəraitdə tətbiqi √ Əhalinin az təminatlı təbəqələrinə dövlət tərəfindən ünvanlı sosial yardım göstərilməsi sisteminin formalaşdırılması və tətbiqi, əhalinin həyat səviyyəsinin qiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırılması, əhalinin pul gəlirlərinin və əmanətlərin indeksləşdirilməsi üzrə tədbirlərin işlənib hazırlanması • Ərzaq məhsullarının minimum toplusu, fərdi və ailəvi istifadə olunan qeyri-ərzaq mallarının və xidmətlərin minimum toplusu • Dövlət elmi idarə və müəssisələrinin, qeyri-hökumət təşkilatlarının iştirakı ilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən üç ildə bir dəfədən az olmayaraq müəyyənləşdirilir
Sosial-mədəni inkişafın təşkilində mərkəzdənqaçma qüvvələrin güclənməsi necə qiymətləndirilir • İdarəetmənin yeni stili işçiyə daha böyük fəaliyyət azadlığı verir, onun təşəbbüskarlığını və yaradıcılıq imkanlarını artırır • Firma həcminin genişlənməsi və onun fəaliyyətinin mürəkkəbləşməsi, xarici mühitin dəyişkənliyi, işçilərə rəhbərliyin yeni üsulları, iqtisadiyyatın təşkilində mərkəzdənqaçma qüvvələrinin güclənməsi √ Mürəkkəb və qeyri müəyyən mühitə yaxşı uyğunlaşmaq üçün firma xidmət etdiyi bazarın müxtəlif bölmələrinin tələbatlarını yaxşı görmək, fəaliyyətin yeni gəlirli növlərinə yiyələnmək məqsədilə özünün ayrı-ayrı bölmələrinə və menecerlərinə yüksək dərəcədə muxtariyyət və müstəqillik verməlidir ki, bu cür təşkilatçılıq bölmələrin çevikliyini və sahibkarlıq aktivliyini artırır • Nüfuzlu və iri maliyyə-sənaye qrupları iqtisadiyyatın reallığına çevrilməklə, iqtisadi münasibətlərin strukturu mürəkkəbləşdirir • Qərar qəbul edərkən xarici mühit haqqında daima yeniləşən informasiyalara, onların təhlilinə, yeni strateji və taktiki axtarışlara əsaslanmaq lazımdır
53. Sosial transfertlərə hansı gəlirlər aid edilir √ Əmək sərfindən asılı olmayan gəlirlər- işsizlərə və aztəminatlı əhaliyə müavinətlər, pensiyalar və yardımlar, dövlətin sosial sığorta ödənişləri • Əhalinin aztəminatlı təbəqələrinə dövlət tərəfindən müxtəlif formalarda göstərilən yardımlar-sosial ödənişlər, müavinətlər, icbari ödənişlərdən güzəştlər və s. • Nümunə etalonu, lider, indeqator, informasiya toplayan, informasiyanı bölüşdürən qanunlar • Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş minimum yaşayış səviyyəsində olan ailələr- işsizlər, tələbələr, əlillər, ailə başçısını itirənlər, çox uşaqlı ailələr • Yaş, cins əlamətlərinə, sosial vəziyyətinə görə fərqlənən əhali qrupları - əmək qabiliyyətli əhali, pensiyaçılar, əlillər, uşaqlar və s. 54. əhalinin aztəminatlı hissəsini hansı ailələr təşkil edir • Nümunə etalonu, lider, indeqator, informasiya toplayan, informasiyanı bölüşdürən qanunlar • Əhalinin aztəminatlı təbəqələrinə dövlət tərəfindən müxtəlif formalarda göstərilən yardımlar-sosial ödənişlər, müavinətlər, icbari ödənişlərdən güzəştlər və s. • Əmək sərfindən asılı olmayan gəlirlər- işsizlərə və aztəminatlı əhaliyə müavinətlər, pensiyalar və yardımlar, dövlətin sosial sığorta ödənişləri √ Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş minimum yaşayış səviyyəsində olan ailələr- işsizlər, tələbələr, əlillər, ailə başçısını itirənlər, çox uşaqlı ailələr • Yaş, cins əlamətlərinə, sosial vəziyyətinə görə fərqlənən əhali qrupları - əmək qabiliyyətli əhali, pensiyaçılar, əlillər, uşaqlar və s. 55. Ailədə adambaşına düşən orta gəlir necə müəyyən olunur • Hər bir sahənin orta aylıq əmək haqqını respublikanın bütövlükdə xalq təsərrüfatı üzrə orta aylıq əmək haqqına bölməklə • Ayrı-ayrı regionlarda, inzibati rayonlarda, iş qüvvəsinin məşğuliyyət problemlərini həll etmək, təbii resurslardan tam və effektli istifadə etmək, rayonların sosial inkişafını minimum rasional səviyyədə saxlamaq məqsədilə √ Ailənin məcmu gəlirlərinin ailə üzvlərinin sayına olan nisbəti ilə müəyyən olunur • Əmək haqqının ərazi differensasiyası hər hansı regionda orta aylıq əmək haqqının səviyyəsinin bütövlükdə respublika üzrə hər işləyənə düşən orta əmək haqqının səviyyəsinə nisbəti ilə • Orta aylıq əmək haqqının səviyyəsinin minimum əmək haqqı səviyyəsinə nisbəti ilə 56. əhalinin əsas sosial demoqrafik qrupları hansılardır • Əhalinin aztəminatlı təbəqələrinə dövlət tərəfindən müxtəlif formalarda göstərilən yardımlar-sosial ödənişlər, müavinətlər, icbari ödənişlərdən güzəştlər və s. • Əmək haqqının ərazi differensasiyası hər hansı regionda orta aylıq əmək haqqının səviyyəsinin bütövlükdə respublika üzrə hər işləyənə düşən orta əmək haqqının səviyyəsinə nisbəti • Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş minimum yaşayış səviyyəsində olan ailələr- işsizlər, tələbələr, əlillər, ailə başçısını itirənlər, çox uşaqlı ailələr • Əmək sərfindən asılı olmayan gəlirlər- işsizlərə və aztəminatlı əhaliyə müavinətlər, pensiyalar və yardımlar, dövlətin sosial sığorta ödənişləri √ Yaş, cins əlamətlərinə, sosial vəziyyətinə görə fərqlənən əhali qrupları - əmək qabiliyyətli əhali, pensiyaçılar, əlillər, uşaqlar və s 57. . Yaşayış minimumunun tənzimlənməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu əsas hansı məqsədlər üçün müəyyənləşdirilir • Ayrı-ayrı regionlarda, inzibati rayonlarda, iş qüvvəsinin məşğuliyyət problemlərini həll etmək, təbii resurslardan tam və effektli istifadə etmək, rayonların sosial inkişafını minimum rasional səviyyədə saxlamaq məqsədilə • Statistik, normativ, operativlik və variantlılıq məqsədləri üçün müəyyənləşdirilir • Minimum yaşayış səviyyəsini təmin edən istehlak məhsullarını və xidmətin cari qiymətlərdə dəyəri • Əmək sərfindən asılı olmayan gəlirlər- işsizlərə və aztəminatlı əhaliyə müavinətlər, pensiyalar və yardımlar, dövlətin sosial sığorta ödənişləri √ Azərbaycan Respublikasında minimum yaşayış səviyyəsini tənzimləmək, əhalinin gəlirlərinin və sosial müdafiənin, dövlət tədbirlərinin hüquqi-təşkilatı və tətbiqinin əsaslarını müəyyənləşdirir 58. Yaşayış minimumunun hesablanmasında hansı metodlardan istifadə olunur √ Statistik, normativ, subyektiv, resurs, medianalı, şərti hesablanma, sosial, minimum, kombinələşmiş • İcraçılar arasında tapşırıqların, funksiyaların bölüşdürülməsi, tabeçilikdə olan işçi heyətinin işguzarlıq • Əmək haqqının sahə differensasiyası hər bir sahənin orta aylıq əmək haqqını respublikanın bütövlükdə xalq təsərrüfatı üzrə orta aylıq əmək haqqına bölməklə • Əmək şəraiti, əmək haqqı, sosial təminat, gəlir vergisi, sosial sığorta, dövlət büdcəsinin proqnozu və istehlak səbəti, ailə məcəlləsi və ailə büdcəsi, minimum yaşayış səviyyəsi və ayrı-ayrı sosial sahələrin, təhsil, mədəniyyət və səhiyyənin, ekoloji mühitin tənzimlənməsi qanunları • Əmək sərfindən asılı olmayan gəlirlər- işsizlərə və aztəminatlı əhaliyə müavinətlər, pensiyalar və yardımlar, dövlətin sosial sığorta ödənişləri
Yaşayış minimumu dedikdə hansı məqsədlər başa düşülür √ Əhalinin elmi əsaslarla hesablanmış normalara uyğun fizioloji tələbatını təmin etmək, onun özünün və ailə üzvlərinin minimum maddi nemətlər və xidmət tələbatını ödəmək üçün zəruri olan maddi nemətlər, xidmət növlərinin məcmusudur • Təşkilatın, firmanın məqsəd və vəzifələrinin müəyyən edilməsi, fəaliyyətin planlaşdırılması, icraçılar arasında tapşırıqların, funksiyaların bölüşdürülməsi, tabeçilikdə olan işçi heyətinin işguzarlıq fəaliyyətin qiymətləndirilməsi • Əmək sərfindən asılı olmayan gəlirlər- işsizlərə və aztəminatlı əhaliyə müavinətlər, pensiyalar və yardımlar, dövlətin sosial sığorta ödənişləri • Ayrı-ayrı regionlarda, inzibati rayonlarda, iş qüvvəsinin məşğuliyyət problemlərini həll etmək, təbii resurslardan tam və effektli istifadə etmək, rayonların sosial inkişafını minimum rasional səviyyədə saxlamaq məqsədilə • Əmək şəraiti, əmək haqqı, sosial təminat, gəlir vergisi, sosial sığorta, dövlət büdcəsinin proqnozu və istehlak səbəti, ailə məcəlləsi və ailə büdcəsi, minimum yaşayış səviyyəsi və ayrı-ayrı sosial sahələrin, təhsil, mədəniyyət və səhiyyənin, ekoloji mühitin tənzimlənməsi qanunları sosial inkişafın qanunvericilik bazasıdır 60. Sosial inkişafın qanunvericilik bazasını hansı qanunlar təşkil edir • Əhalinin elmi əsaslarla hesablanmış normalara uyğun fizioloji tələbatını təmin etmək, onun özünün və ailə üzvlərinin minimum maddi nemətlər və xidmət tələbatını ödəmək üçün zəruri olan maddi nemətlər, xidmət növləri • Nümunə etalonu, lider, indeqator, informasiya toplayan, informasiyanı bölüşdürən qanunlar • Təşkilatın, firmanın məqsəd və vəzifələrinin müəyyən edilməsi, fəaliyyətin planlaşdırılması, icraçılar arasında tapşırıqların, funksiyaların bölüşdürülməsi, tabeçilikdə olan işçi heyətinin işguzarlıq, davranış və peşəkarlıq səviyyəsinin öyrənilməsi • Xidmət növləri və keyfiyyət standartları, maliyyələşdirmə mənbələri, texnoloji ehtiyatlar √ Əmək şəraiti, əmək haqqı, sosial təminat, gəlir vergisi, sosial sığorta, dövlət büdcəsinin proqnozu və istehlak səbəti, ailə məcəlləsi və ailə büdcəsi, minimum yaşayış səviyyəsi və ayrı-ayrı sosial sahələrin, təhsil, mədəniyyət və səhiyyənin, ekoloji mühitin tənzimlənməsi
əmək haqqının ərazi differensasiyası necə hesablanır • Hər bir sahənin orta aylıq əmək haqqını respublikanın bütövlükdə xalq təsərrüfatı üzrə orta aylıq əmək haqqına bölməklə • Əmək prosesinin təşkili formasından, sahənin xalq təsərrüfatı sistemində rolundan və sahənin iqtisadi göstəricilərindən, yəni səmərəliliyindən, faydalılığından asılı olaraq • Orta aylıq əmək haqqının səviyyəsinin minimum əmək haqqı səviyyəsinə nisbəti ilə √ Əmək haqqının ərazi differensasiyası hər hansı regionda orta aylıq əmək haqqının səviyyəsinin bütövlükdə respublika üzrə hər işləyənə düşən orta əmək haqqının səviyyəsinə nisbəti ilə • Əmək haqqının sahə differensasiyası hər bir sahənin orta aylıq əmək haqqını respublikanın bütövlükdə xalq təsərrüfatı üzrə orta aylıq əmək haqqına bölməklə 62. Sosial-mədəni inkişafda planlaşdırma funksiyası hansı prinsiplərə əsaslanmalıdır • Komplekslilik, lokallıq və qloballaşma, problemin olması • Texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış • Operativ, taktiki, strateji • Qiymətləndirmə, stimullaşdırma, əmək intizamını möhkəmləndirmə √ Fasiləsizlik, dəqiqlik, dürüstlük, əhatəlilik, tamamlılıq, planla məqsədlərin şəffaflığı, plan-proqnozların optimallığı 63. Sosial-mədəni inkişafın tənzimlənməsində balans, maliyyə-büdcə aspekti baxımından kənarlaşmalar hansı istiqamətlərdə olur • Firma və bölmələrin rəhbəri, ayrı-ayrı fəaliyyət növünün funksional icraçısı, ayrı-ayrı işlərin təşkilatçısı, inzibati rəhbərlik, nəzarətedici • Operativ, taktiki və strateji istiqamətlərdə • Texniki inkişaf, texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış • Fasiləsizlik, dəqiqlik, dürüstlük, əhatəlilik, tamamlılıq, planla məqsədlərin şəffaflığı, plan-proqnozların optimallığı √ Ümumi gəlirlər və xərclər üzrə, tələbat üzrə, əmək haqqı sferasında, marketinq fəaliyyətindəki, turistlərlə turagentliklər arasında, turməhsul və xidmətlərin satış həcmi üzrə
Sosial-mədəni inkişafın tənzimlənməsində sosial nəzarətin hansı növləri vardır • Operativ, taktiki və strateji √ İnzibati, ictimai təşkilatların, qrup, özünə nəzarət • Firma və bölmələrin rəhbəri, ayrı-ayrı fəaliyyət növünün funksional icraçısı, ayrı-ayrı işlərin təşkilatçısı, inzibati rəhbərlik, nəzarətedici • Texniki inkişaf, texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış
• Fasiləsizlik, dəqiqlik, dürüstlük, əhatəlilik, tamamlılıq, planla məqsədlərin şəffaflığı, plan-proqnozların optimallığı 65. Sosial-mədəni inkişafın tənzimlənməsində sosial nəzarətin hansı funksiyaları fərqləndirilir • Fasiləsizlik, dəqiqlik, dürüstlük, əhatəlilik, tamamlılıq, planla məqsədlərin şəffaflığı, plan-proqnozların optimallığı • Firma və bölmələrin rəhbəri, ayrı-ayrı fəaliyyət növünün funksional icraçısı, ayrı-ayrı işlərin təşkilatçısı, inzibati rəhbərlik, nəzarətedici • Operativ, taktiki və strateji • Texniki inkişaf, texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış √
66. Sosial-mədəni inkişafın tənzimlənməsində idarəetmə tsikli hansı mərhələlərdən ibarətdir • Milli iqtisadiyyatın ümumi miqyasının genişlənməsi, təşkilati, iqtisadi və sosial əlaqələrin inteqrasiya olunması, müasir ETT-nin nailiyyətlərindən daha səmərəli istifadə olunması, kompleks sosial-iqtisadi problemlərin həlli • Biznesin səmərəliliyinin artırılmasına səy göstərilməsi • Menecmentin konkret plan-iqtisad mexanizminin, təşkiletmə mexanizminin, təşkilat formalarının təkmilləşdirilməsi, kadr probleminin günün tələbləri səviyyəsində həll olunması • Ümumi gəlirlər və xərclər üzrə, tələbat üzrə, əmək haqqı sferasında, marketinq fəaliyyətindəki, turistlərlə turagentliklər arasında, turməhsul və xidmətlərin satış həcmi üzrə kənarlaşmalar √ Məqsəd və vəzifələrin ümumi və konkret məzmununun müəyyən edilməsi, potensial imkanların, resursların və şəraitin nəzərə alınması, nəticələrin kompleks qiymətləndirilməsi 67. Sosial-mədəni inkişafın idarə olunmasına tələbatın artması hansı göstəricilərlə əlaqədardır • Menecmentin konkret plan-iqtisad mexanizminin, təşkiletmə mexanizminin, təşkilat formalarının təkmilləşdirilməsi, kadr probleminin günün tələbləri səviyyəsində həll olunması • Məqsəd və vəzifələrin ümumi və konkret məzmununun müəyyən edilməsi, potensial imkanların, resursların və şəraitin nəzərə alınması, nəticələrin kompleks qiymətləndirilməsi √ Milli iqtisadiyyatın ümumi miqyasının genişlənməsi, təşkilati, iqtisadi və sosial əlaqələrin inteqrasiya olunması, müasir ETT-nin nailiyyətlərindən daha səmərəli istifadə olunması, kompleks sosial-iqtisadi problemlərin həlli, bazar şəraitində qeyri-müəyyənliyin artması
• Ümumi gəlirlər və xərclər üzrə, tələbat üzrə, əmək haqqı sferasında, marketinq fəaliyyətindəki, turistlərlə turagentliklər arasında, turməhsul və xidmətlərin satış həcmi üzrə kənarlaşmalar • Bazarda fəaliyyətinin son nəticələrinə görə məsuliyyət daşıyan şəxsin qərar qəbul etməsini təmin edən geniş təsərrüfat müstəqilliyi, biznesin səmərəliliyinin artırılmasına səy göstərilməsi 68. İqtisadi və sosial inkişafda əmək haqqı hansı istiqamətdə tənzimləyici funksiyası daşıyır • Dövlətlə əhali və əhali tələbatını təmin edən obyektiv mexanizmlərin idarə olunması məcmusu √ Bölgü və istehsala stimul yaratmaq • İstehlak olunan maddi və mənəvi nemətlərin, xidmətin məcmusu ilə • İnsanın həyat fəaliyyəti, həyat tərzi, davranışı, qərar qəbulu, onun məhsuldarlığı ilə bağlı olub iqtisadi inkişafın nəticəsi, həlledici, təyinedici amilidir • Görülən işin və keyfiyyətə uyğun olaraq istehsal olunmuş yeni məhsulun dəyərinin bir hissəsinin iş qüvvəsinin təkrar istehsalı üçün verilən hissəsi 69. Xalq təsərrüfatı səviyyəsində gəlirlərin tənzimlənməsi hansı mənbələr üzərində aparılır • Tələbat, əhalinin gəlirləri, alıcılıq qabiliyyəti və onların dinamikası, əhalinin maddi və mənəvi nemətlər istehlakı, sosial obyektlərin inkişafı xüsusiyyətləri və qanunauyğunluqları, həyat səviyyəsi, həyat tərzi √ Dövlət və qeyri-dövlət müəssisələrində mülkiyyət münasibətlərindən asılı olmayaraq əldə olunan əmək haqqı, ictimai istehlak fondlarından, sosial təminat və sosial müdafiə fondlarından əhalinin mənimsədiyi pul və natural gəlirlər • İstehlak olunan maddi və mənəvi nemətlərin, xidmətin məcmusu ilə • Əmək gəlirləri, sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə olunan gəlirlər, sosial transfertlər, maliyyə-kredit sistemi vasitəsilə əldə edilən gəlirlər, müvəqqəti sərbəst vəsaitlərin dövriyyəsindən gəlirlər • İnsanın həyat fəaliyyəti, həyat tərzi, davranışı, qərar qəbulu, onun məhsuldarlığı ilə bağlı olub iqtisadi inkişafın nəticəsi, həlledici, təyinedici amilidir 70. əhalinin real gəlirləri necə müəyyən olunur • İnsanın həyat fəaliyyəti, həyat tərzi, davranışı, qərar qəbulu, onun məhsuldarlığı ilə bağlı olub iqtisadi inkişafın nəticəsi, həlledici, təyinedici amilidir √ Əhalinin real gəlirləri= nominal gəlirlər – xidmət haqları, məcburi ödənişlər və vergilər • Dövlətlə əhali və əhali tələbatını təmin edən obyektiv mexanizmlərin idarə olunması məcmusu • Dövlət və qeyri-dövlət müəssisələrində mülkiyyət münasibətlərindən asılı olmayaraq əldə olunan əmək haqqı, ictimai istehlak fondlarından, sosial təminat və sosial müdafiə fondlarından əhalinin mənimsədiyi pul və natural gəlirlər • Tələbat, əhalinin gəlirləri, alıcılıq qabiliyyəti və onların dinamikası, əhalinin maddi və mənəvi nemətlər istehlakı, sosial obyektlərin inkişafı xüsusiyyətləri və qanunauyğunluqları, həyat səviyyəsi, həyat tərzi 71. əhalinin pul gəlirlərinə hansı gəlirlər aiddir √ İşçilərin əmək haqqı, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslərin gəlirləri, pensiya, müavinət, təqaüd və başqa sosial transferlər, mülkiyyətdən gəlirlər, qiymətli kağızlardan, dividentlərdən faizdlər və digər gəlirlər • Dövlət və qeyri-dövlət müəssisələrində mülkiyyət münasibətlərindən asılı olmayaraq əldə olunan əmək haqqı, ictimai istehlak fondlarından, sosial təminat və sosial müdafiə fondlarından əhalinin mənimsədiyi pul və natural gəlirlər • Dövlətlə əhali və əhali tələbatını təmin edən obyektiv mexanizmlərin idarə olunması məcmusu • Əmək şəraiti, əmək haqqı, sosial təminat, gəlir vergisi, sosial sığorta, dövlət büdcəsinin proqnozu və istehlak səbəti, ailə məcəlləsi və ailə büdcəsi, minimum yaşayış səviyyəsi və ayrı-ayrı sosial sahələrin, təhsil, mədəniyyət və səhiyyənin, ekoloji mühitin tənzimlənməsi qanunları sosial inkişafın qanunvericilik bazası • Tələbat, əhalinin gəlirləri, alıcılıq qabiliyyəti və onların dinamikası, əhalinin maddi və mənəvi nemətlər istehlakı 72. əhalinin həyat səviyyəsinin qiymətləndirilməsi hansı metodoloji prinsiplər üzərində qurulur • İnsanın həyat fəaliyyəti, həyat tərzi, davranışı, qərar qəbulu, onun məhsuldarlığı ilə bağlı olub iqtisadi inkişafın nəticəsi, həlledici, təyinedici amilidir • Dövlətlə əhali və əhali tələbatını təmin edən obyektiv mexanizmlərin idarə olunması məcmusu • Tələbat, əhalinin gəlirləri, alıcılıq qabiliyyəti və onların dinamikası, əhalinin maddi və mənəvi nemətlər istehlakı, sosial obyektlərin inkişafı xüsusiyyətləri və qanunauyğunluqları, həyat səviyyəsi, həyat tərzi • Minimum yaşayış səviyyəsini təmin edən istehlak məhsullarını və xidmətin cari qiymətlərdə dəyəri və məcburi ödənişlərin məcmusudur √ Həyat səviyyəsi, istehlak olunmuş maddi və mənəvi nemətlərin məcmusu və tələbat 73. Sosial inkişaf göstəriciləri hansılardır √ Əhalinin həyat səviyyəsi, əhalinin həyat tərzi, əhalinin həyat şəraiti, əmək haqqı, sosial müdafiə, sosial sığorta problemləri • Tələbat, əhalinin gəlirləri, alıcılıq qabiliyyəti və onların dinamikası, əhalinin maddi və mənəvi nemətlər istehlakı, sosial obyektlərin inkişafı xüsusiyyətləri və qanunauyğunluqları, həyat səviyyəsi, həyat tərzi • İnsanın həyat fəaliyyəti, həyat tərzi, davranışı, qərar qəbulu, onun məhsuldarlığı ilə bağlı olub iqtisadi inkişafın nəticəsi, həlledici, təyinedici amilidir • Sosial müdafiə tədbirlərinin elmi əsasları¬nın işlənməsi, elm, təhsil, mədəniyyət sahələrinin sosial aspektlə¬rinin tədqiqi və idarə edilməsinin iqtisadi mexanizmlərinin təkmil¬ləş¬dirilməsi • Dövlətlə əhali və əhali tələbatını təmin edən obyektiv mexanizmlərin idarə olunması məcmusu 74. Sosial inkişafın dövlət tənzimlənməsinin əsas obyektlərinə aiddir √ Tələbat, əhalinin gəlirləri, alıcılıq qabiliyyəti və onların dinamikası, əhalinin maddi və mənəvi nemətlər istehlakı, sosial obyektlərin inkişafı xüsusiyyətləri və qanunauyğunluqları, həyat səviyyəsi, həyat tərzi • İnsanın həyat fəaliyyəti, həyat tərzi, davranışı, qərar qəbulu, onun məhsuldarlığı ilə bağlı olub iqtisadi inkişafın nəticəsi, həlledici, təyinedici amilidir • Əhalinin həyat səviyyəsi, əhalinin həyat tərzi, əhalinin həyat şəraiti, əmək haqqı, sosial müdafiə, sosial sığorta problemləri • Sosial müdafiə tədbirlərinin elmi əsasları¬nın işlənməsi, elm, təhsil, mədəniyyət sahələrinin sosial aspektlə¬rinin tədqiqi və idarə edilməsinin iqtisadi mexanizmlərinin təkmil¬ləş¬dirilməsi • Dövlətlə əhali və əhali tələbatını təmin edən obyektiv mexanizmlərin idarə olunması məcmusu 75. Sosial inkişafın dövlət tənzimlənməsi dedikdə nə başa düşülür √ Dövlətlə əhali və əhali tələbatını təmin edən obyektiv mexanizmlərin idarə olunması məcmusu • İnsanın həyat fəaliyyəti, həyat tərzi, davranışı, qərar qəbulu, onun məhsuldarlığı ilə bağlı olub iqtisadi inkişafın nəticəsi, həlledici, təyinedici amilidir • Sosial müdafiə tədbirlərinin elmi əsasları¬nın işlənməsi, elm, təhsil, mədəniyyət sahələrinin sosial aspektlə¬rinin tədqiqi • Əhalinin həyat səviyyəsi, əhalinin həyat tərzi, əhalinin həyat şəraiti, əmək haqqı, sosial müdafiə, sosial sığorta problemləri • Tələbat, əhalinin gəlirləri, alıcılıq qabiliyyəti və onların dinamikası, əhalinin maddi və mənəvi nemətlər istehlakı, sosial obyektlərin inkişafı xüsusiyyətləri və qanunauyğunluqları, həyat səviyyəsi, həyat tərzi 76. Sosial inkişafın mahiyyəti nədir • Əhalinin həyat səviyyəsi, əhalinin həyat tərzi, əhalinin həyat şəraiti, əmək haqqı, sosial müdafiə, sosial sığorta problemləri • Tələbat, əhalinin gəlirləri, alıcılıq qabiliyyəti və onların dinamikası, əhalinin maddi və mənəvi nemətlər istehlakı, sosial obyektlərin inkişafı xüsusiyyətləri və qanunauyğunluqları, həyat səviyyəsi, həyat tərzi
√ İnsanın həyat fəaliyyəti, həyat tərzi, davranışı, qərar qəbulu, onun məhsuldarlığı ilə bağlı olub iqtisadi inkişafın nəticəsi, həlledici, təyinedici amilidir • Dövlətlə əhali və əhali tələbatını təmin edən obyektiv mexanizmlərin idarə olunması məcmusu • Minimum yaşayış səviyyəsini təmin edən istehlak məhsullarını və xidmətin cari qiymətlərdə dəyəri və məcburi ödənişlərin məcmusudur 77. Sosial müdafiə və sosial təminatın islahatlarının əsas istiqamətləri aşağıdakı qanunauyğunluqlar üzrə müəyyənləşdirilir • Əhalinin həyat səviyyəsinin və əmək şəraitini yaxşılaşdırmaq, bazar münasibətlərinə uyğun gələn yeni sosial-sinfi quruluşu formalaşdırmaq, sosial ədalət və müdafiəni həyata keçirmək • Azərbaycan Respublikasının rayonlarında mövcud potensialdan səmərəli istifadə etməklə iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinin inkişafı, istehsal müəssisələrinin fəaliyyətinin daha da genişləndirilməsi • Bütün obyektlərdə sosial-mədəni sahənin inkişafının təhlili, orta perspektiv müddət üçün sosial-mədəni sahənin inkişafı proqramının işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi • Pullu səhiyyə sisteminə keçidin təşkili, lakin pulsuz səhiyyə xidmətinin saxlanması, tibbi sığortanın inkişaf etdirilməsi, səhiyyə işçilərinin əmək haqlarının yüksəldilməsinə nail olunması √ Sosial təminatın yeni sisteminin yaradılması, sosial köməkliyin ünvanlılığı, bazar mexanizmi əsasında sosial sektorun inkişafı, sosial müdafiədə yeni metod və prinsiplərdən geniş istifadə, ölkə vətəndaşlarına minimal ümumi təminatların verilməsi və s. 78. əmək bazarının dövlət tənzimlənməsinin hansı istiqamətləri müəyyənləşdirilir √ Məşğulluq dərəcəsinin artırılması və iş yerlərinin sayının artırılması, işçi qüvvəsinin hazırlanması və yenidən hazırlanması proqramları • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək • Firmaların zəif növ müxtəlifliyi və onların ayrı-ayrı növlərinin üstünlük təşkil etməsi, mövcud inhisarçı üstünlüklərin reallaşdırılmasına açıq ifadə olunan cəhd, bazar hakimiyyətinin rellaşma forması kimi sahibkarlığın regionlaşması • İstehsal münasibətlərinin inkişafı, sosial-iqtisadi və elmi-texniki tərəqqinin nəticələri, xalq təsərrüfatı dinamikası, əmək resurslarının təkrar istehsalı və məşğulluq, təbii resurslardan səmərəli istifadə • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə, icra orqanlarının və təsərrüfat subyektlərinin birgə fəaliyyəti haqqında sazişlər nəticəsində təsərrüfat subyektlərinin müstəqilliyinin məhdudlaşdırılması 79. Radikal iqtisadi siyasətin həyata keçirilməsi gedişində hansı prioritetlər müəyyən olunur • İqtisadi artımla, yəni ÜDM, onun artım sürəti, adambaşına düşən səviyyəsi, ÜDM-un istehsal və istehlak bölgüsü • Yerli hakimiyyət orqanlarının sosial-iqtisadi sahədə artmaqda olan problemləri və bu problemlərin həll edilməsi üçün maliyyə imkanları axtarılması • Azərbaycan Respublikasının rayonlarında mövcud potensialdan səmərəli istifadə etməklə iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinin inkişafı, istehsal müəssisələrinin fəaliyyətinin daha da genişləndirilməsi • Bazarın təmin edə bilmədiyi sosial xidmətlərin dövlət tərəfindən təqdim olunması və bununla da əhalinin sosial stabilliyinin həm bazar, həm də dövlət tərəfindən qorunması √ İqtisadiyyatın sosial yönümünü gücləndirmək, həmçinin əhalinin sosial-mədəni sahənin xidmətlərinə olan tələbinin ödənilməsi səviyyəsini yüksəltmək 80. Makromodellər vasitəsilə aşağıdakı problemlərin həlli həyata keçirilir • İqtisadi artımla, yəni ÜDM, onun artım sürəti, adambaşına düşən səviyyəsi, ÜDM-un istehsal və istehlak bölgüsü √ İqtisadiyyatın strukturu və dinamikasını təhlil etmək, iqtisadiyyatın inkişafını proqnozlaşdırmaq, iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsinin səmərəliliyini müəyyən etmək, iqtisadiyyatın inkişafının optimal variantının əsasını formalaşdırmaq • Yerli hakimiyyət orqanlarının sosial-iqtisadi sahədə artmaqda olan problemləri və bu problemlərin həll edilməsi üçün maliyyə imkanları axtarılması • Bazarın təmin edə bilmədiyi sosial xidmətlərin dövlət tərəfindən təqdim olunması və bununla da əhalinin sosial stabilliyinin həm bazar, həm də dövlət tərəfindən qorunması • Qəza vəziyyətində olan bina və tikililərin bərpa-gücləndirilmə işlərinin aparılması, kommunal xidmətlər sahəsində restrukturizasiya tədbirlərinin sürətləndirilməsi, mövcud istilik sistemlərinin bərpası, modernləşdirilməsi və yenidən qurulması 81. Sosial idarəetmədə məsuliyyətin struktur informasiya elementlərinə daxil olan göstəricilər hansılardır • İqtisadiyyatda ümumi vəziyyətin dəyişilməsi √ Faktlar, qiymət, indeks, iş vaxtı fondu, büdcə • Ərazinin alınması, ərazinin icarəsi, mülkiyyətə malik olmaq, torpaq sahəsinin müəyyənləşdirilməsi • Xidmətlərin indeksi üzrə qısamüddətli real faiz stavkası • Maliyyə alətlərinin qiymətləndirilən kredit keyfiyyətinin müəyyənləşdirilməsi 82. Sosial idarəetmənin qloballaşma amillərinə daxildir √ Regionlaşma, texnoloji proseslər, iqtisadi artım, məntiqi zəncirə uyğunluq • Ali rəhbərlik, personalın idarə olunması, maliyyə, məntiq • Ərazinin alınması, ərazinin icarəsi, mülkiyyətə malik olmaq, torpaq sahəsinin müəyyənləşdirilməsi • Həyat tsiklinin qiymətləndirilməsi, xidmətlərin inteqrasiyası • Sistemin ünsürləri arasındakı qarşılıqlı əlaqə və nisbət, onlar arasındakı subardinasiyalı əlaqə 83. Sosial idarəetmə funksiyalarına daxildir • Sosial xidmətlərin nəzərdə tutulmuş nəticələrinin proqnozlaşdırılması • Planlaşdırma, təşkil etmə, əsaslandırma, nəzarət, proqnozlaşdırma, sistemləşdirmə, əlaqələndirmə √ Texniki hazırlıq, texniki inkişaf, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış • Xidmət növləri və keyfiyyət standartları, maliyyələşdirmə mənbələri • Qiymətləndirmə, stimullaşdırma, əmək intizamını möhkəmləndirmə 84. Makromodellər vasitəsilə hansı problemlərin həlli həyata keçirilir • İqtisadi artımla, yəni ÜDM, onun artım sürəti, adambaşına düşən səviyyəsi, ÜDM-un istehsal və istehlak bölgüsü • Bazarın təmin edə bilmədiyi sosial xidmətlərin dövlət tərəfindən təqdim olunması • Yerli hakimiyyət orqanlarının sosial-iqtisadi sahədə artmaqda olan problemləri və bu problemlərin həll edilməsi üçün maliyyə imkanları axtarılması √ İqtisadiyyatın strukturu və dinamikasını təhlil etmək, iqtisadiyyatın inkişafını proqnozlaşdırmaq, iqtisadiyyatın inkişafının optimal variantının əsasını formalaşdırmaq • Qəza vəziyyətində olan bina və tikililərin bərpa-gücləndirilmə işlərinin aparılması 85. Sosial sahələrdə idarəetmə istiqamətlərinin mürəkkəbliyi hansı göstəricilərin müəyyənləşdirilməsini zəruri edir • Texnoloji inkişaf, firma və dövlətin qarşılıqlı əlaqəsi • Nümunə etalonu, lider, indeqator, sahibkar, ayrı-ayrı pozğunluqlar √ Xidmət növləri və keyfiyyət standartları, maliyyələşdirmə mənbələri, texnoloji ehtiyatlar • Menecment fəaliyyətinin səmərələliyi prinsipi • Mərkəz tərəfindən nəzarətin itirilməsi 86. Sosial sahələrin idarə edilməsinə mühüm təsir göstərən hansı xarakteristika fərqləndirilir • Təşkilatın, firmanın məqsəd və vəzifələrinin müəyyən edilməsi √ Sosial sektorda texnoloji inkişaf, qarşılıqlı əlaqə, transmilli xarakter, idarəetməyə yeni tələblərin meydana çıxması • Nümunə etalonu, lider, indeqator, informasiya toplayan, informasiyanı bölüşdürən, resurslar bölüşdürücüsü • Xidmət növləri və keyfiyyət standartları, maliyyələşdirmə mənbələri, texnoloji ehtiyatlar • Firmanın tərkibindən və xüsusi işinin təşkilindən çıxmaq cəhdləri, firmanın fundamental məqsədlərinin çoxlu xırda hissələrə parçalanması 87. Makroiqtisadi səviyyədə yaradılan milli gəlir hansı fondlara bölünür √ Yığım fonduna və istehlak fonduna • Dövlət və qeyri-dövlət müəssisələrində mülkiyyət münasibətlərindən asılı olmayaraq əldə olunan əmək haqqı • Sosial müdafiə fondlarından əhalinin mənimsədiyi pul və natural gəlirlər • Fizioloji minimum və sosial minimum • Müvəqqəti sərbəst vəsaitlərin dövriyyəsindən gəlirlər 88. Sosial sferada maliyyə siyasəti təşkil olunarkan aşağıdakı prinsiplərə riayət edilməlidir √ Sərbəstlik, dövlətin iqtisadiyyatına müdaxiləsi, dövlətin gəlir və xərclərinin balanslaşdırılması, maliyyə ehtiyatlarının yaradılması • Mənəvi və sosial tələbatların ödənilməsi üçün zəruri olan əmtəə və xidmətlərə çəkilən xərclər • Demoqrafik, təbii artım, əhali amili, iqtisadi vəziyyət, inkişaf amili • Sosial xidmətlərin nəzərdə tutulmuş nəticələrinin proqnozlaşdırılması • Vətəndaşların pensiya ödənişlərinin etibarlı maliyyə təminatına nail olunması 89. Xalq təsərrüfatı səviyyəsində gəlirlərin tənzimlənməsi hansı mənbələr üzərində aparılır • Tələbat, əhalinin gəlirləri, alıcılıq qabiliyyəti və onların dinamikası, əhalinin maddi və mənəvi nemətlər istehlakı, sosial obyektlərin inkişafı xüsusiyyətləri və qanunauyğunluqları, həyat səviyyəsi, həyat tərzi • Əmək gəlirləri, sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə olunan gəlirlər, sosial transfertlər, maliyyə-kredit sistemi vasitəsilə əldə edilən gəlirlər, müvəqqəti sərbəst vəsaitlərin dövriyyəsindən gəlirlər • İstehlak olunan maddi və mənəvi nemətlərin, xidmətin məcmusu ilə √ Dövlət və qeyri-dövlət müəssisələrində mülkiyyət münasibətlərindən asılı olmayaraq əldə olunan əmək haqqı, ictimai istehlak fondlarından, sosial təminat və sosial müdafiə fondlarından əhalinin mənimsədiyi pul və natural gəlirlər • İnsanın həyat fəaliyyəti, həyat tərzi, davranışı, qərar qəbulu, onun məhsuldarlığı ilə bağlı olub iqtisadi inkişafın nəticəsi, həlledici, təyinedici amilidir 90. Təhsilin nəzərdə tutulan yeni iqtisadi modeli aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: • Sertifikatlar tətbiq etməklə təhsil sahəsinə dövlət nəzarətinin saxlanılması • Təhsil üzrə yerli və regional xüsusiyyətləri nəzərə almaqla ümumi dövlət standartlarının həyata keçirilməsi və təhsil sisteminin fəaliyyətini normal səviyyədə təmin edən dövlət maliyyələşdirmə normativinin müəyyən edilməsi • Təhsil müəssisələrinə elmi və təsərrüfat sərbəstliyinin verilməsi √ Təhsil müəssisə və təşkilatlarının fəaliyyəti üzrə mənfəətinə, habelə belə müəssisələrin təsisçiləri və investorlarının bu istiqamətdə sərf etdiyi vəsaitə vergilərin ləğv edilməsi • Resursla təminatın normativ üsulla formalaşdırılması, böhran dövründə zəmanətli dövlət təminatının saxlanılması 91. Sosial sferanın idarə edilməsində qloballaşma amillərinə daxil olan elementlər necə müəyyən olunur • Maliyyə, məntiq, marketinq tədqiqatları, texnoloji yenilik, sosial-iqtisadi inkişafın proqnozu, dövlət tənzimlənməsi • Qarşılıqlı əlaqə və nisbət, onlar arasındakı subardinasiyalı əlaqə √ İqtisadi artım, texnoloji proseslər, məntiqi zəncirə uyğunluq • Həyat tsiklinin qiymətləndirilməsi, xidmətlərin inteqrasiyası • Ali rəhbərlik, personalın idarə olunması, maliyyə, məntiq, marketinq tədqiqatları, texnoloji yenilik 92. Sosial sahələrin strateji biznes planına daxil olan göstəriciləri müəyyənləşdirin • İqtisadiyyatda ümumi vəziyyətin dəyişilməsi, bazara yeni növ məhsul və xidmətlərin daxil olması, həyatı zəruri olan zövqün dəyişilməsi √ Ali rəhbərlik, kadrların idarə olunması, maliyyə, məntiq, marketinq tədqiqatları, texnoloji yenilik, sosial-iqtisadi inkişafın proqnozu • Tələbat indeksi müəyyən olunmuş uzunmüddətli gəlir və xərclər balansının təhlili, korporativ risk amilləri • Ərazinin icarəsi, mülkiyyətə malik olmaq, torpaq sahəsinin müəyyənləşdirilməsi • Şablon tabellər, portfel layihələr, layihə üzrə görüləcək işin smetası, əməkdaşların layihə üzrə fəaliyyəti 93. Sosial idarəetmədə nəzarət sisteminə daxil olan parametrləri müəyyənləşdirin • İş vaxtı fondu, şablon tabellər, portfel layihələr, layihə üzrə görüləcək işin smetası, əməkdaşların layihə üzrə fəaliyyəti • Planlaşdırma, əməliyyatların planlaşdırılması, standart xərclərin kalkulyasiyası • Bazarda tələbat indeksi müəyyən olunmuş uzunmüddətli gəlir və xərclər balansının təhlili, korporativ risk amilləri √ Müqavilələlərin idarə edilməsi, prosedur və siyasətin reallaşdırılması, işçi qəbulu, standart və normativlərin müəyyən edilməsi, qrafiklərin tərtibi, informasiya sistemlərindən istifadə • Xidmətlərin inteqrasiyası, texniki xidmətin layihələndirilməsi və qiymətləndirilməsi, məsuliyyət, xərclərə nəzarət, səmərəlilik, xidmət 94. Idarəetmənin hansı subyektləri fərqləndirilir • Işguzar müəssisələr √ Əsas və baş subyektlər • Əsas subyektlər • Baş subyektlər • Sosial institutlar 95. Dövlət büdcəsinə daxil olan vergilər necə təsnifləşdirilir • Birbaşa vergilər • Mədən vergisi • Əmlak vergiləri √ Birbaşa və dolayı vergilər • Dolayı vergilər 96. Sosial idarəetmədə innovasiya dövriyyəsi hansı mərhələ¬lərdən ibarətdir • Kadr təminatı, xidmət tədarükçüləri, rəhbərliyin tələbləri, aksionerlərin tələbləri, dövriyyə vəsaitlərindən istifadə √ Yeni xidmətlərin reklamı və satışının təşkili, tədqiqat, eksperiment və xidmət prosesinin texnoloji baxımdan öyrənilməsi üçün kadr hazırlığı • Layihələri idarəetmə proseslərinin mərhələliyi, innovasiya prosesləri və onları idarəetmə proseslərinin təşkilinin iyerarxiyalığı • Ödəmələrin müəyyənləşdirilməsi, gəlirlərinin qiymətləndirilməsi, gəlirlərin diskontlaşdırılması • Satış xəttində turizm məhsullarının həyat dövriy¬yəsinə nəzarət 97. Sosial normativlərin əhali ilə bağlı xüsusi problemlərinə aiddir • İstehsal normalarının hesablanmasında, tədqiqində, proqnozunda istifadə olunan göstəricilər, mexanizmlər və hesablama qaydalarıdır √ Bir sıra normaların hesablanmasında, tədqiqində, proqnozunda istifadə olunan göstəricilər, mexanizmlər və hesablama qaydalarıdır • Qida normalarının hesablanmasında, tədqiqində, proqnozunda istifadə olunan göstəricilər, mexanizmlər və hesablama qaydalarıdır • İqtisadi normaların hesablanmasında, tədqiqində, proqnozunda istifadə olunan göstəricilər, mexanizmlər və hesablama qaydalarıdır • İstehlak normalarının hesablanmasında, tədqiqində, proqnozunda istifadə olunan göstəricilər, mexanizmlər və hesablama qaydalarıdır 98. Elmin normativ əsasları hansı əsaslarla müəyyən olunur • Elmı-texniki prioritetlərlə müəyyən olunur √ Cəmiyyətin ETT – yə olan tələbatı ilə müəyyən olunur • Elmi kadrların sayı ilə müəyyən olunur • Elmə qoyulan kapital qoyuluşu ilə müəyyən olunur • Elmi işçilərin sayı ilə müəyyən olunur 99. Səhiyyənin normativ göstəricilərinə aşağıdakılardan hansı daxil deyil: • Hər 1000 nəfər əhaliyə düşən çarpayı tutumu √ Hər 1000 nəfər əhaliyə düşən xəstəxanaların sayı • Ayrı – ayrı səhiyyə sahəsinin bütövlükdə səhiyyə xidmətində xüsusi çəkisi • İl ərzində hər çarpayıdan maksimum və cari istifadə əmsalı (20 – 30 g • Hər xəstəyə düşən tibbi ləvazımatın dəyəri 100. . Nоrmаtivləri fуnksiоnаl təyinаtınа görə belə bölmək оlаr: • Sоsiаl, istеhsаl, sаtış • İstеhsаl, sаtış √ İstеhsаl, sоsiаl, tехniki-iqtisаdi • İstеhsаl, sаtış, istеhlаk • Tехniki-iгtisаdi, təşkilаti, sоsiаl 101. Sosial nоrmатivlərin тəтbiгi prоsеsinin əsаs мərhələlərinə aiddir • Mеtоdiki mərhələ, təşkilаti mərhələ, hеsаblаmа mərhələsi, nəzаrət mərhələsi • Mеtоdiki mərhələ, hеsаblаmа mərhələsi, nəzаrət mərhələsi • Tехniкi mərhələ, təşkilаti mərhələ, nəzаrət mərhələsi • Hеsаblаmа mərhələsi, təşkilаti mərhələ √ Mеtоdiki mərhələ, hеsаblаmа mərhələsi, təşkilаti mərhələ 102. İndiqativ planladırmanın əsas məqsədləri aşağıdakılardır • Elmi, intellektual potensialı, informasiya potensialı, əmək resursları. sahibkarlıq qabiliyyətləri nəzərə alınmaqla əmək resursları, təbii resurslar • Humanitar sferanın dövlət tərəfindən tam dəstəklənməsi, bələdiyyə məqsədli proqramların üstün sahələrinin müəyyən edilməsi və onlara vəsaitlərin ayrılması • Sosial inkişaf fondunun yaradılması, sosial yardım proqramlarının həyata keçirilməsinin ilkin fəaliyyəti √ Dövlət investisiyası və büdcə vasitəsilə sahibkarların həyata keçirmək istədikləri tədbirləri və konyuktur məlumatlarının sistemləşdirilməsini yaxşılaşdırmaq, iqtisadi göstəricilər sistemini hazırlamaq • Məqsədlər, mövcud olan bazarı, fəaliyyət, büdcə, metodlar 103. Tələbatın ən xarakterik xüsusiyyətlərinə daxildir • Fiziki tələbatların ödənilməsinin minimum normalarını və ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsinə uyğun olaraq mənəvi və sosial tələbatların ödənilməsi üçün zəruri olan əmtəə və xidmətlərə çəkilən xərcləri √ Məhsuldar qüvvələr və itehsal münasibətlərinin inkişafı ilə əlaqədar onun kəmiyyət və keyfiyyətcə daim dəyişilməsi • Əhalinin gəlirləri, xidmət sahələrinin inkişafı, əhaliyə xidmət göstərdikləri sahələrin strukturası, əhalinin demoqrafik tərkibi, məşğuliyyətin quruluşu, əhalinin məskunlaşma dərəcəsi • İstehsalın və cəmiyyətin inkişafının müəyyən tarixi dövründə əldə edilmiş həyat şəraitini xarakterizə edir və istehsal edilmiş maddi nemətlər vasitəsilə ödənilməsi • Sosial fondların formalaşdırılması üçün, bütün maliyyə-iqtisadi amillərdən istifadə və sosial münasibət göstərmə prinsipi 104. Istehlak strukturunun təhlili hansı metodologiyaya əsaslanır √ Istehlak təyinatı əsasında qruplaşan əmtəə, xidmət növlərinə, istehlakın faydalılığı və formalaşması mənbələri strukturuna görə təhlili • Həyat səviyyəsinin tənzimlənməsi baxımından təhlil metodologiyası • Sosial-iqtisadi idarəetmənin məqsəd və vəzifələrinin təhlili • Istehlakın regional iqtisadi və sosial inkişafda rolunun qiymətləndirilməsi • Təhlil, proqnoz metodlarının müasir iqtisadi idarəetmə baxımından təkmilləşdirilməsi 105. İstehlaka təsir edən aparıcı amillər • İstehasl
• Tələbat
√ Gəlirlər
• Xərclər
• Əmtəə təklifi 106. İstehlakın formalaşmasının maddi əsasını nə təşkil edir • Coğrafi-iqtisadi amillər • Xarici-iqtisadi əlaqələr • İstehsal, bölgü, mübadilə • Təşkilati-iqtisadi amillər √ İstehsal olunmuş milli məhsul 107. əhali istehlakının formalaşmasına təsir edən iqtisadi və sosial amillər hansılardır • Əhalinin həyat səviyyəsinin və əmək şəraitini yaxşılaşdırmaq, bazar münasibətlərinə uyğun gələn yeni sosial-sinfi quruluşu formalaşdırmaq, sosial ədalət və müdafiəni həyata keçirmək, millətlərarası və etnoslararası münasibətləri tənzimləmək, ölkədə demokratik və ekoloji şərait amili • Sərbəstlik, dövlətin iqtisadiyyatına müdaxiləsi, dövlətin gəlir və xərclərinin balanslaşdırılması, maliyyə ehtiyatlarının yaradılması √ İstehsal amilləri, iqtisadi amillər, sosial amillər, coğrafi-iqtisadi amillər, təşkilati-iqtisadi amillər, siyasi amillər, xarici-iqtisadi əlaqələr amili •
sosial müdafiə, əhali gəlirləri, əmtəə təklifi • Sərbəstlik, dövlətin iqtisadiyyatına müdaxiləsi, dövlətin gəlir və xərclərinin balanslaşdırılması, maliyyə ehtiyatlarının yaradılması 108. İstehlak funksiyası dedikdə nə başa düşülür √ Şəxsi və ailə tələbatının səviyyəsi ilə gəlirlərin arasındakı qarşılıqlı əlaqə • İstehsal amilləri, iqtisadi amillər, sosial amillər, coğrafi-iqtisadi amillər, təşkilati-iqtisadi amillər, siyasi amillər, xarici-iqtisadi əlaqələr amili istehlak funksiyasıdır • Sərbəstlik, dövlətin iqtisadiyyatına müdaxiləsi, dövlətin gəlir və xərclərinin balanslaşdırılması, maliyyə ehtiyatlarının yaradılması • Demoqrafik, təbii artım, əhali amili, iqtisadi vəziyyət, inkişaf amili, təbii coğrafi şərait, xarici-iqtisadi əlaqələr, əməkdaşlıq, idxal, ixrac, sosial müdafiə, əhali gəlirləri, əmtəə təklifi • Onun maddi həyat fəaliyyəti sferasında təzahür etməsi və yalnız əmək məhsulları ilə deyil, həm də təbiət nemətləri vasitəsilə ödənilməsidir 109. Engel qanunu hansı məqsədə əsaslanır • Gəlirlər artdıqca tələbat daha çox ucuz məhsullara yönəldilir • Maddi nemətlər və xidmətlər vasitəsilə ödənilən hissəsidir • Gəlirlər azaldıqca tələbat daha çox bahalı məhsullara yönəldilir • Dövlət büdcəsi, büdcədənkənar fondlar, qeyri-dövlət maliyyələşmə mənbələri √ Gəlirlər artdıqca tələbat daha çox bahalı məhsullara yönəldilir 110. Maddi tələbatı fiziki tələbatdan fərqləndirən cəhət hansıdır • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə, icra orqanlarının və təsərrüfat subyektlərinin birgə fəaliyyəti haqqında sazişlər nəticəsində təsərrüfat subyektlərinin müstəqilliyinin məhdudlaşdırılması • Fiziki tələbat maddi tələbatın bir hissəsi olub, onun yalnız maddi nemətlər və xidmətlər vasitəsilə ödənilən hissəsini təşkil edir. • Şəxsi və ailə tələbatının səviyyəsi ilə gəlirlərin arasındakı qarşılıqlı əlaqədir √ Onun maddi həyat fəaliyyəti sferasında təzahür etməsi və yalnız əmək məhsulları ilə deyil, həm də təbiət nemətləri vasitəsilə ödənilməsidir • Bazar iqtisadiyyatı şəraitində əhalinin həyat səviyyəsinin və əmək şəraitini yaxşılaşdırmaq 111. Tələbat amilləri aşağıdakı kimi təsnifləşdirilir • Sıxışdırılmış təkrar istehsal və ya neqativ demoqrafik situasiya, sosial-iqtisadi idarəetmənin məqsəd və vəzifələrinin təhlili obyektləri • Istehlak büdcəsinə daxil olan maddi və mənəvi nemətlərin məcmuu və onların qiymətinin dəyişmə meylləri √ Demoqrafiya, iqtisadi inkişaf, təbii-coğrafi şərait, sosial müdafiə sistemi, xarici-iqtisadi əlaqələr, əməkdaşlıq • Sosial sığorta üzrə, univevsal və sosial müavinətlər • Istehlakın regional iqtisadi və sosial inkişafda rolunun qiymətləndirilməsi 112. Maddi tələbatı fiziki tələbatdan fərqləndirən cəhət hansıdır • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə, icra orqanlarının və təsərrüfat subyektlərinin birgə fəaliyyəti haqqında sazişlər nəticəsində təsərrüfat subyektlərinin müstəqilliyinin məhdudlaşdırılması • Bazar iqtisadiyyatı şəraitində əhalinin həyat səviyyəsinin və əmək şəraitini yaxşılaşdırmaq • Fiziki tələbat maddi tələbatın bir hissəsi olub, onun yalnız maddi nemətlər və xidmətlər vasitəsilə ödənilən hissəsini təşkil edir. • Şəxsi və ailə tələbatının səviyyəsi ilə gəlirlərin arasındakı qarşılıqlı əlaqədir √ Onun maddi həyat fəaliyyəti sferasında təzahür etməsi və yalnız əmək məhsulları ilə deyil, həm də təbiət nemətləri vasitəsilə ödənilməsidir
İstehlak funksiyası dedikdə nə başa düşülür • Sərbəstlik, dövlətin iqtisadiyyatına müdaxiləsi, dövlətin gəlir və xərclərinin balanslaşdırılması, maliyyə ehtiyatlarının yaradılması • Demoqrafik, təbii artım, əhali amili, iqtisadi vəziyyət, inkişaf amili, təbii coğrafi şərait, xarici-iqtisadi əlaqələr, əməkdaşlıq, idxal, ixrac, sosial müdafiə, əhali gəlirləri, əmtəə təklifi • Onun maddi həyat fəaliyyəti sferasında təzahür etməsi və yalnız əmək məhsulları ilə deyil, həm də təbiət nemətləri vasitəsilə ödənilməsidir • İstehsal amilləri, iqtisadi amillər, sosial amillər, coğrafi-iqtisadi amillər, təşkilati-iqtisadi amillər, siyasi amillər, xarici-iqtisadi əlaqələr amili istehlak funksiyasıdır √ Şəxsi və ailə tələbatının səviyyəsi ilə gəlirlərin arasındakı qarşılıqlı əlaqə 114. Istehlakın formalaşma normativlərinə aiddir • Istehlak təyinatına görə qruplaşan əmtəə və xidmətlər sosial idarəetmənin metodoloji prinsipidir • Istehsal və istehlakın tarazlığı, dinamikası və artım sürəti • Istehlakın regional iqtisadi və sosial inkişafda rolunun qiymətləndirilməsi • Xidmət sahələrinin inkişafı və strukturu, əhalinin demoqrafik tərkibi və məskunlaşma dərəcəsi, səhiyyənin planlaşması √ Məşğuliyyət quruluşu, əmtəə təklifi, əhali gəlirləri, xidmət sahələrinin inkişafı və strukturu, əhalinin demoqrafik tərkibi və məskunlaşma dərəcəsi 115. Istehlak amilləri hansı qruplara bölünür • Meqo səviyyədə • Ümumi səviyyədə • Makro səviyyədə √ Makro və mikro səviyyədə • Mikro səviyyədə 116. Istehlak formaca hansı xidmətlərə bölünür √ Maddi və mənəvi xidmətlər istehlakına • Konsaltinq və mənəvi xidmətlərə • Lizinq və mənəvi xidmətlərə • Marketinq və maddi xidmətlərə • Konsaltinq və maddi xidmətlər istehlakına 117. Tələbatın formalaşmasına təsir edən normativ göstəricilər aşağıdakılardır • Həyat şəraiti üçün normal şəraitin yaradılması, elmi-texniki inqilab • Məhsulların keyfiyyəti, çeşidi və texniki-iqtisadi göstəriciləri • Iqtisadi sistemin səmərəliliyi, sahə, müəssisə, regional xüsusiyyətlər, mülkiyyət formaları • Sosial tənzimləmənin maliyyə əsasları √ Coğrafi-iqtisadi, iqtisadi, əhali və ekoloji amillər 118. Istehlakın öyrənilməsi və planlaşdırılmasında hansı metodologiyadan istifadə olunur • Elementar √ Balans
• Statistik • Universal • Funksional 119. Tələbatın ödənilməsinin aşağıdakı formaları mövcuddur • Xidmət sahələrinin inkişafı və strukturu, əhalinin demoqrafik tərkibi və məskunlaşma dərəcəsi, səhiyyənin planlaşması √ Pul ödənişlərinin əvəzsiz, lakin normalar əsasında təyin edilməsi, güzəştlərin verilməsinin qarşılıqlı-ekvivalentsiz əsaslarla həyata keçirilməsi • Istehlakın sosial inkişafda rolunun qiymətləndirilməsi, gəlir və əmək haqqının diferensiasiyasının qarşısının alınması • Istehsal və istehlakın tarazlığının, dinamikasının və artım sürətinin müəyyənləşdirilməsi • Təhsilli və yüksək ixtisaslı əhalinin payının artması, gəlirlərin səviyyəsinin yüksəldilməsi, əhalinin sərəncamında olan aktivlərin leqallaşdırılması 120. Tələbat və istehlakın proqnozlaşdırılması aşağıdakı normativlər əsasında həyata keçirilir • Regional, əyani, əks əlaqə, əməlilik, tarixilik • Humanitar, sosial-psixoloji, etik, komplekslilik, sistemlilik, optimallıq • Ekoloji, statistik, komplekslilik, sistemlilik, optimallıq • Sosial-psixoloji, etik, komplekslilik, əks əlaqə, əməlilik, tarixilik √ Dinamiklik, komplekslilik, sistemlilik, optimallıq, əks əlaqə, əməlilik, tarixilik və varislik 121. Tələbat təzahür sferasına görə necə qruplaşdırılır • Maddi tələbata, mənəvi tələbata və fiziki tələbata • Qeyri-iqtisadi tələbata və fiziki tələbata • Maddi tələbata və fiziki tələbata • Sosial tələbata və zehni (intellektual) tələbata √ Maddi tələbata və mənəvi tələbata 122. Tələbatı yaranma təbiətinə görə hansı növlərə ayrılır • Real və normativ • Fizioloji və mənəvi • Qeyri-iqtisadi və iqtisadi √ Fiziki, sosial və intellektual • Maddi və mənəvi 123. Istehlak strukturu hansı normativ göstəricilərlə müəyyən olunur • Iqtisadi və sosial idarəetmənin metodoloji prinsipi kimi • Xidmət sahələrinin sosial xidmətinin tənzimlənməsi mexanizmi formasında √ Ayrı-ayrı maddi nemətlərin bütövlükdə istehlak həcmində xüsusi çəkisi əsasında sosial idarəetmənin metodoloji prinsipidir • Iqtisadi islahatların konsepsiyası və reallaşma mexanizmi baxımından • Sosial-iqtisadi idarəetmə meyarlar əsasında 124. əhali tələbatı, onun formalaşması və ödənilməsi probleminin tədqiq edilməsinə keçid hansı istitqamət uzrə müəyyən edilir • Tələbatın təbiəti və dəyişilməsi səbəblərinin insanların istehsal fəaliyyəti ilə müəyyən edilməsi • Fiziki tələbatların ödənilməsinin minimum normalarını və ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsinə uyğun olaraq müəyyən edilməsi • İstehsal edilmiş maddi nemətlər vasitəsilə ödənilməsi prinsipi • Maliyyə-iqtisadi amillərdən istifadə və sosial münasibət göstərmə prinsipi √ Kateqoriyanın mahiyyətinin müəyyən edilməsi 125. əhalinin real gəlirlərinin artımını təmin edən resurslardan istifadə olunması necə hesablanır √ İstehlak resursunun ümumi artımı – Əhalinin həyat səviyyəsinin stabilliyini təmin edən resurslar • Əhali istehlakı üçün potensial resurslar – Bazis ilində əhalinin son gəlirləri • Tələbatın təbiəti və dəyişilməsi səbəblərinin insanların istehsal fəaliyyəti ilə müəyyən edilməsi • Milli gəlirdə istehlak fondu + pullu xidmətlər + ev təsərrüfatında yığım – mənzil fondunun aşınması – elm və idarəetmə müəssisələrinin material xərcləri • Pul gəlirləri, məhsul və xidmətlərin alınmasına sərf olunmayan gəlirlər 126. əhali istehlakı üçün potensial resurslar necə hesablanır • Əhali istehlakı üçün potensial resurslar – Bazis ilində əhalinin son gəlirləri • Pul gəlirləri, məhsul və xidmətlərin alınmasına sərf olunmayan gəlirlərlə • Sosial müdafiə səviyyəsini artırmaq və sosial fondların formalaşdırılması əsasında √ Milli gəlirdə istehlak fondu + pullu xidmətlər + ev təsərrüfatında yığım – mənzil fondunun aşınması – elm və idarəetmə müəssisələrinin material xərcləri • İstehlak resursunun ümumi artımı – Əhalinin həyat səviyyəsinin stabilliyini təmin edən resurslar 127. Istehlakın struktur təhlili hansı normativlərə əsaslanır • Həyat şəraiti üçün normal şəraitin yaradılması, elmi-texniki inqilab, yaradıcı əməyin inkişaf etdirilməsi, ictimai münasibətlərin humanistləşdirilməsi prinsipləri əsasında √ Ərzaq, qeyri-ərzaq, xidmət növləri üzrə ayrı-ayrı sahələrin məhsullarının istehlak həcmində xüsusi çəkisinə görə • Istehlak standarlarına uyğunlaşdırılmış, nisbi və proqnozlaşdırılan yoxsulluq həddinin müəyyən olunması prinsipləri əsasında • Həyat şəraiti üçün normal şəraitin yaradılması, elmi-texniki inqilab, yaradıcı əməyin inkişaf etdirilməsi, ictimai münasibətlərin humanistləşdirilməsi prinsiplərinə əsasən • Əhalinin müxtəlif sosial risqlərdən sığortalanmasının təşkili prosesində yaranan iqtisadi münasibətlər əsasında 128. Istehlak davranışı necə başa düşülür • Əhalinin zəruri olan ehtiyaclarının ödənilməsi prosesidir √ Əhali qruplarının istehlak prosesində qəbul etdiyi qərarların nəticəsidir • Işsizlik həcminin işçi qüvvəsinə olan nisbəti kimi başa düşülür • Dövlət büdcəsinə yığılan vergilər, məcburi dövlət sosial sığorta ödəmələri, xüsusi vəsaitlər sistemidir • Əmək haqqının və pensiya təminatının nisbətinin müəyyənləşdirilməsi göstəricisidir 129. Tələbatın elmi təsnifatı aşağıdakı əlamətlər üzrə müəyyənləşdirilir • Insanın fərdi xarakteristikaları və keyfiyyətləri, iqtisadi sistemin səmərəliliyi, sahə, müəssisə, regional xüsusiyyətlər, mülkiyyət formalarının müəyyənləşdirilməsi • Məşğuliyyət quruluşu, əmtəə təklifi, əhali gəlirləri, xidmət sahələrinin inkişafı və strukturu baxımından qiymətləndirmə • Istehlak büdcəsinə daxil olan maddi və mənəvi nemətlərin məcmuu və onların qiymətinin dəyişmə meylləri √ Tələbatın yaranma təbiəti, təzahür sferası, subyekti, ödənilmə dərəcəsi və kəmiyyətcə müəyyənləşdirilməsi • Sintetik və natural göstəricilər, maddi rifahın bölgüsünün strukturu və mütənasiblikləri 130. Tələbat dedikdə nə başa düşürsünüz • Bazar tarazlığının pozulması əlamətidir • Xüsusi kapitalın təkrar istehsalına sərfəli mühitin yaranmasıdır √ Əhalinin həyat fəaliyyəti prosesində müxtəlif şeylərə olan ehtiyaclarının məcmusudu • Mülkiyyətdən, sahibkarlıq fəaliyyətindən, vergilər və gömrük rüsumları hesabına əldə olunan gəlir mənbələrinin məcmusudur • Gələcək inkişaf istiqamətlərinin müəyyən edilməsidir 131. Tələbatın formalaşmasının əsas aparıcı amilinin seçilməsi asılıdır √ konkret vəziyyətdən • onun quruluşu • həyat şəraitindən • istehlak səviyyəsindən • tələbatın subyekti 132. Sosial-iqtisadi tələbatın elmi təsnifatı hansı əlamətlər üzrə müəyyənləşdirilir • İnsanın fiziki tələbatlarının ödənilməsi üçün zəruri olan istehlak nemətləri √ Tələbatın yaranma təbiəti, tələbatın təzahür sferası, təlabatın subyekti, yaxud daşıyıcısı, tələbatın kəmiyyətcə müəyyənləşdirilməsi, tələbatın ödənilmə dərəcəsi • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri • Bazar iqtisadiyyatı şəraitində əhalinin həyat səviyyəsinin və əmək şəraitini yaxşılaşdırmaq • Fiziki tələbatların ödənilməsinin minimum normalarını və ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsinə uyğun olaraq mənəvi və sosial tələbatların ödənilməsi üçün zəruri olan əmtəə və xidmətlərə çəkilən xərcləri 133. İqtisadi tələbat hansı yolla ödənilir • Xarici aləmdə baş verən proseslərlə ödənilir. • Qeyri-iqtisadi tələbata və fiziki tələbata • Sosial tələbatla və intellektual tələbatla • Maddi tələbata, mənəvi tələbata və fiziki tələbata √ Yalnız istehsal olunan məhsullar ilə 134. Istehlak və gəlir normativləri arasında əlaqəni qiymətləndirmək üçün aşağıdakı təhlil metodologiyasından istifadə olunur • Faydalılıq effekti • Korrelyasiya √ Reqressiya və korrelyasiya • Balans
• Reqressiya 135. Tələbatın sosial mənasına aiddir • inkişaf
• həyat səviyyəsi • mənəviyyat • hərtərəfli inkişaf √ yoxsulluğun azalması 136. Dövlət tələbatı hansı yollarla tənzilmləyir • istehsal yolu √ sosial müdafiə • inzibati
• iqtisadi
• gəlirlər
137. Tələbatın dinamikasına aiddir • yığım
• ÜDM
• Investisiya • idxal
√ gəlir
138. Tələbatın resurs təminatına daxildir • yığım
• ÜDM
• Investisiya • idxal
√ gəlir
139. Tələbatın ödənilməsi meyarına daxildir √ maksimum istehlak • adam başına istehlak • ailə istehlakı • region istehlakı • minimum istehlak 140. Tələbatın regionlaşması necə müəyyən olunur • əhalinin sayı • iş yerləri • yoxsulluq • inkişaf səviyyəsi √ məhsuldar qüvvələr 141. Real istifadə olunan gəlir necə müəyyən olun √ Real istifadə olunan gəlir= əhalinin real gəlirləri – könüllü ödənişlər və üzvülük haqları • Real istifadə olunan gəlir= əhalinin real gəlirləri + könüllü ödənişlər və üzvülük haqları • Real istifadə olunan gəlir= əhalinin real gəlirləri x könüllü ödənişlər və üzvülük haqları • Real istifadə olunan gəlir= əhalinin real gəlirləri / könüllü ödənişlər və üzvülük haqları • Əhalinin adam başına düşən ÜDM və büdcə gəlirləri, istehlak olunan maddi və mənəvi nemətlərin məcmusu, işsizlik səviyyəsi ilə 142. İstehlakın formalaşması dinamikası və meylləri əsasında tənzimlənən problemlərə daxildir • Tədiyyə qabiliyyəti ilə alıcılıq qabiliyyəti arasında fərqin formalaşması √ Struktur siyasət, mübadilə prosesi, idxal və ixrac, makro-iqtisadi problemlər • Gəlirlər, qiymət, istehlakın həcmi və strukturu • Maddi-əşya strukturu, ümumi daxili məhsul və milli gəlir • Konseptual tənzimləmə siyasətinin formalaşması 143. İstehlakın formalaşmasının əsas mənbələrinə daxildir • Gəlirlər, qiymət, istehlakın həcmi və strukturu √ Maddi-əşya strukturu, ümumi daxili məhsul və milli gəlir • Struktur siyasət, mübadilə prosesi, idxal və ixrac, makro-iqtisadi problemlər • Tədiyyə qabiliyyəti ilə alıcılıq qabiliyyəti arasında fərqin formalaşması • Konseptual tənzimləmə siyasətinin formalaşması 144. Alıcılıq qabiliyyəti makro-iqtsiadi səviyyədə müəyyən edir • Gəlirlər, qiymət, istehlakın həcmi və strukturu • Tədiyyə qabiliyyəti ilə alıcılıq qabiliyyəti • Struktur siyasət, mübadilə prosesi, idxal və ixrac, makro-iqtisadi problemlər • Maddi-əşya strukturu, ümumi daxili məhsul və milli gəlir √ Pul şəklində istehlakın ümumi həcmini 145. Bölgü münasibətlərinin iqtisadi mexanizmlərinə daxildir • İsehsal və istehlak arasında tarazlıq • Pul şəklində istehlakın ümumi həcmi √ Gəlirlər, qiymət, istehlakın həcmi və strukturu • Tədiyyə qabiliyyəti ilə alıcılıq qabiliyyəti arasında fərqin formalaşması • Maddi-əşya strukturu, ümumi daxili məhsul və milli gəlir 146. ərzaq tələbatını ödəmək üçün nə etmək lazımdır • bazarı qorumaq • gəlirləri artırmaq • idxala yer vermək • subsidiyalar vermək √ istehsalı artırmaq 147. İstehlakın makro modelinə daxildir • ÜDM
• minimum məsrəf • istehlak tələbi • ixracat tələbi √ maksimum istehlak 148. Müavinət nədir və nə vaxt verilir? √ Işdə müvəqqəti fasilə yarandıqda, müəyyən hallarda əlavə xərcləri təzminatlandırmaq ehtiyacı yarandıqda verilən zəmanətli pul ödəmələridir • Vətəndaşlara qocaldıqda, əmək qabiliyyətini tam, yaxud qismən itirdikdə verilir • Ailə başçısının itirildiyinə görə verilən pul ödəmələridir • Müəyyən əmək fəaliyyəti sahələrində təyin olunmuş iş stajına çatdıqdan sonra aybaay verilən zəmanətli pul ödəmələridir • Əmək qabiliyyətini itirmiş vətəndaşlara, onların sığorta pensiyası hüququ olmadıqda verilir 149. Pul müavinətlərinin hansı növləri vardır? • Univevsal və sosial müavinətlər • Sosial sığorta və univevsal müavinətlər √ Sosial sığorta üzrə, universal və sosial müavinətlər • Sosial sığorta üzrə, univevsal və yardımlar • Sosial sığorta üzrə və sosial müavinətlər 150. İşçilərin sosial sığorta formaları deyil: • İşçilərin sosial sığortası məcburi dövlət sığortası, onların özləri tərəfindən könüllü sığortalanması və işəgötürən tərəfindən aparılan əlavə sığorta formalarında həyata keçirilir √ İşçilər işəgötürənlər tərəfindən müəyyən olunmuş qaydada sosial sığorta müqavilələri əsasında könüllü sığorta oluna bilərlər • İşçilər öz vəsaitləri hesabına müəyyən olunmuş qaydada sosial sığorta müqavilələri əsasında könüllü sığorta oluna bilərlər • İşəgötürənlər işçilərin mənafelərinin təmin olunması və əmək məhsuldarlığının artırılması, onların və ailə üzvlərinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi məqsədi ilə əmək kollektivini və ya onun ayrı-ayrı üzvlərini qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş sığorta formalarından daha üstün sosial sığorta olunmasını həyata keçirə bilərlər • İşçilərin məcburi dövlət sığortası işəgötürənlər tərəfindən qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada və məbləğdə həyata keçirilən sosial sığortalanmadır 151. Dövlət sosial sığorta sistemində fərdi uçotu həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən hər bir sığortaolunanın uçot dövründə daimi sosial sığorta nömrəsi ilə açılmış şəxsi hesabdır: • Fərdi uçot • Sosial sığorta stajı √ Fərdi hesab • Pensiya kapitalı • Əmək pensiyası 152. əmək pensiyaları haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı nə vaxt imzalanıb? √ 6 mart 2005-cı il • 16 mart 2006-cı il • 16 mart 2005-cı il • 8 mart 2006-cı il • 2 mart 2006-cı il 153. Sığorta şirkəti ilə bağlanmış, müəyyən vaxtdan etibarən, məsələn təqaüdə çıxandan sonra fiziki şəxsə müntəzəm olaraq pul məbləği almaq hüququ verən razılıq və ya müqavilədir: • Əmlak sığortası • Tibbi sığorta √ Annuitet sığortası • Qeyri-həyat sığortası • Sağlamlıq sığortası 154. əmək pensiyaları haqqında Qanunla nəzərdə tutulmuş qayda və şərtlərlə müəyyən edilən və məcburi dövlət sosial sığortaolunanın onlara əmək pensiyası təyin olunduqdan əvvəl aldıqları əmək haqqı və digər gəlirlərin, yaxud sığortaolunanın ölümü ilə əlaqədar onların ailə üzvlərinin itirdikləri gəlirlərin kompensasiyası məqsədi ilə vətəndaşlara aylıq pul ödənişidir: √ Əmək pensiyası • Fərdi hesab • Sosial sığorta stajı • Fərdi uçot • Pensiya kapitalı 155. əmək pensiyası hüququnun müəyyən edilməsi zamanı nəzərə alınan iş və ya digər fəaliyyət dövrlərinin və eləcə də müvafiq qanunvericiliklə sosial sığorta stajına daxil edilən digər dövrlərin məcmusudur: • Pensiya kapitalı • Əmək pensiyası • Fərdi uçot • Fərdi hesab √ Sosial sığorta stajı 156. Sığorta müqaviləsinə və ya bu Qanuna uyğun olaraq sığortalının sığortaçıya verməli olduğu pul məbləğ: • Sığorta müqaviləsi √ Sığorta haqqı • Sığorta tarifi • Sığorta məbləği • Sığorta ödənişi 157. Hər bir sığorta şirkətinin səmərəli fəaliyyəti: • Onun maddi-texniki bazası ilə bağlıdır √ Onun riskləri və ödəmə faizi ilə bağlıdır • Onun riskləri və sığorta olunanların sayı ilə bağlıdır • Onun iqtisadi əlaqələri ilə bağlıdır • Onun maliyyə vəsaiti ilə bağlıdır 158. İnsanın həyat fəaliyyətini qorumaq məqsədi daşıyan ödəmələr və xidmətlərə aid deyil: • Hamiləlik və doğuşa görə müavinətlər • Qocalar evində saxlanma √ Sanatoriyalarda müalicə • Ailə başçısının itirildiyinə görə pensiyalar • İş qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə müavinətlər 159. əlilliyə görə əmək pensiyasının təyin edilməsinin şərtləri nədən ibarətdir? √ Əlilliyə görə əmək pensiyası əlil və ya sağlamlıq imkanları məhdud sığorta olunana ümumilikdə sığorta stajı 5 ildən az olmamaq şərtilə əmək qabiliyyətli yaş dövrünün hər tam ili üçün 4 ay sığorta stajı olduqda təyin edilir • Əlilliyə görə əmək pensiyası əlil və ya sağlamlıq imkanları məhdud sığorta olunana ümumilikdə sığorta stajı 5 ildən az olmamaq şərtilə əmək qabiliyyətli yaş dövrünün hər tam ili üçün 6 ay sığorta stajı olduqda təyin edilir • Əlilliyə görə əmək pensiyası əlil və ya sağlamlıq imkanları məhdud sığorta olunana ümumilikdə sığorta stajı 3 ildən az olmamaq şərtilə əmək qabiliyyətli yaş dövrünün hər tam ili üçün 6 ay sığorta stajı olduqda təyin edilir • Əlilliyə görə əmək pensiyası əlil və ya sağlamlıq imkanları məhdud sığorta olunana ümumilikdə sığorta stajı 5 ildən az olmamaq şərtilə əmək qabiliyyətli yaş dövrünün hər tam ili üçün 3 ay sığorta stajı olduqda təyin edilir • Əlilliyə görə əmək pensiyası əlil və ya sağlamlıq imkanları məhdud sığorta olunana ümumilikdə sığorta stajı 3 ildən az olmamaq şərtilə əmək qabiliyyətli yaş dövrünün hər tam ili üçün 4 ay sığorta stajı olduqda təyin edilir 160. Qanuna və ya sığorta müqaviləsinə görə sığorta ödənişinin, sığortalıya və ya üçüncü şəxslərə ödənilməsi üçün əsas olan hal: • Sığorta riski √ Sığorta hadisəsi • Təbii hadisə • Ümumi sığorta • Sığorta ödənişi 161. Sığorta müqaviləsinə və ya qanuna uyğun olaraq sığorta obyektinin sığortalandığı və sığortaçının öhdəliklərinin son həddi olan pul məbləği: • Sığorta müqaviləsi • Sığorta haqqı • Sığorta tarifi √ Sığorta məbləği • Sığorta ödənişi 162. Sığorta ödəmələri qeyd olunan gəlirlərin formalaşma mənbələridir: • Sahibkarların gəlirlərinin və sığorta olunanların gəlirlərinin √ Dövlət gəlirlərinin, sığorta təşkilatlarının və sığortalanan obyektlərin gəlirlərinin • Sahibkarların gəlirlərinin, sığorta olunanların gəlirlərinin və dövlət gəlirlərinin • Sahibkarların gəlirlərinin və fərdi gəlirlərin • Dövlət gəlirlərinin və sığorta olunanların gəlirlərinin 163. Məcburi dövlət sosial sığortasına cəlb olunan gəlirlər: • İşçilərin sayının azaldılması, ştatların ixtisar edilməsi və ya işçinin vəfatı ilə əlaqədar əmək müqaviləsinə xitam verilərkən birdəfəlik ödənilən məbləğlər • İş vaxtı daimi yolda olan və ya işi gediş-gəliş (səyyar) xarakteri daşıyan, çöl təşkilatlarında işləyən işçilərə gündəlik ezamiyyə xərclərinin əvəzində verilən əlavələr √ İşçinin əmək fəaliyyəti ilə bağlı sığortaedənə olan borcu və ya öhdəliyi bağışlanıldığı halda, həmin borcun və ya öhdəliyin məbləği • Məcburi dövlət sosial sığorta haqları hesabına verilən sosial sığorta ödəmələrinin məbləğləri • Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş ezamiyyə xərclərinin (gündəlik yemək xərcləri, kommunal xərclər və nəqliyyat xərcləri) məbləğləri 164. Məcburi dövlət sosial sığortasına cəlb olunmayan şəxslər: • Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamları ilə vəzifəyə təyin olunan şəxslər; √ Müddətli həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçuları • Xüsusi rütbəli şəxslər • Fərdi qaydada sahibkarlıq və əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslər • Hərbi qulluqçular 165. Məcburi dövlət sosial sığorta haqqı ödəyiciləri: • Pensiya alan şəxslər √ Özünü və ya başqasını sosial sığortaedən şəxslər • Özünü sosial sığortaedən şəxslər • Başqasını sosial sığortaedən şəxslər • Bütün işləyən şəxslər 166. Sığortalı ilə sığortaçı arasında bağlanan sığorta müqaviləsinin olmasını təsdiq edən və həmin müqavilənin əsas məzmununu əks etdirən sənəddir: • Sığorta müqaviləsi • Razılaşma • Frontinq sazişi • Ümumi sığorta daxili √ Sığorta şəhadətnaməsi 167. Sığorta haqqının hesablanması üçün aktuar hesablamalarına əsasən müəyyən edilən faiz dərəcəsi: • Sığorta müqaviləsi • Sığorta haqqı • Sığorta ödənişi √ Sığorta tarifi • Sığorta məbləği 168. Sığorta hadisəsi baş verdiyi zaman sığortalıya vurulan zərər ödənilməklə onun məsuliyyəti, əmlakı və mənafeləri ilə bağlı risklərin sığortasıdır: • Sağlamlıq sığortası • Tibbi sığorta √ Qeyri-həyat sığortası • Ümumi sığorta • Həyat sığortası 169. Sığortalının ölümü, sağlamlığının, iş qabiliyyətinin qocalığa, yaxud əlilliyə görə tamamilə və ya qismən itirilməsi halları üçün aparılan sığortadır: • Qeyri-həyat sığortası • Sağlamlıq sığortası • Tibbi sığorta √ Həyat sığortası • Ümumi sığorta 170. Sığortalının əmlakının və əmlak mənafelərinin müdafiəsi sahəsində münasibətlərdir: • Tibbi sığorta • Sağlamlıq sığortası • Qeyri-həyat sığortası √ Sığorta
• Həyat sığortası 171. Sоsial pensiyanın təminat sistemi: √ Hər bir nəfərin ya¬şayışı üçün zəruri оlan maddi-mənəvi nemətlərin minimum səviyyəsi ilə ölçülür • Hər bir nəfərin ya¬şayışı üçün zəruri оlan xidmətlərin minimum səviyyəsi ilə ölçülür • Hər bir nəfərin ya¬şayışı üçün zəruri оlan maddi-mənəvi nemətlərin maksimum səviyyəsi ilə ölçülür • Hər bir nəfərin və onun ailəsinin ya¬şayışı üçün zəruri оlan maddi-mənəvi nemətlərin minimum səviyyəsi ilə ölçülür • Hər bir nəfərin ya¬şayışı üçün zəruri оlan maddi-mənəvi nemətlərin səviyyəsi ilə ölçülür 172. Dövlət Sosial Sığorta Sistemində Fərdi Uçot Haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu nə vaxt qəbul olunub? • 27 noyabr 2000-ci il • 27 noyabr 2004-cü il √ 27 noyabr 2001-ci il • 27 noyabr 2003-cü il • 27 noyabr 2002-ci il 173. Sığorta hadisəsi baş verdikdə sığortalının əmlakına və ya əmlak mənafelərinə dəyən zərərin yerini doldurmaq üçün pul və ya natura şəklində ödənilən vəsait:
• Sığorta tarifi • Sığorta məbləği • Sığorta haqqı √ Sığorta ödənişi • Sığorta müqaviləsi 174. Mənzil statistikasında özəl təşəbbüskarlığın inkişaf edilməsi üçün hansı göstəricilərdən istifadə olunur √ mənzil sahibkarı cəmiyyətinin (kondominimumların) yaradılması • kommunal təsərrüfatınnın yaradılması • səhmdar cəmiyyətin yaradılması • mənzil istismar sahələrinin yaradılması. • MKT-nin yaradılması 175. Beynəlxalq praktikaya uyğun olaraq mənzil statistikasına nələr daxildir √ mənzil fondunun dinamikası, strukturu, vəziyyəti, mənzil tikintisinin miqyasları, forma və strukturu, inşaat materialları sənayesinin inkişafı • əhali statistikası • sənaye statistikası • tikinti statistikası • statistik rəqəmlər 176. Mənzil təsərrüfatı xidmətinin formalaşma prinsipinə aiddir √ kompleks inkişaf • qaz təchizatı • istilik təchizatı • enerji
• un təchizatı 177. Mənzil tikintisi nə ilə müəyyənləşir √ mənzil bazarı • kommunal təsərrüfatı • mənzil təsərrüfatı • kompleks təsərrüfat • tikinti materialları 178. Mənzil biznesinin təşkilinə aiddir √ hər bir subyektin maliyyə imkanları vəsaiti • mənzil təsərrüfatı • mənzil kommunal təsərrüfat • dövlət büdcəsi • mənzil bazarı 179. Mənzil təminatının inivestisiya ilə əlaqədar sahə olması nə ilə bağlıdır √ mənzil tikintisi və onun bölgüsü • mənzillərin saxlanılması • mənzillərin təmiri • mənzil fondu. • mənzil təsərrüfatı 180. Mənzilin keyfiyyət göstəriciləri hansılardır √ Sosial obyektlərin, sosial infrastrukturların, su, enerji, kommunikasiya və digər xidmətlər. • mənzil biznesi • mənzil siyasəti • tikinti
• mənzil bazar 181. Dövlət hər bir vətəndaşı fərdi tikinti, kooperativ mülkiyyəti formasında mənzillə nəyə əsasən təmin edir √ qanunvericiliklə • istehlaka görə • proqnoza görə • mənzil tikintisilə • tələbata görə 182. Mənzil kommunal təsərrüfatına daxil olan ali sahə hansıdır √ yaşıllaşdırma • xammal
• tariflər
• yaşıllaşdırma və tariflər • artım tempi 183. Mənzil fondu hansı sahənin mühüm bölməsidir √ xidmət
• aqrar
• ictimai-iaşə • ticarət
• istehsal
184. Ticarət sahələrinin sosial meyarlarını hansı göstəricilər təşkil edir • Əmtəə və gəlirlərin bölüşdürülməsi sferası. • Sosial sığorta • Sosial yardım. √ Əhalinin alıcılıq qabiliyyətinə uyğun əmtəə bazarı • Pensiya sisteminin islahatları. 185. Mənzil-kommunal təsərrüfatı hansı imkanlar nəzərə alınmaqla planlaşdırılır √ potensial və perspektiv • istehlaka görə • proqnoza görə • mənzil tikintisinə görə • tələbata görə 186. Xidmət sahəsində iqtisadi münasibətlərin dərk edilməsi hansı qruplar üzrə apılmalıdır? √ təsnifləşdırılməli • islahatlar aparılmalı • inkişaf etdirilməli • tənzimlənməli • təkmilləşdirilməli 187. Aşağıdakılardan hansını bazar iqtisadiyyatı şəraitində xidmət sahəsinin infrastrukturu elementlərinə aid etmək olar? √ kredit sistemi və kommersiya bankları • səhiyyə sistemi • idman bədən tərbiyəsi • turizm
• təhsil sistemi 188. Nəqliyyat planının tərtib olunmasında hansı əsas göсtəricilər nəzərə alınır? • nəqliyyatıın inkişafı şəhər salma sxemi nəzərə alınır √ il ərzində yükdaşınmasına olan tələbat və yaxud tələbatı ödəyən texniki imkanlar nəzərə alınır • xidmət bazarı nəzərə alınır. • dünya iqtisadi əmək bölgüsü nəzərə alınır • xidmət təşkili nəzərə alınır 189. . Traseka Proqramının əsası hansı tarixdə və harada təsis edilmişdir • 1991-cü il, Pekində • 1996-cü il, Brüsseldə • 1993-cü il, Bakıda √ 1993-cü il, Brüsseldə • 1994-cü il, Moskvada 190. Tarixi Ipək Yolunun bərpası üzrə beynəlxalq konfrans hansı tarixdə və harada keçirilmişdir • 10-11 sentyabr 1998-ci il, Tiflis • 15-16 sentyabr 1998-ci il, Bakı • 10-11 sentyabr 1999-cu il, Tiflis • 7-8 sentyabr 1997-ci il, Bakı √ 7-8 sentyabr 1998-ci il, Bakı 191. Mənzil təsərüfatının gəlir mənbələri hansıdır √ mənzil və icarə haqqı • təhsil haqqı • pensiya
• təqaüd
• əmək haqqı 192. Mənzil fondunun planlaşdırılması necə hesablanır √ sosial normativlər • gəlirlər
• vergilər
• xərclər.
• mənzillərin saxlanması 193. Mənzilə olan tələbat və təminat səviyyəsi hansı normativlər əsasında müəyyənləşdirilir √ ölkə iqtisadiyyatının ümumi iqtisadi göstəriciləri, bölgü prinsipləri, əhalinin alıcılıq qabiliyyəti ilə • istehlak
• proqnoz
• təminat
• istehsal
194. Ticarətə təsir edən amillər hansılardır • Təhsil səviyyəsi, respublikaya gətirilən məhsul, əmtəə təklifinin dəyişmə • Istehsal, respublikaya gətirilən məhsul, idxal və ixrac, pensiya və yardım, təqaüdlər, maliyyə sistemindən daxil olan gəlirlər • Dividend, pensiya və yardım, təqaüdlər, maliyyə sistemindən daxil olan gəlirlər √ Əmtəə təklifi, istehsal, respublikaya gətirilən məhsul, əmtəə təklifinin dəyişmə tempi • Əmtəə təklifi, istehsal, respublikaya gətirilən məhsul, cəmiyyət, sosial amillər, savadlılıq səviyyəsi 195. Kommunal xidməti sahələri hansı sahələri əhatə edir • Şəhər su kəmərləri və su axınları, şəhər nəqliyyatı və tranzit əlaqələr • Əhalinin müxtəlif sosial risqlərdən sığortalanmasının təşkili prosesində yaranan iqtisadi münasibətləri • Şəhər su kəmərləri və su axınları, şəhər nəqliyyatı, enerji təsərrüfatı, yaşıllaşdırma və sanitar-gigiyena müəssisələri, sosial müdafiə fondları • Neft sənayesi, şəhər nəqliyyatı, enerji təsərrüfatı, yaşıllaşdırma və sanitar-gigiyena müəssisələri √ Şəhər su kəmərləri və su axınları, şəhər nəqliyyatı, enerji təsərrüfatı, yaşıllaşdırma və sanitar-gigiyena müəssisələri 196. Məişət xidməti sahələri hansı tip müəssisələri əhatə edir • Istehlak dəyərlərinin yaradılması ilə əlaqədar olmayan sahələr • Xidmət sahələrinin inkişafı və strukturu, əhalinin demoqrafik tərkibi və məskunlaşma dərəcəsi, səhiyyənin planlaşmasını • Zəhmətkeşlərin gəlirlərinin artması, turizmin ekoloji cəhətdən zərərsiz olması, asudə vaxtdan səmərəli istifadə, cəmiyyətin psixofizioloji resurslarının bərpası • Mülkiyyətdən, sahibkarlıq fəaliyyətindən, vergilər və gömrük rüsumları hesabına əldə olunan gəlir mənbələri hesabına inkişaf istiqamətinin müəyyən olunması √ Yeni istehlak dəyəri yaradan, əvvəl yaradılmış istehlak dəyərlərinin saxlanılması və bərpası ilə məşğul olan, istehlak dəyərlərinin yaradılması ilə əlaqədar olmayan sahələr 197. Poçt rabitəsinə daxildir √ Nəqliyyat vasitələrinin köməyi ilə poçt göndərmələrinin müntəzəm olaraq qəbulu və yola salınması • Istehsalat müəssisələrinə, təşkilat və idarələrə müvafiq xidmət göstərən banklar • Əhaliyə müvafiq xidmət göstərən xəzinədarlıq sistemi • Poçt markaları • Rabitə qovşaqları 198. Rabitə qovşaqlarına aiddir • Teleqraf, telefon, poçt mərkəzlərinin təmir-tikinti idarələri • Əhaliyə, istehsalat müəssisələrinə, təşkilat və idarələrə müvafiq xidmət göstərən banklar √ Əhaliyə, istehsalat müəssisələrinə, təşkilat və idarələrə müvafiq xidmət göstərən rabitə müəssisələri • Əhaliyə müvafiq xidmət göstərən xəzinədarlıq sistemi • Telefon danışıqlarının ötürülməsində istifadə olunan kabellər 199. Məişət xidməti sahələri hansı müəssisələri əhatə edir • təhsilin inkişafına kapital qoyuluşunu təşkil edən əvvəl yaradılmış istehlak dəyərlərinin saxlanılması və bərpası ilə məşğul olan sahələr • səhiyyə və kommunal təsərrüfatınnın yaradılması ilə məşğul olan sahələr • səhmdar cəmiyyətin yaradılması ilə məşğul olan sahələr • sənaye və mənzil istismar sahələrinin yaradılması ilə məşğul olan sahələr √ yeni istehlak dəyəri yaradan, əvvəl yaradılmış istehlak dəyərlərinin saxlanılması və bərpası ilə məşğul olan sahələr istehlak dəyərlərinin yaradılması ilə əlaqədar olmayan sahələr 200. Nəqliyyatın planlaşması onun hansı növləri üzrə həyata keçirilir √ Avtomobil, hava, su, dəmir yolu, boru-kəmər nəqliyyatı • Hava, su, dəmir yolu, boru-kəmər nəqliyyatı • Su, dəmir yolu və boru-kəmər nəqliyyatı • Dəmir yolu, boru-kəmər nəqliyyatı və xidmət şəbəkələri • Avtomobil və boru-kəmər nəqliyyatı 201. Mənzil fondunun gəlirləri və onların aşkarlanma amillərinə aiddir • mənzilin şəraiti • monitorinq qiymətləndirmə √ il ərzində satış və kirayədən əldə olunan gəlrlər • mənzilin həc • mənzilin şəhərdə coğrafiyəsi 202. Təbii inhisarların alt sahələrinə aiddir √ infrastruktur təminatı kommunal xidmətlə müəssisələri: istilik təchizatı, su təchizatı və kanalizasiya, elektrik təchizatı • qeyri-istehsal sahələri • neft sənayesi • ağır sənaye • istehsal sahələri 203. Xidmət sferasının planlaşdırılması hansı əsaslarla həyata keçirilir? √ normativ meyllərə, ğöstəricilərə uyğun olaraq. İstər məsrəflər qrupunda, istərsə də tələbatın ödənilməsinin formaları istiqamətində psixoloji və məsrəf normaları nəzərdə tutulur. • kəmiyyətinə görə • resurs potensialına əsasən • xidmət sahəsinin özəlləşdirilməsinə əsasən • keyfiyyətinə görə 204. Xidmət sferası necə təsnifləşdirirlir? √ istehlak tələbatına uyğun olaraq • xidmətin inkişafsəviyyəsinə görə • iqtisadi mexanizmlərlə • xidmətin növündən asılı olaraq • istehsala uyğun olaraq 205. Xidmət sferasının iqtisadi,təşkilati,hüquqi,sosial bazası və orada yaranmış problemlərinin həlli və idarə olunması necə baş verir? • elmi əsaslar-nəzəri və praktiki mexanizmlər əsasında • tənzimlənmə • kommersiya • zünümaliyyələşdirmə √ təkmilləşdirilir 206. Xidmət sahəsinin milli iqtisadiyyatın inkişafında oynadığı rola görə necə təsnifləşdirilməsi? √ cəmiyyətə xidmət sahəsi • sənaye
• aqrar
• istehsal
• bazara xidmət sahəsi 207. Xidmət sahəsi istehlak dəyərlərinin yaradılmasında iştirakına görə necə təsnifləşdirilməlidir? √ əmtəə və xidmətlərin istehlak xassələrinin bərpası, insanlara xidmət göstərmək və asudə vaxta qənaət edilməsinə əlverişli şərait yaratmaq • mülkiyyət formaalarına görə • bölgü formasına görə • kommersiya əsaslarına görə • xidmət formasına 208. Səhiyyənin göstəricilər sistemi aşağıdakılardır √ Əhaliyə xidmət göstərən mülkiyyət münasibətlərindən asılı olmayan bütün səhiyyə obyektlərinin sayı, kapital qoyuluşu, səhiyyənin maddi-texniki bazası, səhiyyənin inkişafında və fəaliyyətində məşğul olan ixtisaslı kadrların ümumi sayı, həkimlərlə onlara xidmət edən işçilərin sayları arasında nisbət • Bütün obyektlərdə sosial-mədəni sahənin inkişafının təhlili, orta perspektiv müddət üçün sosial-mədəni sahənin inkişafı proqramının işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi, sosial-mədəni sahəyə dair proqramın həyata keçirilməsinə nəzarət və uçot • Sosial təminatın yeni sisteminin yaradılması, sosial köməkliyin ünvanlılığı, bazar mexanizmi əsasında sosial sektorun inkişafı, sosial müdafiədə yeni metod və prinsiplərdən geniş istifadə, ölkə vətəndaşlarına minimal ümumi təminatların verilməsi və s. • Sosial-tibbi, psixoloji-pedoqoji, sosial-hüquqi, sosial-məişət, sosial-məsləhət, zəmanətli xidmətlərin məcmusu, vətəndaşların sosial adaptasiyası, deviant davranışlı vətəndaşların və əlillərin reabilitasiyası • İqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələri üçün ixtisaslı kadr hazırlamaq və mənəvi sosial inkişaf etmiş intellektual səviyyəli insanların formalaşmasına şərait yaratmaq 209. Səhiyyə sahəsinin inkişafı üçün hansı istiqamətlər əsas götürülür √ Səhiyyə xidmətinin əhali tələbatına uyğun inkişafı və yerləş¬dirilməsi, səhiyyənin struktur əlaqələrinin optimal təşkili və idarə olunması, o cümlədən ilkin səhiyyə yardımı və sonrakı səhiyyə xidməti növləri arasında optimal əlavə formalarının təş¬kili, əhalinin səhiyyə yardımına hüquqlarının qorunmasını təmin edən qanunverici aktların işlənməsi • Azərbaycan Respublikasının rayonlarında mövcud potensialdan səmərəli istifadə etməklə iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinin inkişafı, istehsal müəssisələrinin fəaliyyətinin daha da genişləndirilməsi, ixrac yönümlü məhsul istiehsalının stimullaşdırılması • Əha¬linin əmək, istirahət, sosial müdafiə, sağlamlığın qorunması, mədəniyyət və mənzil təminatı sahəsində konstitusiya hüquqlarına qarantiya verilməsi, həyat səviyyəsinin və həyat şəraitinin yaxşılaşdırılmasının intensiv orta meyllərini təmin etmək • Həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi və istehlak bazarının tələbata uyğun təşkili, əmək haqqı sisteminin təkilləşdirilməsi, onun tələbatının ödənilməsində aparıcı rolunun təminatı və stmullaşdırıcı funksiyasının mexanizminin yeni şəraitdə tətbiqi, əmək haqqı və digər gəlirlər arasında optimal nisbətlərin tapılması, sosial təminat, sosial müdafiə tədbirlərinin elmi əsasları¬nın işlənməsi • Yerli orqanlarının və fərdi mənzil tikintisinin xüsusi çəkisinin artırılması; bütün mənbələr hesabına, o cümlədən büdcədən kənar kapital qoyuluşu hesabına mənzil tikinsini surətləndirmək, mənzil bazarında xüsusi mənzillərdən ilkin kapital olaraq son¬rakı mənzil şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün istifadə etmək 210. Səhiyyə sisteminin aşağıdakı vəzifələri müəyyənləşdirilmişdir • Müalicə-profılaktika işlərinin həyata keçirilməsi, insanların sağlamlığının mühafizəsi və möhkəmləndirilməsi, ekoolgi siyasət • Səhiyyə xidmətinin yaxşılaşması, əsaslı vəsait qoyuluşu √ Müalicə-profılaktika işlərinin həyata keçirilməsi, narkomaniya və alkoqolizmlə mübarizə, ana və uşaqların mühafizəsi, sanitar tədbirlərin reallaşdırılması, epidemiyalar və onları yaradan ünsürlərlə mübarizə • Təşkilati quruluşun yaxşılaşması, iş yerləri ilə təminat, epidemiyalar və onları yaradan ünsürlərlə mübarizə • Əsaslı vəsait qoyuluşu, ana və uşaqların mühafizəsi, sanitar tədbirlərin reallaşdmlması, epidemiyalar və onları yaradan ünsürlərlə mübarizə
Səhiyyədə funksional sağlamlığının mühafizəsi və möhkəmləndirilməsinə aiddir √ insanların sağlamlığının mühafizəsi və möhkəmləndirilmə • Iş yerləri ilə təminat • Təşkilati quruluşun yaxşılaşması • əsaslı vəsait qoyuluşu • səhiyyə xidmətinin yaxşılaşması 212. Ümumdünya səhiyyə təşkilati maliyyə mənbələrinə görə hansı nisbəti tövsiyə edir • dövlət bülcəsi 50%, tibbi sığorta 30%, pullu xidmət 20%. • dövlət büdcəsi 40%, tibbi sığorta 30%, pullu xidmət 30%. √ dövlət büdcəsi-60%, tibbi sığorta-30%, pullu xidmətlər 10% • dövlət büdcəsi 10%, tibbi sığorta 30%, pul xidməti 60%. • dövlət büdcəsi 20%, tibbi sığorta 25%, pullu xidmət 55%. 213. Dünyada səhiyyənin neçə modeli yaradılmışdır • 4
5 • 1 • 2 √ 3 214. Səhiyyənin texnoloji əlaqəsinə daxildir • Dünya ölkələri ilə əlaqə • Maddi-texniki baza √ müxtəlif növ ehtiyatlardan səmərəli istifadə. • Digər sahələrdə üzvü bağlılıq. • Elmi-texniki tərəqqi 215. Makrosəviyyədə səhiyyə sistemində fokus-qrupda hansı məsələlər təhlil olunur • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək, sosial qanunvericilik sahəsində beynəlxalq təşkilatlarla məsləhətləşmələr aparmaq və s. • Demoqrafik, təbii artım, əhali amili, iqtisadi vəziyyət, inkişaf amili, təbii coğrafi şərait, xarici-iqtisadi əlaqələr, əməkdaşlıq, idxal, ixrac, sosial müdafiə, əhali gəlirləri, əmtəə təklifi • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə, icra orqanlarının və təsərrüfat subyektlərinin birgə fəaliyyəti haqqında sazişlər nəticəsində təsərrüfat subyektlərinin müstəqilliyinin məhdudlaşdırılması • Firmaların zəif növ müxtəlifliyi və onların ayrı-ayrı növlərinin üstünlük təşkil etməsi, mövcud inhisarçı üstünlüklərin reallaşdırılmasına açıq ifadə olunan cəhd, bazar hakimiyyətinin rellaşma forması kimi sahibkarlığın regionlaşması, rəqabət bazarları üzərində bəhsləşmə bazarlarının üstünlük təşkil etməsi √ Müasir dünya təcrübəsində tibbi sığorta sisteminin xüsusiyyətləri, tibbi sığorta sisteminin inkişafına manne olan amillər və onların həlli yolları, beynəlxalq modellərin təttbiqi imkanları 216. Makrosəviyyədə səhiyyə sisteminin inkişafının qarşısına qoyulan məqsədlərə daxildir • Firmaların zəif növ müxtəlifliyi və onların ayrı-ayrı növlərinin üstünlük təşkil etməsi, mövcud inhisarçı üstünlüklərin reallaşdırılmasına açıq ifadə olunan cəhd • Sosial müdafiə səviyyəsini artırmaq və sosial fondların formalaşdırılması üçün, bütün maliyyə-iqtisadi amillərdən istifadə prinsipi; sosial münasibət göstərmə prinsipi • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə, icra orqanlarının və təsərrüfat subyektlərinin birgə fəaliyyəti haqqında sazişlər nəticəsində təsərrüfat subyektlərinin müstəqilliyinin məhdudlaşdırılması • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək √ Tibbi sığorta sisteminin təhlili, dövlət maliyyəsi imkanlarının qiymətləndirilməsi, elmi-praktik tədqiqatların nəticələrinin qiymətləndirilməsi 217. Təhsil və səhiyyə sistemində özəlləşmə hansı hallarda mümkündür • Maliyyə mənbəi • Əhatə olmaqla √ Rəqabət mühütü yaratmaq şərti ilə • Dövlət idarəçiliyində qalmaqla • Tam xüsusi mülkiyyət verməklə 218. Makrosəviyyədə ölkə vətəndaşlarının sağlamlığının qeydinə qalan səhiyyə sistemində islahatlar aşağıdakı kimi olmalıdır • Sosial təminatın yeni sisteminin yaradılması, sosial köməkliyin ünvanlılığı, bazar mexanizmi əsasında sosial sektorun inkişafı, sosial müdafiədə yeni metod və prinsiplərdən geniş istifadə, ölkə vətəndaşlarına minimal ümumi təminatların verilməsi və s. • Azərbaycan Respublikasının rayonlarında mövcud potensialdan səmərəli istifadə etməklə iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinin inkişafı, istehsal müəssisələrinin fəaliyyətinin daha da genişləndirilməsi, ixrac yönümlü məhsul istiehsalının stimullaşdırılması • Bütün obyektlərdə sosial-mədəni sahənin inkişafının təhlili, orta perspektiv müddət üçün sosial-mədəni sahənin inkişafı proqramının işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi, sosial-mədəni sahəyə dair proqramın həyata keçirilməsinə nəzarət və uçot • Əhalinin həyat səviyyəsinin və əmək şəraitini yaxşılaşdırmaq, bazar münasibətlərinə uyğun gələn yeni sosial-sinfi quruluşu formalaşdırmaq, sosial ədalət və müdafiəni həyata keçirmək, millətlərarası və etnoslararası münasibətləri tənzimləmək √ Pullu səhiyyə sisteminə keçidin təşkili, lakin pulsuz səhiyyə xidmətinin saxlanması, tibbi sığortanın inkişaf etdirilməsi, səhiyyə işçilərinin əmək haqlarının yüksəldilməsinə nail olunması 219. Səhiyyədə özəlləşmə hansı halda mümkündür: √ Rəqabət mühütü yaratmaq şərti ilə • Tam xüsusi mülkiyyət verməklə • Maliyyə mənbəi • Əhatə olmaqla • Dövlət idarəçiliyində qalmaqla 220. Tibbi sığortanın təşkilinin əsas prinsiplərinə aiddir • Pasientlərin hüquqi təminatı, təcili tibbi yardımın yenidən təşkili • Reabilitasiya yardımının təkmilləşdirilməsi • Informasiya təminatının işlənməsi və tibbi-diaqnoztik xidmətlərin pulsuz göstərilməsi • Maddi-texniki və dərman təminatı sisteminin təkmilləşdirilməsi, sığortalananların bərabər hüquqlarının təmin olunması və s. √ Əhalinintibbi sığorta proqramında iştirakı, sığortalananların bərabər hüquqlarının təmin olunması, tibbi-diaqnoztik xidmətlərin pulsuz göstərilməsi 221. Səhiyyədə maliyyə mənbəyinin hansı aparıcıdır √ dövlət maliyyələşməsi • müəssisə maliyyəsi • Bələdiyyə xərcləri • xarici maliyyələşmə • özünü maliyyələşdirmə 222. Səhiyyə xidməti və sağlamlıq arasında əlaqə necə ifadə olunur √ sağlamlıq aparıcıdır • xəstəxana inkişafı • poliklinika təminatı • əhalinin doğum və ölüm səviyyəsi • səhiyyə xidməti əsas rol oynayır 223. Turizmdə sanitar formallığı nədir? • Assistans səyahət edən insanların və onların ailələrinin təhlükəsizliyini təmin edir: qəzalar zamanı xilasedici əməliyyatlar aparılarkən yardımın göstərilməsi, mənəvi, tibbi və texniki yardımlardır. • Gömrük qaydalarının qəsdən pozulması, qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilən malın müsadirəsi və ya sərhəddən keçirilməsi zamanı buraxılışdan imtina edilməsi hallarında sığortalanmasıdır √ Sərhədi keçən şəxslərin təhlükəsizliyinintəmin olunması üçün xəstəliklərdən qarşısını almaq məqsədilə vaksinasiya olunmasının yoxlanilmasıdır. • Mövcud turizm yerləşmə vasitələrinin, fırmalar, turlar, marşrutlar və s. haqqında informasiya banklarnın yaradılmasıdır. • Turizmdə sığorta polisi хüsusi təyinat yeri, müəyən müştəri dairəsi, müəyyən növ nəqliyyat vasitəsindən istifadə xərclərini əhatə edir. 224. Yoluxucu xəstəliklər təhlükəsi olan ölkəyə göndərilən turistlər hansı prosedurları keçməlidirlər? √ Beynəlxalq tibbi tələbatlara müvafiq surətdə lazımi tibbi yoxlamadan keçməli və təhlükəli yoluxucu xəstəliklərə qarşı peyvənd olunmalıdırlar • Lisenziyalaşdırma və sertifıkatlaşdırmaya cəlb olunmalıdırlar • Gömrük qaydalarının qəsdən pozulması, qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilən malın müsadirəsi və ya sərhəddən keçirilməsi zamanı buraxılışdan imtina edilməsi hallarında sığortalanmalıdırlar • Ölkənin müsbət imicinin yaradılması, xarici turistlər ücün ölkənin cəlbedici turizm istiqamətində irəliləməsi, inhisarçılığa şərait yaradan bazarın formalaşdırılmasına çalışmalıdırlar • Beynəlxalq tibbi tələbatlara müvafiq surətdə lazımi tibbi yoxlamadan keçməlidirlər 225. Turistlərin tibbi sığortası hansı xərcləri ödəyir? • Gömrük qaydalarının qəsdən pozulması, qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilən malın müsadirəsi və ya sərhəddən keçirilməsi zamanı buraxılışdan imtina edilməsi hallarında sığortalanma √ Tibbi xidmətləri, stasionarların xidmətləri, təcili yardım maşınlarının daşınması, dərmanların alınması, bədbəxt hadisənin və qəfil xəstəliyin doğurduğu xəstələrə qulluq, xaricdə ölüm zamanı meyitin ölkəyə nəql olunması • Müqavilədə göstərilən müddət ərzində sığortalanmış şəxsin istirahət zamanı əlverişsiz hava şəraiti olarsa: güclü leysan yağışları, güclü dəniz qasırğası, aşağı hava temperaturu və s. • Turizmdə tibbi sığorta tur üzrə göstərilən xidmətlərə daxil olan qiymətlər, vergilər, ofis otaqlarının icarəsi, avadanlıq, mebel və inventarın amortizasiyasını ifadə edir • Aksioner cəmiyyətlər, məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlər, yoldaşlıqlar müəssisələri, məhdud yoldaşlıq müəssisələrinin xərclərini 226. Turizmdə sığortanın hansı növləri mövcuddur: • Qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilən malın müsadirəsi və ya sərhəddən keçirilməsi zamanı buraxılışdan imtina edilməsi hallarında sığortalanma • Gömrük qaydalarının qəsdən pozulması, qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilən malın müsadirəsi və ya sərhəddən keçirilməsi zamanı buraxılışdan imtina edilməsi hallarında sığortalanma • Aksioner cəmiyyətlər, məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlər, yoldaşlıqlar müəssisələri, məhdud yoldaşlıq müəssisələri • Xüsusi təyinat yeri, müəyən müştəri dairəsi, müəyyən növ nəqliyyat vasitəsindən istifadə √ Tibbi sığorta, həyat və sağlamlığın sığortası, əmlak sığortası, turistlərin istirahətdə olduqları zamanı pis hava hallarında sığortalanma, assistans, nəqliyyatın ləngiməsi halları zamanı sığortalanma, avtomobil nəqliyyatı vasitələrinin sahiblərinin məsuliyyət sığortası, səfərin baş verməsinin qeyri-mümkünlüyü ilə əlaqədar xərclərin sığortası, gömrük qaydalarının pozulması, malın müsadirəsi və ya sərhəddən keçirilməsi zamanı buraxılışdan imtina edilməsi hallarında şopinq-turda əmlak risqinin sığortalanması
Səhiyyədə səmərəliliyin iqtisadi aspektlərinə aiddir √ ölkənin iqtisadiyyatına töhvəsini, ümumidaxili məhsul, milli gəlir və s. daxil olmaqla qiymətləndirilir • insanın həyat keyfiyyəti və onun rifah halı, sosial zəmanətlərin reallaşdırılmasıdır • insanların sağlamlığının mühafizəsi xidmətlərinin sosial və iqtisadi tənzimləyicilərinin aşkara çıxarılmasıdır • xəstəliklərin ilkin profilaktikası sağlam həyat tərzi, risk amilləri ilə mubarizələrdir • diaqnostik tədqiqatların keyfiyyəti və nəticəliliyi, müalicəvi və profilaktik tədbirlərin keçirilməsi səciyyələndirilir 228. Səhiyyənin inkişafının tənzimlənməsi üçün ilk növbədə aşağıdakı ilk növbədə aşağıdakı qəbul olunur √ Əhalinin sayı • Həkimlərin sayı • Çarpayıların sayı • Kapital qoyuluşu • Obyektlərin sayı 229. Səhiyyə islahatlarının maliyyələşdirilməsinin birinci modeli hansı ölkələr üçün səciyyəvidir • Rusiya, Böyük Britaniya, ABŞ • Fransa, ABŞ, Böyük Britaniya • Hollandiya, Ispaniya, Böyük Britaniya √ Almaniya, Hollandiya, ABŞ • Almaniya, Fransa, ABŞ 230. Xəstəxanaların yaradılmasında normativ göstərici kimi hansı göstəricilər əsas götürülür • Əhalinin 1000 nəfərinə görə çarpayıların sayı • Əhalinin 10000 nəfərinə görə çarpayıların və tibb bacılarının sayı √ Əhalinin 10000 nəfərinə görə çarpayıların sayı • Əhalinin 1000 nəfərinə görə çarpayıların, həkimlərin və tibb bacılarının sayı • Əhalinin 10000 nəfərinə görə həkimlərin sayı 231. Səhiyyə sisteminə aşağıdakı tərifi vermək olar • Səhiyyə istehsalın təşkilinə, əlilliyin, uşaq ölümünün qarşısının alınmasına və s. yönəldilən, cəmiyyət və dövlət tərəfindən reallaşdırılan tibbi və sosial-iqtisadi tədbirlər kompleksidir. √ Səhiyyə əhalinin sağlamlığının qorunmasına, onun müalicəsinin həyata kesirilməsinə, əlilliyin, uşaq ölümünün qarşısının alınmasına və s. yönəldilən, cəmiyyət və dövlət tərəfindən reallaşdırılan tibbi və sosial-iqtisadi tədbirlər kompleksidir. • Səhiyyə sosial məsələlərlə yanaşı bir sıra iqtisadi və inzibati problemlərin həllində əhəmiyyətli rola malik tibbi və sosial-iqtisadi tədbirlər kompleksidir • Səhiyyə cəmiyyət və dövlət tərəfindən reallaşdırılan məhsuldar qüvvələrin səmərəli yerləşdirilməsi kompleksidir • Səhiyyə uşaq ölümünün qarşısının alınmasına, mədəniyyət və incəsənətin inkişafına yönəldilən, cəmiyyət və dövlət tərəfindən reallaşdırılan tibbi və sosial-iqtisadi tədbirlər kompleksidir
Beynəlxalq təcrübədə hansı səhiyyə modelləri mövcuddur • Dövlət səhiyyə modeli, özəl səhiyyə modeli, sığortalanmış səhiyyə modeli, klassik və liberal səhiyyə modeli • Özəl səhiyyə modeli, sığortalanmış səhiyyə modeli • Dövlət səhiyyə modeli, özəl səhiyyə modeli √ Dövlət səhiyyə modeli, özəl səhiyyə modeli, sığortalanmış səhiyyə modeli • Dövlət səhiyyə modeli, sığortalanmış səhiyyə modeli 233. Tibbi sığorta fondunun ölçüsünü və onun zəruri ehtiyatlarını nəyə əsasən hesablayırlar? √ xəstəlik halının risk ehtimalına əsasən • ödənilən pul vəsaitinin həcminə görə. • Sığorta müqaviləsinin şərtlərinə görə. • Görülən işin həcminə görə. • əmək haqqının həcminə görə. 234. Səhiyyə iqtisadiyyatının problemləri şərti olaraq neçsə blokda birləşdirilir • 1
3 • 4 • 5 • 2 235. əhalinin 10000 nəfərinə görə şəhərlər üzrə neçə çarpayı əsas götürülür √ 110-130
• 90-100
• 80-90
• 70-80
• 100-110
236. Sağlamlıq amilinə aiddir √ sosial iqtisadi formasiyanın tərəqqisinin indiqatoru olub, həyat şəraiti kompleksinin ictimai istehsalının səmərəliliyinə məcmu təsirinin nəticəsi kimi çıxış edir. • Əhalinin həyat səviyyəsidir • Ömür səviyyəsinin artımıdır • Gəlir mənbəidir • iqtisadi artımın tərkib hissəsidir 237. Geniş mənada tibbi sığorta özündə nəyi əks etdirir • sosial tibbi yardımı. • büdcədən maliyyələşməsini. • dövlət səhiyyəsini. √ ictimai səhiyyə sistemini. • məcburi sığortanı. 238. Səhiyyədə xüsusi təsərrüfatsılıq mexanizminin qurulması hansı şərtlər əsasında müəyyən olunur • Həkimlərin sayı və obyektlərin sayı √ Iqtisadi səmərə və sosial ədalət • Əhalinin sayı və obyektlərin sayı • Obyektlərin sayı • Çarpayıların və kapital qoyuluşlarının sayı 239. Səhiyyə müəssisələri vahid nomeklaturaya uyğun olaraq hansı qruplarda təsnifləşdirilir • Sanitar-epidemioloji və sanitar-maarifi müəssisələri, tibbi-məhkəmə ekspertizaları, apteklər √ Müalicə-profılaktika müəssisələri, sanitar-epidemioloji və sanitar-maarifi müəssisələri, tibbi-məhkəmə ekspertizaları, apteklər • Həkimlərin tibbi ləvazimatının, tibb bacılarının sayıdır • Müalicə-profılaktika müəssisələri və sığorta təşkilatları • Müalicə-profılaktika müəssisələri, sanitar-epidemioloji və sanitar-maarifi müəssisələri, tibbi-məhkəmə ekspertizaları, 240. Səhiyyənin iqtisadi meyarları aşağıdakılardır. • Ixtisaslı kadrların sayıdır. • Həkimlərin tibbi ləvazimatının, tibb bacılarının sayıdır. • Xəstəxanaların, poliklinikaların, disponserlərin sayıdır. √ maliyyə imkanları, kapital qoyuluşu, iş qüvvəsinin istifadə edilməsidir. • Səhiyyənin MTB-sıdır. 241. Turizmdə reklam prosesinin həyata keçməsinin əsas mərhələlərinə aiddir • Reklam verən turist müəssisələri, reklam agentliyi, reklamın yayılması üsulları, istehlakçı √ Reklamın yayılması üsullarının seçilməsi, reklam büdcəsinin hazırlanması, reklam fəaliyyətinin effektivliyinin qiymətləndirilməsi • Xarici turistlərin cəlb olunması üçün müasir regional sosial infrastruktur sahələrin yaradılmaması • Mövcud bazardan müştərilərin böyük miqdarını yayındırmaq, yeni xidmət və marşurutların daxil edilməsi • Res¬pub¬likada yeni tikilmiş istirahət və turizm komplekslərinə qoyulmuş investisiyaların orta məbləği 242. Mehmanxananın təsnifatlaşdırılması meyarlarına daxildir • Əmtəənin bazarda daha uğurlu mövqe tutması məqsədilə marketinq strategiyasının işlən¬məsi¬nə qoyulan böyük investisiyalar, beynəlxalq bronlaşdırma sistemlərindən isti¬fadə, çevik qiymət siyasətinin müntəzəm tətbiqi, yüksək ixtisaslı kadrlar və özlərinin kadr hazırlığı sistemi, • Turizm fəaliyyətinə kömək edir, onun inkişafı üçün şərait yaradır, ölkə haqqında turizm üçün əhəmiyyətli bir diyar kimi təsəvvür yaradır • Mülkiyyətdən, sahibkarlıq fəaliyyətindən, vergilər və gömrük rüsumları hesabına əldə olunan gəlir mənbələri hesabına inkişaf istiqamətinin müəyyən olunmasından • Beynəlxalq turizm təşkilatlarının xüsusi funksiyaları və kompetensiyası √ Komfort, nömrə fondunun tutumu, funksional təyinat, yerləşdiyi yer, işləmə müddəti, yeməklə təminat, qalma müddəti, qiymət səviyyəsi
Turizmdə iqtisadi resurslara öz ölkəsində toplanmış və sərhədlərindən kənarda mövcüd dəyərləri daxildir ki, bunlara aid etmək olar • Məqsədlər, mövcud olan bazarı, fəaliyyət, büdcə, metodlar • Humanitar sferanın dövlət tərəfindən tam dəstəklənməsi √ İntellektual potensial, informasiya potensialı, əmək resursları. sahibkarlıq qabiliyyətləri nəzərə alınmaqla əmək resursları, təbii resurslar • Milli, təşkilati potensialın inkişaf proqramının işlənməsi, informasiya sisteminin təkmilləşməsi • Dövlət investisiyası və büdcə vasitəsilə sahibkarların həyata keçirmək istədikləri tədbirləri 244. Turizmdə sosial-mədəni inkişafın əsas istiqamətlərinə daxildir • Turizm sahəsində çalışan insanların peşə hazırlığı səviyyəsini daima artırmaq və turizm sahəsində zəngin təcrübəsi ölkələrlə kadr hazırlığı sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığı genişləndirmək • Turizm xidməti üzrə mütərəqqi üsulların və standartların hazırlanmasına və tətbiq edilməsinə nail olmaq, təbii inhisarçılığa şərait yaratmaq √ Ölkə turizm-rekreasiya zonalarının hüquqi statusunu müəyyən etmək, ərazisində turizm zonalarının və turist marşrutlarının müəyyən olunması • Turizm sənayesini yaratmaq, ölkə turizm-rekreasiya zonalarının hüquqi statusunu müəyyən etmək, ərazisində turist marşrutlarının müəyyən olunmasını təmin etmək, inhisarçılığa şərait yaratmaq • Maddi-texniki bazanın mövcud vəziyyəti və inkişafı, turizm firmalarının fəaliyyətinin maliyyə-iqtisadi göstəriciləri 245. Turizmdə real gəlirlərin artımını təmin edən resurslardan istifadə olunması necə hesablanır √ Turizmdə istehlak resurslarının ümumi artımı – həyat səviyyəsinin stabilliyini təmin edən resurslar • Tələbatın təbiəti və dəyişilməsi səbəblərinin insanların istehsal fəaliyyəti ilə müəyyən edilməsi • Milli gəlirdə istehlak fondu + pullu xidmətlər + ev təsərrüfatında yığım – mənzil fondunun aşınması – elm və idarəetmə müəssisələrinin material xərcləri • Əhali istehlakı üçün potensial resurslar – Bazis ilində əhalinin son gəlirləri • Pul gəlirləri, məhsul və xidmətlərin alınmasına sərf olunmayan gəlirlər 246. Turizmin funksiyalarına aiddir • Xidmət sahələrinin sosial xidmətinin tənzimlənməsi mexanizmi formasında √ Sağlamlığı bərpa etmək, dünya görüşünu genişləndirmək və istirahət-əyləncə vəzifələrini yerinə yetirmək • Turizm layihəsinin miqyası üzrə, layihənin məqsədli istiqamətlənməsi üzrə • Turizm sahəsində yaranan istehsal münasibətlərini birləşdirməlidir • Ayrı-ayrı maddi nemətlərin bütövlükdə istehlak həcmində xüsusi çəkisi əsasında sosial idarəetmənin metodoloji prinsipidir 247. Strukturuna görə turizmin iqtisadiyyatı ilk növbədə aşağıdakıları həll etməlidir • Xaricdən valyuta daxil olmalarını artırır, ümumi milli məhsulun həcmini yüksəldir, yeni iş yerlərinin yaradılmasına şərait yaradır, kapitalların yatırılmasına şərait yaradır √ Turizm sahəsində yaranan istehsal münasibətlərini birləşdirməlidir, turizmin bütün resurslarından səmərəli istifadə olunmasına nail olmalıdır, turizmdə istehsal aspektlərini və istehsal münasibətlərini təsdiq edən elmi təmsil etməlidir • Sağlamlığı bərpa etmək, dünya görüşünu genişləndirmək və istirahət-əyləncə vəzifələrini yerinə yetirmək • Turizm infrastrukturu sahəsində elmi tədqiqatları inkişaf etdirir • Turizm fəaliyyətinə kömək edir, onun inkişafı üçün şərait yaradır, ölkə haqqında turizm üçün əhəmiyyətli birdiyar kimi təsəvvür yaradır 248. Turist tələbatının formalaşmasına təsir edən amillərə daxildir √ Təbiət, sosial-iqtisadi, turizm sənayesinin maddi bazası, istirahət yerlərinin infrastrukturu, turizm təklifi • Nəqliyyat şirkətləri, yerləşmə vasitələri, qidalanma müəssisələri, pərakəndə satış vasitəçiləri, idxal-ixrac və rəqabət elementləri • Turizm xidmətləri tədarükçüləri, turoperatorlar, turizm agentlikləri • Turist tələbi qiymət, idxal-ixrac və rəqabət elementləri • Turizm xidmətləri tədarükçüləri, turoperatorlar, idxal-ixrac və rəqabət elementləri 249. Turizmdə sosial-mədəni xidmətlərin tənzimlənməsində strateji biznes planına daxil olan göstəriciləri müəyyənləşdirin • Ərazinin icarəsi, mülkiyyətə malik olmaq, torpaq sahəsinin müəyyənləşdirilməsi, personalın idarə olunması • Tələbat indeksi müəyyən olunmuş uzunmüddətli gəlir və xərclər balansının təhlili, korporativ risk amilləri √ Personalın idarə olunması, maliyyə, məntiq, marketinq tədqiqatları, texnoloji yenilik, sosial-iqtisadi inkişafın proqnozu, dövlət tənzimlənməsi • İqtisadiyyatda ümumi vəziyyətin dəyişilməsi, bazara yeni növ məhsul və xidmətlərin daxil olması, həyatı zəruri olan zövqün dəyişilməsi • Şablon tabellər, portfel layihələr, layihə üzrə görüləcək işin smetası 250. Turizmdə sosial-mədəni xidmətlərin tənzimlənməsində maliyyə hesabatlarının təhlili hansı göstəricilərə əsasən müəyyən edilir • Planlaşdırma, büdcənin vəziyyətinə cavabdeh olan struktur vahidinin müəyyən edilməsi • Maliyyə alətlərinin qiymətləndirilən kredit keyfiyyətinin müəyyənləşdirilməsi • Ümumi vəziyyətin dəyişilməsi, bazara yeni növ məhsul və xidmətlərin daxil olması, həyatı zəruri olan zövqün dəyişilməsi • Tələbat üzrə, əmək haqqı sferasında, marketinq fəaliyyətindəki, turistlərlə turagentliklər arasında √ Turizm müəssisə və təşkilatlarında faiz və vergi ödəmələri, əməliyyat gəlirləri, xalis gəlir 251. Turist xidmətlərinin sertifıkatlaşdırılması aşağıdakı məqsədləri həyata keçirilir • Həyat şəraiti üçün normal şəraitin yaradılması, elmi-texniki inqilab, yaradıcı əməyin inkişaf etdirilməsi, ictimai münasibətlərin humanistləşdirilməsi prinsiplərindən • İnfilyasiyanın gözlənilən səviyyəsindən, təklif «şokundan», işsizliyin təbii və cari səviyyəsi arasındakı fərqdən • Mülkiyyətdən, sahibkarlıq fəaliyyətindən, vergilər və gömrük rüsumları hesabına əldə olunan gəlir mənbələri hesabına inkişaf istiqamətinin müəyyən olunmasından • Sosial risqin işəgötürənlər, muzdla işləyənlər və məcburi sosial sığortaya cəlb edilməli məsul şəxslər və onların bölüşdürülməsindən √ Müəssisə, təşkilat və sahibkarların vahid əmtəə bazarında fəaliyyətinə, həmçinin beynəlxalq iqtisadi, elmi-texniki əməkdaşlıq və beynəlxalq ticarətdə iştirakına şərait yaradılması
Manila bəyannaməsində turizm fəaliyyətinin aşağıdakı istiqamətləri üzrə tövsiyələr verilmişdir • Reklam məqsədli ekskursiyaların həyata keçirilməsi • Bronlaşdırma sistemi və inzibati xidmətlər • Turizm müəssisələrinin işinin əlaqələndirilməsi aid edilir √ Turist təklifinin nizama salınması, texniki əməkdaşlıq, insan ehtiyatlarına, azad hərəkətə, avianəqliyyat, daxili turizmə aiddir • Azad qiymət sistemi və mülkiyyət hüququ 253. Turizmin dövlət tənzimlənməsi tədbirlərinə aşağıdakılar daxildir • Turistin səfərlərini müəyyən edir • Turizmin normativ bazasını işləyib hazırlayır • Turizm infrastrukturu sahəsində elmi tədqiqatları inkişaf etdirir √ Turizm fəaliyyətinə kömək edir, onun inkişafı üçün şərait yaradır, ölkə haqqında turizm üçün əhəmiyyətli bir diyar kimi təsəvvür yaradır • Turizm sahəsində xüsusi razılığın verilməsini təmin edir 254. Turist formallıqları necə müəyyən olunur √ Turistlərdən dövlət sərhədlərini keçdiyi zaman dövlət orqanları tərəfindən qəbul olunmuş müəyyən qaydalara və qanunlara riayət etmə • Keyfiyyət, etibarlılıq, təhlükəsizlik, qiymətin inandırıcı olması, istehlakçıların seqmentləşməsi • Səyahətin əsas məqsədi, səyahətin təşkilinin xarakteri, turist axınının intensivliyi, turun davamiyyət müddəti, qrupda olanların yaş fərqi • Gömrük rəsmiyyətçiliyinin xarici turistlər üçün vahid şəklə salınması və sadələşdirilməsi • Hökümətlərdir, milli turizm administrasiyaları, şirkətlər, turizm əmtəə və xidmətlərinin istehlaçıları 255. Turizm məhsulunun formalaşdırılmasının əsas amili olan turizm sənayesi necə xarakterizə olunur √ Turizm xidmətlərinin və turist tələbatlı malların reallaşdırılması ilə məşğul olan istehsal, ticarət və nəqliyyat müəssisələrinin məcmusu şəklində • Turizm infrastrukturu, turizm sənayesi və lisenziya sisteminin təkmilləşdirilməsi • İstehlakçı tələbinin araşdırılması üzrə bazarın marketinq tədqiqi • Əyləncə və intellektual funksiyalar, şəraitin və fəaliyyət növünün tam dəyişməsi yolu ilə fərdin yorğunluq hissindən azad olması • Şəraitin və fəaliyyət növünün tam dəyişməsi yolu ilə fərdi yorgünluq hissindən azad olmasi, əyləncə funksiyası, intellektual funksiya 256. Turizm məhsulunun imicinin formalaşdırılması hansı məqsədləri daşıyır: • Analitik qabiliyyəti, kommunikasiya vasitələrinin düzgün seçimi bacarığı, qarşıya məqsəd qoyma bacarığı, qərar qəbul edərkən əsaslandırma, işi səmərəli təşkil etmək qabiliyyəti və s. √ Müştərilərin təsəvvüründə turizm məhsulu haqqında rəqiblərin məhsulundan fərqli müsbət rəy yaratmaq • Turizm layihəsinin miqyası üzrə, layihənin məqsədli istiqamətlənməsi üzrə, turizm müəssisəsinin həyat dövrünün müxtəlif mərhələlərində həyata keçirilən investisiya dövrünün xarakteri və tərkibi • Bazarın müəyyən hissəsinin itirilməsində, satış həcminin və gəlirin dəyişməsində, neqativ dəyişmələrin xarici sferaya təsirində, məsələn tur xidmətinin qiymətinin aşağı düşməsi başa düşülür • Turizm məhsulunun xüsusiyyəti və turistlər üçün cəlbediciliyi, gedilən yerdə turistlərin xərclərinə ayırdıqları büdcə və bunun nə qədər tez-tez təkrarlanması, gedilən yerin iqtisadi inkişaf səviyyəsi, gedilən yerin iqtisadi gücünün ölçüsü 257. Otel menecmentinin istiqamətlərinin mürəkkəbliyi hansı göstəricilərin müəyyənləşdirilməsini zəruri edir √ Xidmət növləri və keyfiyyət standartları, maliyyələşdirmə mənbələri, texnoloji ehtiyatlar • Mərkəz tərəfindən nəzarətin itirilməsi nəticəsində bölmələr bəzən öz hərəkətlərinə rəhbərlik üçün azadlığa və müstəqilliyə o qədər böyük meyl edirlər ki, çox hallarda firmanın tərkibindən və xüsusi işinin təşkilindən çıxmaq cəhdləri meydana çıxır • Texnoloji inkişaf, firma və dövlətin qarşılıqlı əlaqəsi, transmilli xarakter, idarəetməyə yeni tələblərin meydana çıxması • Nümunə etalonu, lider, indeqator, informasiya toplayan, informasiyanı bölüşdürən, xarici təşkilatlarla müəyyən məqsədlər üzrə nümayəndə olma, sahibkar, ayrı-ayrı pozğunluqlar • Menecment fəaliyyətinin səmərələliyi Prinsipi, idarəçilik qərarlarının optimallığı, idarəçilik prinsiplərinin elmi təşkili, təşkilat və sosial- iqtisadi prinsiplərə vəhdət sistem halında yanaşma 258. Turizm məhsulunun qiymətinə təsir edən əsas amillər aşağıdakı kimi qruplaşdırılır • Turizmin inkişafına dair dövlət proqramından, turizm sahəsində dövlət siyasətinin əsaslarını müəyyənləşdirilməsindən • Bazarın digər məhsullarının qiyməti kimi istər beynəlxalq, istərsə də yerli bazarda gedən proseslərə uyğun formalaşması • Sosial-psixoloji və iqtisadi amillər • İqtisadi münaqişələrin və bazar münasibətlərinin iştirakçıları arasında ziddiyyətlərin yumşaldılması, gəlir və əmək haqqının diferensiasiyasının qarşısının alınmasıdır √ Tur günlərinin sayından, turun növündən, turistlərin yaş tərkibindən 259. Turizmdə sığortanın hansı növləri mövcuddur: • Qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilən malın müsadirəsi və ya sərhəddən keçirilməsi zamanı buraxılışdan imtina edilməsi hallarında sığortalanma • Gömrük qaydalarının qəsdən pozulması, qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilən malın müsadirəsi və ya sərhəddən keçirilməsi zamanı buraxılışdan imtina edilməsi hallarında sığortalanma • Aksioner cəmiyyətlər, məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlər, yoldaşlıqlar müəssisələri, məhdud yoldaşlıq müəssisələri • Xüsusi təyinat yeri, müəyən müştəri dairəsi, müəyyən növ nəqliyyat vasitəsindən istifadə, assistans, nəqliyyatın ləngiməsi halları zamanı sığortalanma, avtomobil nəqliyyatı vasitələrinin sahiblərinin məsuliyyət sığortası √ Tibbi sığorta, həyat və sağlamlığın sığortası, əmlak sığortası, turistlərin istirahətdə olduqları zamanı pis hava hallarında sığortalanma, assistans, nəqliyyatın ləngiməsi halları zamanı sığortalanma, avtomobil nəqliyyatı vasitələrinin sahiblərinin məsuliyyət sığortası 260. Çarter necə ifadə olunur √ Beynəlxalq turizmdə müəyyən müddətə və ya daimi reyslərlə uçan təyyərələrdə yerlərin bir qisminin icarəyə alınması haqqında müqavilədir • Beynəlxalq turizmdə təyyərələrin satın alınması haqqında müqavilədir • Xüsusi təyinat yeri, müəyən müştəri dairəsi, müəyyən növ nəqliyyat vasitəsindən istifadə haqqında müqavilədir • Daimi reyslərdə rəqabətin meydana gəlməsi, turoperator strukturunun formalaşması və onun sonrakı ixtisaslaşması haqqında müqavilədir • Beynəlxalq turizmdə müəyyən müddətə və ya daimi reyslərlə uçan təyyərələrdə bütün yerlərin icarəyə alınması haqqında müqavilədir 261. Turizmdə sahibkarlığın əsas bölmələrinin sxemi necə ifadə olunur • Xidmətlər sənayesi, gid-ekskursiya bələdçiləri, əyləncə sənayesi √ Xidmətlər sənayesi, gid-ekskursiya bələdçiləri, əyləncə sənayesi, qidalanma sənayesi, nəqliyyat, mehmanxana sənayesi • Nəqliyyat, mehmanxana sənayesi • Turizm infrastrukturu, sığorta işi, тuroperator və turagentlər • Xidmətlər sənayesi, əyləncə sənayesi, qidalanma sənayesi 262. Turistləri nəqliyyatla təmin edən müəssisələrə daxil edilir • Avtomobil, aviasiya, dəmir yolu, dəniz ilə çay donanması müəssisələri, kanat və boru-kəmər nəqliyyatı • Təhsil və elm, səhiyyə, mədəniyyət və incəsənət, bədən tərbiyəsi və idman, turizm və sosial-mədəni servis, istehsal, mədəni-məişət xidmətləri, turist ləvazimatını, suvenirləri, idman mallarını satan dükanlar, kirayə məntəqələri, avtomobil, aviasiya, dəmir yolu, dəniz ilə çay donanması müəssisələri √ Avtomobil, aviasiya, dəmir yolu, dəniz ilə çay donanması müəssisələri və s. • Avtomobil, aviasiya, dəmir yolu, dəniz ilə çay donanması müəssisələri, mehmanxanalar, motellər, pansionatlar, kempinqlər, turist bazaları, şəxsi mənzillər, səhiyyə müəssisələrinin çarpayı normaları və s. • Təhsil və elm, səhiyyə, mədəniyyət və incəsənət, bədən tərbiyəsi və idman, turizm və sosial-mədəni servis müəssisələri, avtomobil, aviasiya, dəmir yolu, dəniz ilə çay donanması müəssisələri 263. Mənfəətin hesablanma metodikası necə təsnifləşdirilir √ Xüsusi mənfəət normasını formalaşdırır, hər bir turist müəssisənin yerləşdiyi şəraitdən, onun tutumundan, istehsal güclərindən, xarici ölkələrin və yerli turistlərin tələbatından asılı olaraq reallaşan, satılan məhsul və xidmətlərə görə • Turizmin inkişafına dair dövlət proqramı işləyib hazırlamaq; turizm sahəsində dövlət siyasətinin əsaslarını müəyyənləşdirmək; turizmin normativ bazasını işləyib hazırlamaq • Yüksək peşəkarlıq nümayiş etdirmək marağında olmaq, müəssisənin idarə edilməsi zamanı səmərəli qiymət siyasəti həyata keçirmək, bazarın konyukturasını düzgün qiymətləndirmək və öz məhsuluna obyektiv qiymət təyin etmək • İqtisadi münaqişələrin və bazar münasibətlərinin iştirakçıları arasında ziddiyyətlərin yumşaldılması, gəlir və əmək haqqının diferensiasiyasının qarşısının alınmasıdır, turizm xidmətlərinin standartlaşdırılması • Fövqəladə vəziyyət yarandığı hallarda dövlət Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda Azərbaycan turistlərinin maraqlarının müdafiəsi üzrə, o cümlədən onların müvəqqəti olduqları ölkədən köçürülməsi üzrə tədbirlərə 264. .Turizm iqtisadiyyatında marketinq tədbirlərinin aparılmasının vacibliyi aşağıdakı kimi təyin olunur • Təbiətin diqqətəlayiq yerlərinin olması, кonsultativ-ümumi idarəçiliklə bağlı suallara cavab verən konsultasiya xidməti göstərən fəaliyyət, kommersiya-istehsal olunmuş məhsulun istehlakçıya çatdırılmasında aralıq fəaliyyətdir • Bu sahəyə vəsait qoyuluşları, turizm müəssisələrindən və turistlərdən əldə olunan gəlirlər, turizm sahəsində işləyənlərin maddi təminatı, yeni iş yerlərinin yaradılması ilə müəyyən olunur • Dövlət çevrilişləri və terror hadisələrinin həyata keçirilməsi, səyahətlərin sığortalanması, valyuta mübadiləsi və yol çeklərinin komission yığımı, rabitə xərcləri • Proqnozlaşdırmanın hazırlanması üçün vaxtın ayrılması, tələb olunan dəqiqlik səviyyəsi, araşdırmaq üçün verilənlərin xarakteri, proqnoz verilən müddət √ Turizmdə reklam xidmətlərinin təşkili, müəssisələr arasında azad rəqabətin mövcudluğu, istehlakçılar üçün müxtəlif istehsalçıların analoji məhsul və xidmətlərinin seçimi imkanının olması 265. Respublikanın rekrasion rayonlaşmasının çoxfazalı sxemi aşağıdakı kimi müəyyənləşdirilir • Heyətdən istifadə olunmanın səmərəliliyinin artırılması, müxtəlif səviyyələrdə qəbul olunmuş qərarların səlahiyyətlərinin artırılması √ Tələbat” blokunun rayonlaşdırılması, ”Təklif“ blokunun rayonlaşdırılması, ”Tələbat-təklif” probleminin “balans” yanaşma əsasında inteqral sahəli rekrasion rayonlaşdırılması, makroiqtisadiyyatın ərazi təşkilinin tərkib hissəsi kimi turizm və istirahətin optimal yayılması problemini həll edən rekrasion rayonlaşdırma • Dövlət miqyasında turizm firmalarının istehsal-xidmət və region əhalisinin turist xidmətlərinin təşkilində mənfəətin əldə olunmasını bildirir • Təşkilati xarakterli müxtəlif mexanizmlər və sosial-iqtisadi mülahizələr sistemi vasitəsilə turizmin aktual problemlərinin dərk edilməsi, qanunverici təşəbbüs və sosial turizmin təşkilinin yeni növü əsasında ölkədə sosial turizmin bərpası • Mehmanxanaların xidmət standartlarına uyğunluğunun təyin olunması 266. Dünya mehmanxana sənayesində klassifikasiya nədir • Otellərdə idarəetmənin nəzarət texnologiyasının müəyyənləşdirilməsi • Turizm bazarının sistemli təhlili, resursların hərəkəti, məhsul və xidmətlərin hərəkət kanalları, qiymət, reklam, ictimaiyyətlə, firmadankənar əlaqələr • Təşkilatın, firmanın məqsəd və vəzifələrinin müəyyən edilməsi, özünün funksional fəaliyyəti çərçivəsində əməkdaşların işçini koordinasiya və təşkil etmə • Texnoloji inkişaf, firma və dövlətin qarşılıqlı əlaqəsi, transmilli xarakter, idarəetməyə yeni tələblərin meydana çıxması √ Konkret mehmanxananın və nömrələrin xidmət standartlarına uyğunlugunun təyin olunmasıdır 267. Dünya mehmanxana sənayesinın təcrübəsi əsasında hansı mehmanxana müəssisə tipləri fərqləndirilir • Luks otel, orta dərəcə, apartament, ekonom, kurort, turist mehmanxanaları, turist bazası, maksimum, aeroport, azart, B&B, motel, rotel, botel, flotel,pleyboy, flaytel, bunqalo, absis, kempinq və konqres • Orta dərəcə, apartament, ekonom, kurort, turist mehmanxanaları, turist bazası, aeroport, azart, kristal, platin, subardinasiya, B&B, motel, rotel, botel, flotel, flaytel, bunqalo, kempinq və konqres otellər • Apartament, ekonom, kurort, turist mehmanxanaları, turist bazası, aeroport, azart, B&B, motel, kristal, platin, rotel, subardinasiya, botel, flotel, flaytel, bunqalo, pleyboy, kempinq və konqres otellər √ Luks otel, orta dərəcə, apartament, ekonom, kurort, turist mehmanxanaları, turist bazası, aeroport, azart, B&B, motel, rotel, botel, flotel, flaytel, bunqalo, kempinq və konqres otellər • Luks otel, orta dərəcə, apartament, ekonom, kurort, turist mehmanxanaları, turist bazası, aeroport, azart, B&B, motel, rotel, botel, flotel, flaytel, aventura, internet, bunqalo, kempinq və konqres otellər 268. Turist bazarının mahiyyəti onun hansı funksiyalarında ifadə olunur • Turizm və sosial-mədəni servis xidmətlərində reklam xidmətlərinin təşkili, müəssisələr arasında azad rəqabətin mövcudluğu, istehlakçılar üçün müxtəlif istehsalçıların analoji məhsul və xidmətlərinin seçimi imkanının olması • Milli səviyyədə marketinq tədqiqatları, turizm infrastrukturunun inkişafının hüqüqu və investisiya yönümlü dəstəyi √ Turist məhsuluna olan dəyərin və istehlak dəyərinin realizə olunması, turist məhsulunun istehlakçıya çatdırılması prosesinin təşkil olunması, əməyə material-maddi stimulun iqtisadi təminatı • Turist məhsulunun istehlakçıya çatdırılması prosesinin təşkil olunması, əməyə material-maddi stimulun iqtisadi təminatı, turizm infrastrukturunun inkişafının hüqüqu və investisiya yönümlü dəstəyi • Ölkənin müsbət imicinin yaradılması, xarici turistlər ücün ölkənin cəlbedici turizm istiqamətində irəliləməsi 269. Turizm bazarı hansı iqtisadi sistemin elementidir • Turizm məhsulunun təklifi, təhsil və səhiyyə sisteminin qiymət və rəqabət elementlərinin qarşılıqlı iqtisadi əlaqələr sistemidir • Turist tələbi, turizm məhsulunun təklifi, qiymət və rəqabət elementlərinin qarşılıqlı iqtisadi əlaqələr sistemidir √ Turist tələbi və ya turizm məhsulunun qarşılıqlı iqtisadi əlaqələr sistemidir • Beynəlxalq əmək bölgüsü əsasında dövlətlər arasında iqtisadi əlaqələrin fəallaşması, beynəlxalq ticarətin genişlənməsi və nəqliyyat vasitələrinin təkmilləşdirilməsinin qarşılıqlı iqtisadi əlaqələr sistemidir • Turist tələbi qiymət, idxal-ixrac və rəqabət elementlərinin qarşılıqlı iqtisadi əlaqələr sistemidir 270. Turizmdə ödəmə balansına aid edilir • Turist xərclərinin regionda dövr etməsinin hərəkət verici qüvvəsi – multiplikator effekti ilə müəyyən olunur • Turistlərin turizm xidmətəri və turizm məhsullarının alınmasın sərf etdikləri xərclər nəticəsində müəyyən olunur • Məişət əşyalarının alınması, kompleks səfərlər, istirahət üçün xidmətlər paketi və kompleks turlarla bağlı xərclər, yerləşdirmə, qidalanma, nəqliyyat xərcləri aid edilir • Kompleks səfərlər, istirahət üçün xidmətlər paketi və kompleks turlarla bağlı xərclər, yerləşdirmə, qidalanma, nəqliyyat xərcləri aid edilir √ Ölkəni tərk edən yerli turistlərin xərcləri ilə ölkəyə gələn xarici tristlərin yerli turizm məsulları və xidmətlərin istehlakına sərf etdikləri xərclər qarşı-qarşıya qoyulur 271. Turizmdə investisiya nəyi ifadə edir • Turizmin normativ bazasını işləyib hazırlayır • Məşğulluğun artırılması, əhali gəlirlərinin səviyyəsinin yüksəldilməsi, həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması √ Mehmanxana və turizm xidmətləri ilə məşğul olan müəssisələrin tikintisi, modernləşdirilməsi və yenidən qurulmasına kapital qoyuluşundan ibarətdir • Aksioner cəmiyyətlər, məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlər, yoldaşlıqlar müəssisələri, məhdud yoldaşlıq müəssisələrinin yaradılmasını • Turizm sahəsində xüsusi razılığın verilməsini təmin edir 272. Turizmin maddi-texniki bazasına daxildir √ Mehmanxanaların, panseonatların, turbazaların, sanatoriyaların, çarpayı fondları və otaqların sayı, turistlərə xidmət göstərən qida müəssisələrində yerlərin sayı, turistlərə xidmət göstərən ticarət, ictimai-iaşə, əyləncə müəssisələri, aqua parklar, əmək ehtiyatları • İstehsalçılar üçün müxtəlif istehlakçıların analoji məhsul və xidmətlərinin seçimi imkanının olması, ölçülə bilən ifadələrdə müəssisələrin məqsədlərinin ifadə olunması • İstehlakçılar üçün müxtəlif istehsalçıların analoji məhsul və xidmətlərinin seçimi imkanının olması, ölçülə bilən ifadələrdə müəssisələrin məqsədlərinin ifadə olunması • Turizmin inkşafı əhalinin məşğulluğunu təmin edir, əhalinin öz mədəni irsinə marağı artır, iqtisadi cəhətdən zəif inkişaf etmiş regionlarda ətraf mühitin mühafizəsi məsələləri • İstehlakçılar üçün müxtəlif istehsalçıların analoji məhsul və xidmətlərinin seçimi imkanının olması, turizm firmalarının fəaliyyətinin maliyyə-iqtisadi göstəriciləri, beynəlxalq turizmin inkişaf göstəriciləri 273. Turizmə təsir edən müsbət amillərə aşağıdakılar daxildir: √ Real gəlirlərin artımı, gəlirlərin daha müntəzəm bölüşdürülməsi, valyuta kursunun stabil vəziyyəti • Yerli məhsul və xidmətlərin, torpaq və digər təbii resursların qiyəmtələrinin yüksəldilməsi, turizm məhsullarının idxalı zamanı ölkədən valyuta axınları, ekoloji və sosial problemlərin meydana çıxması • Turizmin inkşafı iqtisadi cəhətdən zəif inkişaf etmiş regionlarda ətraf mühitin mühafizəsi məsələləri həll edilir, sosial problemlərin meydana çıxmasına şərait yaradılır • Turizm xidməti üzrə mütərəqqi üsulların və standartların hazırlanmasına və tətbiq edilməsinə nail olmaq, təbii inhisarçılığa şərait yaratmaq • Əyləncə mərkəzləri, attraksionlar, tarixi abidələr, torpaq və digər təbii resursların qiyəmtələrinin yüksəldilməsi 274. Mexmanxanalarda əyləncələrin müxtəlifliyi necə əsaslandırılır • İnsan tərəfindən könüllü olaraq əyləncə növünün seçilməsi, əyləncə növlərinin qeyri-məhdud sayı, əyləncənin istehlakı üçün şəxsiyyətin ilkin hazırlanması, əyləncələrin digər məşğuliyyətlərlə kombinasiya edilməsi • Menecerlər və əməkdaşlarla əlaqə yaratmaq formalarını həyata keçirmək, özünün funksional fəaliyyəti çərçivəsində əməkdaşların işçini koordinasiya və təşkil etmə • Məqsədli meylə, istiqamətə malik olması, sistemli, əsaslandırma, iyerarxiyalı qaydada subardinasiya olunması, konkret ünvanlı olması, direktivlik, müvafiq resurslarla təminat √ Əyləncələrin rəngarəngliyinin formalaşması, müxtəlif əyləncələrin vacibliyinin müqayisəsinə keçmək, daha sonra şəxsiyyətin inkişafında ayrı-ayrı məşğuliyyətlərin payının qiymətləndirilməsi • Texniki inkişaf, texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satışın kompleks qiymətləndirilməsi 275. Turizm sənayesinə daxildir √ Turizm fəaliyyəti təşkilatçıları, daşınma vasitələri, mehmanxana sənayesi, ictimai iaşə sistemi, əyləncə sistemi və attraksionlar, turizm infrastrukturu, sığorta işi, bank və maliyyə xidmətləri, informasiya xidmətləri, turizm informasiya mərkəzləri • İqtisadi, ticarət, elmi-texniki və mədəni əlaqələr, turist mübadiləsi üzrə dövlətlərarası və hökümətlərarası əməkdaşlıq • Turizm fəaliyyəti təşkilatçıları, daşınma vasitələri, mehmanxana sənayesi, ictimai iaşə sistemi, əyləncə sistemi və attraksionlar, infrastruktur, dinc münasibətlər, iqtisadi, ticarət, elmi-texniki və mədəni əlaqələr • Turistlərin yaşadığı ölkənin daxili siyasi stabilliyi, turistləri qəbul edən ölkənin daxili siyasi stabilliyi, ölkələr arasında dostluq, mehriban qonşuluq, dinc münasibətlər • Komfort təbii şəraitin olması, landşaftların və təbiətin diqqətəlayiq yerlərinin olması, inkişaf etmiş hidroqrafik şəbəkələrin və təbii su hovuzlarının olması, təbiət obyektlərinin təmiz və yararlı vəziyyətdə olması 276. Turizm məhsulunun irəliləyişinin məqsədi aşağıdakı istiqamət üzrə müəyyən olunur • Hərəkət fəallığı, məkdaşların gəlirin artırılmasında maraqlı olması, firmanın gündəlik işinin təşkili, yekun gəlirin əldə olunması √ Bazarın yayılması, mövcud bazardan müştərilərin böyük miqdarını yayındırmaq, yeni xidmət və marşurutlara tələbin bölüşdürülməsi, satışın effektivliyinin yüksəlməsi • Kütləvi informasiya vasitələri, çap reklam nəşrləri, kino və video reklam, küçə reklamı, suvenirlər, sərgilər, birjalar, yarmarkalar • İstehlakçı tələbinin araşdırılması üzrə bazarın marketinq tədqiqi • Xidmətlər paketi rekvizitləri, turist yollayışlarının qiymətləri 277. Mexmanxana sektoruda idarəetmə qərarlarına qarşı hansı əsas tələblər qoyulur • Xidmət növləri və keyfiyyət standartları, maliyyələşdirmə mənbələri, texnoloji ehtiyatlar • Texniki inkişaf, texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış •
• Biznesin nəzərdə tutulmuş nəticələrinin proqnozlaşdırılması, planlaşdırılması və gözlənilən nəticələrə nail olunması √ Məqsədli meylə, istiqamətə malik olması, sistemli, saslandırma, iyerarxiyalı qaydada subardinasiya olunması, konkret ünvanlı olması, direktivlik, müvafiq resurslarla təminat 278. Azərbaycanda turizmin coğrafiyasını müəyyənləşdirmir • meşə və iqlim • dağlar
√ sosial infrastruktur • landaşftlar və örtüklər • su təminatı 279. Respublikanın təhsil sistemi hansı mərhələlərə bölünür: • Ümumi təhsil müəssisələri, ali və orta ixtisas təhsil müəssisələri • Məktəbəqədər təlim tərbiyə müəssisələri, litseylər, kolleclər √ Məktəbəqədər təlim tərbiyə müəssisələri, ümumi təhsil müəssisələri, ali və orta ixtisas təhsil müəssisələri • Ali və orta ixtisas təhsil müəssisələri • Məktəbəqədər təlim tərbiyə müəssisələri, peşə təhsili müəssisələri, ali və orta ixtisas təhsil müəssisələri 280. Təhsildə səmərəlilik: • Təhsilin mövcud standartlara, nоrmalara, sоsial-iqtisadi tələblərə, şəхsiyyətin, cəmiyyətin və dövlətin maraqlarına uyğunluğu • Mövcud təhsil standartları, tədris prоqramları və planları əsasında təhsilin bir neçə səviyyədə əldə edilməsi imkanı, təhsilin ayrı-ayrı pillələri arasında sıх dialektik qarşılıqlı əlaqənin təmin оlunması və оnun insanın bütün həyatı bоyu ardıcıl davam etməsi • Bütün vətəndaşların bərabər şərtlər əsasında təhsil almasına imkanlar yaradılması və təhsil hüququnun təmin оlunması • Milli təhsil sisteminin dünya təhsil sisteminə səmərəli fоrmada qоşulması, uyğunlaşması və qоvuşması əsasında inkişafı √ Təhsilin və elmi yaradıcılığın daim inkişaf edən, faydalı və sоn nəticəyə istiqamətlənən müasir metоdlarla təşkili 281. Təhsildə keyfiyyətlilik: • Milli təhsil sisteminin dünya təhsil sisteminə səmərəli fоrmada qоşulması, uyğunlaşması və qоvuşması əsasında inkişafı √ Təhsilin mövcud standartlara, nоrmalara, sоsial-iqtisadi tələblərə, şəхsiyyətin, cəmiyyətin və dövlətin maraqlarına uyğunluğu • Təhsil sahəsində əldə оlunmuş bilik və təcrübənin ardıcıl оlaraq növbəti nəslə ötürülməsi • Təhsilin və elmi yaradıcılığın daim inkişaf edən, faydalı və sоn nəticəyə istiqamətlənən müasir metоdlarla təşkili • Bütün vətəndaşların bərabər şərtlər əsasında təhsil almasına imkanlar yaradılması və təhsil hüququnun təmin оlunması 282. Təhsil investisiyası nədir? • Təhsilin maliyyələşdirilməsi • İnsan kapitalı √ Təhsilin inkişafına sərmayə qоyuluşu • Təhsil krediti • Sistemləşdirilmiş bilik, bacarıq və vərdişlərin mənimsənilməsi prоsesi və оnun nəticəsi 283. Təhsil françayzinqi nədir? • Təhsil müəssisəsinin müvafiq şərtlərlə menecer tərəfindən idarə olunması • Təhsil müəssisəsinin müvafiq şərtlərlə icarə əsasında kompleks idarə olunması • Təhsil məhsullarının müqavilə əsasında beynəlxalq bazara çıxarılması √ Təhsil məhsullarının müvafiq şərtlərlə təhsil bazarında reallaşdırılması üzrə kоmpleks хidmətlər sistemi • Təhsil məhsullarının müvafiq şərtlərlə beynəlxalq bazarda reallaşdırılması 284. Təhsilin hər bir pilləsi üzrə təlim nəticələri və məzmun standartlarını, tədris fənlərini, həftəlik dərs və dərsdənkənar məşğələ saatlarının miqdarını, pedaqоji prоsesin təşkili, təlim nəticələrinin qiymətləndirilməsi və mоnitоrinqinin aparılması sistemini özündə əks etdirən dövlət sənədi: • Təhsil planı • Təhsil məhsulu • Təhsilin akkreditasiyası • Tədris planı √ Təhsil prоqramı 285. Insan inkişafı indeksini müəyyən edərkən hansı göstəricidən istifadə edilir: • Adambaşına düşən ÜDM, azad iqtisadi zonaların yaradılmasının təsiri, gözlənilən ömrün uzunluğu, təhsil səviyyəsi • Adambaşına düşən ÜDM, azad iqtisadi zonaların yaradılmasının təsiri və təhsil səviyyəsi √ Adambaşına düşən ÜDM, gözlənilən ömrün uzunluğu, təhsil səviyyəsi • Adambaşına düşən ÜDM, gözlənilən ömrün uzunluğu • Adambaşına düşən ÜDM, təhsil səviyyəsi 286. Müvafiq peşə-ixtisas təhsili istiqamətinin tərkib hissələrindən biri üzrə alınan peşə ixtisası: √ İхtisaslaşma • Elmi ad
• Elmi dərəcə • Bakalavr
• Magistr
287. Müvafiq təhsil sənədində təsbit оlunan peşə, bir peşə daxilində fəaliyyət növü: • Elmi tədqiqat • İxtisasartırma √ İхtisas
• Peşəyönümü • İхtisaslaşma 288. Müstəqil və ya universitetlərin struktur bölməsi оlaraq, kоnkret ixtisaslar üzrə ali təhsilli mütəxəssis hazırlığını və əlavə təhsil prоqramlarını həyata keçirən, tətbiqi tədqiqatlar aparan ali təhsil müəssisəsi: • Universitet • Akademiya • İxtisasartırma müəssisəsi √ İnstitut
• Elmi tədqiqat mərkəzi 289. Tibb ixtisasları üzrə baza ali təhsili əsasında həkim-mütəxəssis hazırlığı forması: • Adyunktura √ Rezidentura • Universitet • Doktorantura • Ordinatura 290. Akkreditasiya nədir? • Hər bir təhsil pilləsində və səviyyəsində təhsilalanların təhsildə nailiyyətlərinin və təhsilverənlərin fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi prоseduru √ Təhsil müəssisəsinin fəaliyyətinin dövlət təhsil standartlarına uyğunluğunun və оnun statusunun müəyyənləşdirilib təsdiq edilməsi prоseduru • Ali təhsil müəssisəsinin fəaliyyətinin dövlət təhsil standartlarına uyğunluğunun və оnun statusunun müəyyənləşdirilib təsdiq edilməsi prоseduru • Təhsil müəssisəsinin fəaliyyətinin dövlət təhsil standartlarına uyğunluğunun qiymətləndirilməsi prоseduru • Dövlət təhsil müəssisəsinin hər bir pilləsində və səviyyəsində təhsilalanların təhsildə nailiyyətlərinin və təhsilverənlərin fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi prоseduru
Ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrində professor-müəllim heyətinin və konsertmeysterlərin bir stavka üzrə illik dərs yükü: • 450 saat
√ 500 saat
• 400 saat
• 650 saat
• 600 saat
292. Təhsil siyasəti prinsiplərinə aid deyildir: • Hüquq bərabərliyi • Təhsildə azadlıq və plüralizm • Təhsilin dünyəvi xarakteri √ Elitar təhsil sistemi • Humanizm
293. Ali təhsil müəssisəsinin bakalavr pilləsində tələbələrin həftəlik maksimal tədris yükünün həcmi neçə saatdır? • 25 saat
• 55 saat
• 35 saat
√ 45 saat
• 30 saat
294. Təhsilin nəzərdə tutulan yeni iqtisadi modeli aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: • Sertifikatlar tətbiq etməklə təhsil sahəsinə dövlət nəzarətinin saxlanılması • Resursla təminatın normativ üsulla formalaşdırılması, böhran dövründə zəmanətli dövlət təminatının saxlanılması √ Təhsil müəssisə və təşkilatlarının fəaliyyəti üzrə mənfəətinə, habelə belə müəssisələrin təsisçiləri və investorlarının bu istiqamətdə sərf etdiyi vəsaitə vergilərin ləğv edilməsi • Təhsil müəssisələrinə elmi və təsərrüfat sərbəstliyinin verilməsi • Təhsil üzrə yerli və regional xüsusiyyətləri nəzərə almaqla ümumi dövlət standartlarının həyata keçirilməsi və təhsil sisteminin fəaliyyətini normal səviyyədə təmin edən dövlət maliyyələşdirmə normativinin müəyyən edilməsi
Elmin normativ göstəriciləriləri deyil: • Elmin normativ planlaşması hər elmi işçiyə düşən maliyyə resursları ilə müəyyən olunur • Hər manat kapital qoyuluşunun verdiyi nəticə • Maddi – texniki bazası normaları, nəhayət elmi işçilərin sosial təminatı göstəriciləri daxildir √ Cəmiyyətin ETT – yə olan tələbatı ilə müəyyən olunur • Elmə qoyulan kapital qoyuluşunun ümumi daxili məhsulda həcmi 296. Elmin normativ əsasları: • Elmə qoyulan kapital qoyuluşu ilə müəyyən olunur √ Cəmiyyətin ETT – yə olan tələbatı ilə müəyyən olunur • Elmı-texniki prioritetlərlə müəyyən olunur • Elmi işçilərin sayı ilə müəyyən olunur • Elmi kadrların sayı ilə müəyyən olunur 297. Dövlət attestasiyası bütün təhsilalanlar üçün məcburidir, onun hazırlanmasına və təşkilinə ayrılan müddət neçə həftədir? √ 6 həftə
• 10 həftə
• 4 həftə
• 3 həftə
• 2 həftə
298. Akademik saat neçə dəqiqədir? • 40
80 • 90 • 75 √ 45 299. Rezidenturada təhsil müddəti neçə ildir? • 3-5 il
• 2-4 il
√ 2-5 il
• 2-3 il
• 4-5 il
300. Ali təhsildə humanitar fənn bölməsinə məcburi fənlər kimi hansı fənlər daxildir? • "Fəlsəfə", "İnformatika" və "Psixologiya" • Fəlsəfə", "Ali məktəb pedaqogikası" və "Psixologiya" • "Xarici dil", "Ali məktəb pedaqogikası" və "Fəlsəfə" • "Xarici dil", "İnformatika" və "Psixologiya" √ "Xarici dil", "Ali məktəb pedaqogikası" və "Psixologiya" 301. Təhsilin inkişafını əsas hansı tələbat müəyyən edir? • İnformasiya təminatı √ Kadr təminatı • Maliyyə təminatı • Maddi-texniki baza • Tədris metodiki vəsaitlər 302. Magistratura səviyyəsində auditoriya dərsləri neçə saatdan çox olmamalıdır? • 12 saatdan √ 16 saatdan • 24 saatdan • 28 saatdan • 14 saatdan 303. Orta ixtisas təhsili pilləsində aşağıdakı təhsilalma formaları müəyyən edilir. Hansı doğru deyil? • Əyani
• Distant (məsafədən) • Sərbəst (eksternat) √ Evdə təhsil • Qiyabi
304. Orta ixtisas təhsili müəssisəsi təhsil və tərbiyə mərkəzi kimi öz nizamnaməsinə uyğun aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirir. Hansı doğru deyil? •
√ Ali təhsilli kadrların hazırlanması • İxtisasartırma və kadrların yenidən hazırlanmasının təmin edilməsi • Xarici əlaqələrin təmin edilməsi • Təlim-tərbiyə prosesinin yüksək səviyyədə təşkil edilməsi 305. əlavə təhsil hesab olunmur: • İхtisasartırma √ Evdə təhsil • Təkrar ali təhsil və оrta iхtisas təhsili • Yaşlıların təhsili • Stajkeçmə və kadrların təkmilləşdirilməsi 306. Vençur investisiyalaşması nədir? √ Elmi layihələrin reallaşmasına qoyulan vəsait • Elmin dövlət tərəfindən maliyyələşdirilməsi • Elmi tədqiqatların qeyri-kommersiya üsulu ilə inkişafı • Təhsilin inkişafına kapital qoyuluşu • Elmin inkişafına qoyulan vəsait 307. Təhsilin modernləşdirilməsinin məqsədlərinə aiddir: √ Təhsil sisteminin davamlı inkişaf mexanizminin yaradılması • Təhsil sisteminin keyfiyyətinin yüksəldilməsi • Təhsil sisteminin yeni qaydada maliyyələşdirilməsi • Təhsil sistemində yeni metodların tətbiqi • Təhsil sisteminin yeni mexanizminin yaradılması 308. Məşğulluq fəaliyyəti hansı əlamətlərə görə qruplaşdırılır √ Iqtisadiyyatda çalışanlar, hərbi xidmətdə olanlar, istehsaldan ayrılmaqla təhsil alanlar • Istehlakın sosial inkişafda rolunun qiymətləndirilməsi, gəlir və əmək haqqının diferensiasiyasının qarşısının alınması məqsədi ilə • Məzmununa, keçirildiyi yerə, hərəkət üsuluna, müddətinə, iştirakçıların tərkibinə və sayına, keçirilmə üsuluna görə • Həyat şəraiti üçün normal şəraitin yaradılması, elmi-texniki inqilab, yaradıcı əməyin inkişaf etdirilməsi, ictimai münasibətlərin humanistləşdirilməsi prinsiplərinə əsasən • Məşğuliyyət quruluşu, əmtəə təklifi, əhali gəlirlərinə əsasən 309. Sosial sferada əmək məsrəflərinin xüsusiyyətlərinə aiddir √ Sosial sferanın əmək ehtiyatları • Sosial sferanın əsas fondları • Iş yerləri arasında olan mütənasiblik. • Maddi texniki bazarın modernləşməsi • Kadrlar potensialı 310. Tranfert ödəmələrə aiddir • Istehsal və istehlakın tarazlığı, dinamikası və artım sürətinə əsasən formalaşan maliyyə mənbələri • Oğurluq, nəzərə alınmayan, pulsuz və yığıma yönəldilən maliyyə mənbələri • Mülkiyyətdən, sahibkarlıq fəaliyyətindən, vergilər və gömrük rüsumları hesabına əldə olunan gəlir mənbələri √ Büdcə hesabına dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən xərclər • Sahibkarıq fəaliyyəti hesabına formalaşan maliyyə mənbələri 311. Sosial sfera sahəsinin ümumi xarakteristikası və kadr strukturuna aiddir √ Sosial sfera, əşya, prosessual, ideya və insani cəhətli zəruri komponentlər dəstinə malikdir • Sosial sfera təhsil, səhiyyə, məişət, nəqliyyat xidməti və rabitə proseslərini təmin edən, həmçinin əhatə etdiyi yerlərin sayı • Sosial kompleks xalq təsərrüfatı kompleksinin tərkib hissəsi olan xidmət sahəsinə aiddir • Müasir dövrdə sosial sfera ictimai məhsulun passiv istehlakçısı deyil, iqtisadiyyatın sürətli artımının fəal hərəkət verici qüvvəsidir • Sosial sferanın əsas funksiyası həyat fəaliyyətinin subyekti olan insanın sosial təkrar istehsalı funksiyası, onun həyat təminatının ehtiyyatlarının təkrar istehsalı və sosial infrastrukturların təkrar yaradılması funksiyaları ilə şərtləndirilir 312. Sosial sferanın əsas vəsaitlərinin dinamikasına aiddir √ Sosial sahələrə cəlb olunan resursların daimi artan həcmi, ictimai təkra istehsalda iqtisadi əlaqələrinin inkişaf dinamikasına, maddi və maliyyələrin istiqamətlənməsinə təsir edir. • Sosial sferanın sahələrinin fəaliyyəti, sosial və iqtisadi vəzifələrin icrası ilə bağlıdır. • Sosial sferanın dinamizminin ən mühüm amili elmi texniki tərəqqidir • Sosial sferanın sahələrinin fəaliyyətidir • Sosial sferada resursların təkrar istehsalının ən vacib xüsusiyyətlərindən biri onun təkrar istehsalın resurs tutumlu olmasıdır 313. Sosial sahələrin inteqrasiyası potensialına daxildir √ Təbii resurslar • Yanacaq resursları və s. • Elmi texniki tərəqqinin inkişafı • Nəqliyyat və rabitə infrastrukturları • Əmək ehtiyyatları, onların cins, yaş və peşə tərkibləri 314. Sosial sferanın sahələrində əsas fondlar, onların təkrar istehsalıhansı mənbələr hesabına maliyyələşdirilir √ Büdcə vəsaitləri hesabına olan fondlar • Xeyriyyə fondları • Bir və bir neçə fiziki şəxs, ailə tərəfindən təşkil olunan və maliyyələşdirilən müstəqil fondlar • Korporasiyaların vəsaitləri hesabına maliyyələşdirilən assosiativ fondlar • Büdcədən kənar sferada olan fondlar 315. əmək bazarında seqmentləşmə nədir? • işəgötürənlərlə muzdlu işçilərin maraqlarının razılaşması və qarşılıqlı fəaliyyəti • insanların əmək qabiliyyətini müəyyən edən müxtəlif keyfiyyətlərin • işçi qüvvəsinə olan təlabatın təklifi üstələməsi √ işçi qüvvəsinin hərəkətini məhdudlaşdıran qapalı sektorlara bölgüsü • işçi qüvvəsinin hərəkəti 316. İqtisadi qeyri-fəal əhaliyə aiddir: • məşğul olanlar • məşğul olan yeniyetmələr • işsizlər
√ iş axtarışını dayandıran, buna maraq göstərmiyənlər • iş axtaranlar 317. əmək ehtiyatlarının təkrar bölgüsünün əsas funksiyaları: • inzibati və azad √ iqtisadi və sosial • texniki və humanitar • ümumi və xüsusi • artım və yüksəliş 318. əmək potensial hansı kateqoriyalara məxsusdur: • iqtisadiyyat, mədəniyyət, elm • ərazi, inzibati, bələdiyyə • ölkə, şəhər, kənd • miqrasiya, inflyasia, rəqabət √ cəmiyyət, müəssisə, fərdi insan 319. əmək qabiliyyətli yaş həddinə hansı amil təsir göstərir √ dövlət qanunvericilik aktları • beynəlxalq miqrasiya • sahibkarlığın inkişafı • siyasi fəallıq • ətraf mühit 320. əmək ehtiyatları hansı funksiyanı icra edir • enerjinin məsrəflərini • informasiyanın toplanmasını • investisiyaqoyuluşu • biznesin formalaşması √ məhsul və xidmətlərin istehsalı 321. Yerdəyişmə xarakterinə görə miqrasiyanın hansı növləri mövcuddur: √ mövsumi və dövri • iqtisadi və sosial • texniki və estetik • bioloji və fiziki • azad və muzdlu 322. əmək potensialın hansı tərəfləri mövcuddur: √ kəmiyyət və keyfiyyət • üfuqi və şaquli • sadə və mürəkkəb • ictimai və fərdi • iqtisadi və sosial 323. əmək ehtiyatlarlının sayı hansı amildən birbaşa asılıdır • erqonomik • estetik
√ demoqrafik • texniki
• sanitar-qiqiyenik 324. ərazi həddlərini keçərək insanların yerdəyişmə prosesi necə adlanır • Təbii artım • Tənzimləmə • İş qüvvəsinin hərəkəti • Adaptasiya √ Miqrasiya 325. əmək resurslarının bölgüsü hansı məqsədə xidmət edir? • İstehsalın artırılmasına √ İqtisadiyyatın işçi qüvvəsinə olan tələbatının ödənilməsinə • Əmək ehtiyatları ilə bağlı dövlət nəzarətinin aparılmasına • İş yerləri üzrə kadrların yerləşdirilməsinə • İstehsal məsrəflərinin azaldılmasına 326. Dövlətin sosial müdafiə resursları hansı mənbələrdən formalaşır √ Dövlət büdcəsinə yığılan vergilər, məcburi dövlət sosial sığorta ödəmələri, xüsusi vəsaitlər • Birbaşa vəsaitlər və məcburi dövlət sosial sığorta ödəmələri • Əmək gəlirləri, sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirlər və sosial sığorta ödənişləri • Işçilərin əmək haqqı, vətəndaşların əmanət banklarında olan əmanətləri, dövlət istiqrazları və digər qiymətli kagızlar, təqaüdlər və sosial müavinətlər • Işsizliyə görə ödənişlər, dövlət büdcəsinə yığılan vergilər, məcburi dövlət sosial sığorta ödəmələri və xüsusi vəsaitlər 327. Sosial sektorda sahibkarlığa yardım etmək üzrə tədbirlər aşağıdakı istiqamətlərə yönəlməlidir • Sosial və fərdi problemlərin, vəziyyətlərin diaqnostikası; sosial profilaktika, sosial uyğunlaşma, sosial reabilitasiya, sosial terapiya • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək • Firmaların zəif növ müxtəlifliyi və onların ayrı-ayrı növlərinin üstünlük təşkil etməsi, mövcud inhisarçı üstünlüklərin reallaşdırılmasına açıq ifadə olunan cəhd √ Geniş təbəqəsinin formalaşdırılması, prespektiv növlərinin və istiqamətlərinin stimullaşdırılması, investisiya resurslarının yığılmasına və onlaoın prioritet istiqamətlərdə istifadə olunmasına təsir göstərmək, beynəlxalq rəqabət şəraitində sabitliyinin təmin edilməsi • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə 328. Təhsil almaq istəyənlərin ümumi sayı hansı əsas tələbat sistemi ilə formalaşır √ İqtisadiyyatın tələbatı sistemi ilə və əhalinin intellektual tələbatı nöqteyi nəzərindən • Yerli hakimiyyət orqanlarının sosial-iqtisadi sahədə artmaqda olan problemləri və bu problemlərin həll edilməsi üçün maliyyə imkanları axtarılması • İqtisadi meyar kimi səhiyyənin maliyyə imkanları, kapital qoyuluşu, iş qüvvəsinin istifadə edilməsi problemləri • İqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələri üçün ixtisaslı kadr hazırlamaq və mənəvi sosial inkişaf etmiş intellektual səviyyəli insanların formalaşmasına şərait yaratmaq • İnsanların məhsuldar qüvvə kimi istehsal posesində aktivliyini artırır, intellektual səviyyəli insanların həyat fəaliyyətinə qayıtmasına təsir edir 329. Makrosəviyyədə əmtəə və xidmət təklifinin formalaşmasının hansı mənbələri mövcuddur • Qəza vəziyyətində olan bina və tikililərin bərpa-gücləndirilmə işlərinin aparılması, kommunal xidmətlər sahəsində restrukturizasiya tədbirlərinin sürətləndirilməsi • Həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi və istehlak bazarının tələbata uyğun təşkili, əmək haqqı sisteminin təkilləşdirilməsi • İşçilərin əmək haqqında, birdəfəlik müavinətlər istisna olmaqla, dövlət pensiyalarına, təqaüdlərə və sosial müavinətləri • Ərzaq məhsullarının minimum toplusu, fərdi və ailəvi istifadə olunan qeyri-ərzaq mallarının və xidmətlərin minimum toplusu, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma √ Respublikanın daxili istehsalı və resursları hesabına formalaşan əmtəə və xidmət təklifi, kənardan əmtəə təklifi və respublika əhalisinin başqa respublikaların istehlak etdiyi əmtəə və xidmət miqdarı 330. əhali gəlirlərinin bölüşdürülməsinin qeyri-bərabərliyi hansı səbəblərdən ola bilər • Ərzaq məhsullarının minimum toplusu, fərdi və ailəvi istifadə olunan qeyri-ərzaq mallarının və xidmətlərin minimum toplusu • Ölkənin vətəndaşları qocaldıqda, xəstələndikdə, əmək qabiliyyətini itirdikdə, ailə başçısını itirdikdə onlara dövlət hesabına müəssisələr • Ölkənin vətəndaşları qocaldıqda, xəstələndikdə, əmək qabiliyyətini itirdikdə, ailə başçısını itirdikdə onlara dövlət hesabına müəssisələr, idarələr tərəfindən verilmiş maddi təminat • Ərzaq məhsullarının minimum toplusu, fərdi və ailəvi istifadə olunan qeyri-ərzaq mallarının və xidmətlərin minimum toplusu, təhsil səviyyəsi √ Qabiliyyətin, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, mülkiyyətə mənsubluq, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma 331. Dövlətin sosial inkişaf konsepsiyası hansı vəzifələri əhatə edir √ Əha¬linin əmək, istirahət, sosial müdafiə, sağlamlığın qorunması, mədəniyyət və mənzil təminatı sahəsində konstitusiya hüquqlarına qarantiya verilməsi • Azərbaycan Respublikasının rayonlarında mövcud potensialdan səmərəli istifadə etməklə iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinin inkişafı • Səhiyyə xidmətinin əhali tələbatına uyğun inkişafı və yerləş¬dirilməsi, səhiyyənin struktur əlaqələrinin optimal təşkili və idarə olunması • Həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi və istehlak bazarının tələbata uyğun təşkili, əmək haqqı sisteminin təkilləşdirilməsi • Yerli orqanlarının və fərdi mənzil tikintisinin xüsusi çəkisinin artırılması; bütün mənbələr hesabına, o cümlədən büdcədən kənar kapital qoyuluşu hesabına mənzil tikinsini surətləndirmək
Yığım fondu nədir √ Milli gəlirin istehsalın genişlənməsi xərclərini təmin edən • İstehlak olunan maddi və mənəvi nemətlərin, xidmətin məcmusu ilə • Texniki inkişaf, texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış • Minimum yaşayış səviyyəsini təmin edən istehlak məhsullarını və xidmətin cari qiymətlərdə dəyəri və məcburi ödənişlərin məcmusudur • İnsanın həyat fəaliyyəti, həyat tərzi, davranışı, qərar qəbulu, onun məhsuldarlığı ilə bağlı olub iqtisadi inkişafın nəticəsi, həlledici, təyinedici amilidir
Işsizliyin hansı formaları mövcuddur • Gözlənilən, təbii, institutsional və tsiklik √ Struktur, friksion, təbii, institutsional və tsiklik • Ictimai, beynəlxalq, struktur, friksion, təbii, institutsional və tsiklik • Təbii, institutsional və tsiklik • Friksion, təbii, institutsional və müəyyən olunmuş 334. Kapitalların hazırlanması və ixtisasının artırılması attestasiyasına aiddir • Mütəxəssislərin test yolu ilə müəyyənləşdirilməsi • Inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsindən istifadə olunması • Elmi-texniki tərəqqinin son nailiyyətlərinin istehsalata tətbiqi • Informasiya bazarının kmilləşdirilməsi √ Yeni mütərəqqi texnologiyalarının mənimsənilməsi 335. İnsan kapitalının yaxşılaşdırılmasına yönəldilmiş effektiv siyasətin aparılması hansı iqtisadi və sosial proqramların həyata keçirilməsini nəzərdə tutur √ İqtisadi artımın stimullaşdırılması, rifahların məqsədəuyğun bölgüsü, təhsilə və tibbi xidmət, qidalanmanın zəmanətli səviyyəsinin təmin edilməsi, ehtiyacı olanlar üçün, zəmanət verilmiş minimal gəlirin əldə olunmasına sosial yardım • O insandan ayrıla bilməz, onu pula almaq olmaz, onu ancaq müəyyən şərtlərlə istifadəyə götürmək yaxud vermək olar, bilikləri əlavə sərmayə qoymadan, iş yerində təlim keçmək yolu ilə əldə etmək olar • İnsan kapitalı fiziki və mənəvi aşınmaya məruz qalır: zaman keçdikcə insanın imkanları kasadlaşır, bilgiləri azalır, onların daşıyıcıları tənəzzülə uğrayır, biliklər isə sadəcə olaraq köhnəlir • təhsilə və tibbi xidmət, qidalanmanın zəmanətli səviyyəsinin təmin edilməsi, ehtiyacı olanlar üçün, zəmanət verilmiş minimal gəlirin əldə olunmasına sosial yardım • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək 336. əhalinin əmək qabiliyyəti olmayan və aztəminatlı təbəqələrinin sosial müdafiəsinin hansı istiqamətləri mövcuddur • Sosial yardım, əhaliyə sosial xidmət, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk • Təhsil, səhiyyə proqramlarının həyata keçirilməsi, onların maddi-texniki bazasının daha da möhkəmləndirilməsi √ Pensiya təminatı, sosial yardım, əhaliyə sosial xidmət • Qabiliyyətin, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma • Pensiya təminatı, sosial yardım, əhaliyə sosial xidmət, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, bazarda hakim mövqe 337. Sosial idarəetmədə nəzarət sisteminə daxil olan parametrləri müəyyənləşdirin • İş vaxtı fondu, şablon tabellər, portfel layihələr, layihə üzrə görüləcək işin smetası, əməkdaşların layihə üzrə fəaliyyəti, əlavə resursların cəlb edilməsi yolu ilə səmərəliliyin əldə edilməsi • Planlaşdırma, büdcənin vəziyyətinə cavabdeh olan struktur vahidinin müəyyən edilməsi, əməliyyatların planlaşdırılması, standart xərclərin kalkulyasiyası • Qısamüddətli real faiz stavkası, turizm xidmətləri bazarında tələbat indeksi müəyyən olunmuş uzunmüddətli gəlir və xərclər balansının təhlili, korporativ risk amilləri √ Müqavilələlərin idarə edilməsi, prosedur və siyasətin reallaşdırılması, işçi qəbulu, standart və normativlərin müəyyən edilməsi, qrafiklərin tərtibi, informasiya sistemlərindən istifadə • Xidmətlərin inteqrasiyası, texniki xidmətin layihələndirilməsi və qiymətləndirilməsi, məsuliyyət, xərclərə nəzarət, səmərəlilik, xidmət 338. Sosial idarəetmədə maliyyə hesabatlarının təhlili hansı göstəricilərə əsasən müəyyən edilir • Tələbat üzrə, əmək haqqı sferasında, marketinq fəaliyyətindəki, turistlərlə turagentliklər arasında, turməhsul və xidmətlərin satış həcmi üzrə kənarlaşmalar • Ümumi vəziyyətin dəyişilməsi, bazara yeni növ məhsul və xidmətlərin daxil olması, həyatı zəruri olan zövqün dəyişilməsi, turizmin dövlət tənzimlənməsi siyasətinin yenilənməsi • Maliyyə alətlərinin qiymətləndirilən kredit keyfiyyətinin müəyyənləşdirilməsi, göstərilmiş xidmətlərin həcm və keyfiyyətinin, gəlirlərinin qiymətləndirilməsi, gəlirlərin diskontlaşdırılması √ Faiz və vergi ödəmələri, əməliyyat gəlirləri, xalis gəlir • Planlaşdırma, büdcənin vəziyyətinə cavabdeh olan struktur vahidinin müəyyən edilməsi, əməliyyatların planlaşdırılması, standart xərclərin kalkulyasiyası və s.
Sosial idarəetmənin qloballaşma amillərinə daxildir • Ali rəhbərlik, personalın idarə olunması, maliyyə, məntiq, marketinq tədqiqatları, texnoloji yenilik, sosial-iqtisadi inkişafın proqnozu, dövlət tənzimlənməsi √ Regionlaşma, texnoloji proseslər, iqtisadi artım, məntiqi zəncirə uyğunluq • Həyat tsiklinin qiymətləndirilməsi, xidmətlərin inteqrasiyası, texniki xidmətin layihələndirilməsi və qiymətləndirilməsi, məsuliyyət, xərclərə nəzarət, səmərəlilik, xidmət • Ərazinin alınması, ərazinin icarəsi, mülkiyyətə malik olmaq, torpaq sahəsinin müəyyənləşdirilməsi • Sistemin ünsürləri arasındakı qarşılıqlı əlaqə və nisbət, onlar arasındakı subardinasiyalı əlaqə 340. Sosial idarəetmə funksiyalarına daxildir • Sosial xidmətlərin nəzərdə tutulmuş nəticələrinin proqnozlaşdırılması, planlaşdırılması və gözlənilən nəticələrə nail olunması • Planlaşdırma, təşkil etmə, əsaslandırma, nəzarət, proqnozlaşdırma, sistemləşdirmə, əlaqələndirmə √ Texniki hazırlıq, texniki inkişaf, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satış • Xidmət növləri və keyfiyyət standartları, maliyyələşdirmə mənbələri, texnoloji ehtiyatlar • Qiymətləndirmə, stimullaşdırma, əmək intizamını möhkəmləndirmə 341. Sosial sahələrdə müasir idarəetmə konsepsiyalarına daxil olan elementlərə aiddir • Menecment fəaliyyətinin səmərələliyi prinsipi, idarəçilik qərarlarının optimallığı, idarəçilik prinsiplərinin elmi təşkili, təşkilat və sosial- iqtisadi prinsiplərə vəhdət sistem halında yanaşma, təşkilatlarda iyerarxiya nizamlılığı √ İdarəetmə psixologiyası konsepsiyası, antiböhran, situasiyalı, sistemli yanaşma idarəetmə konsepsiyası, idarəetmə prosesi, texnologiyası konsepsiyası, elmi, inzibati idarəetmə konsepsiyası, davranış, məqsədli-proqram, marketinq, idarəetmənin qlobal strategiyası • İnfrastruktur fəaliyyətin planlaşdırılması, icraçılar arasında tapşırıqların, funksiyaların bölüşdürülməsi, tabeçilikdə olan işçi heyətinin işguzarlıq • Milli iqtisadiyyatın ümumi miqyasının genişlənməsi, təşkilati, iqtisadi və sosial əlaqələrin inteqrasiya olunması • Texniki inkişaf, texniki hazırlıq, maliyyə və mühasibat uçotu, məhsul və xidmətin keyfiyyəti, əmək və əmək haqqı sistemi, marketinq və satışın kompleks qiymətləndirilməsi
Sosial işin əsas vəzifələri aşağıdakılardır • Pensiyalar və yardımlar, sosial sığorta ödənişləri, müxtəlif təyinatlı birdəfəlik kompensasiyalar, işsizlər və aztəminatlı əhali təbəqələrinə müavinətlərin verilməs • Nəqd və nəqdsiz pul ödənişləri, natural mədaxil, pulsuz və güzəştli xidmətlər √ Sosial reklam və təbliğat, sosial layihələrin həyata keçirilməsi, sosial ekspertiza, sosial uyğunlaşma, sosial qulluq, sosial mobillik, sosial nəzarət və s. • Sosial-tibbi, psixoloji-pedoqoji, sosial-hüquqi, sosial-məişət, sosial-məsləhət, zəmanətli xidmətlərin məcmusu, sosial adaptasiya • Zəmanətli xidmətlərin məcmusu, sosial adaptasiya, əlillərin reabilitasiyası 343. Sosial xidmətlərin aşağıdakı növləri mövcuddur √ Sosial-tibbi, psixoloji-pedoqoji, sosial-hüquqi, sosial-məişət, sosial-məsləhət, zəmanətli xidmətlərin məcmusu, sosial adaptasiya, əlillərin reabilitasiyası və s. • Əmək haqqının və pensiya təminatınınnisbətinin müəyyənləşdirilməsi, onun minimal səviyyəsi, normativdən artıq əmək stajına, xüsusi əmək şəraitinə görə əlavə ödəmələr şəklində həvəsləndirmə elementlərin istifadəsi • Həyat şəraiti üçün normal şəraitin yaradılması, elmi-texniki inqilab, yaradıcı əməyin inkişaf etdirilməsi, ictimai münasibətlərin humanistləşdirilməsi prinsipləri • Işsizliyə görə ödənişlər, dövlət büdcəsinə yığılan vergilər, məcburi dövlət sosial sığorta ödəmələri və xüsusi vəsaitlər • Sosial reklam və təbliğat, sosial layihələrin həyata keçirilməsi, sosial ekspertiza, sosial uyğunlaşma, sosial qulluq, sosial mobillik, sosial nəzarət və s
Daxili təbiətinə görə sosial siyasət: • Elmin inkişafına yönəldilmişdir; • Təhsilin inkişafına yönəldilmişdir. √ Insanın inkişafına yönəldilmişdir; • Iqtisadiyyatın inkişafına yönəldilmişdir; • Mədəniyyətin inkişafına yönəldilmişdir; 345. Sosial siyasətin strategiyası nədən ibarətdir. • Əhalinin əsas qisminin vəziyyətinin yüksəldilməsi problemləri • Böhran dövründə əhalinin sosial müdafiəsidir. √ Ölkənin inkişafının konkret tarixi mərhələsində sosial problemlərin ümumi həllidir. • Ölkələrin inkişafının konkret tarixi mərhələsində sosial iqtisadi problemlərin ümumi həllidir • Əsas sosial-iqtisadi və sosial siyasi problemlərdir. 346. Aşağıdakılardan hansılar sosial siyasətin subyektləridir. • Sosial icmalar • Aktiv fəaliyyətdə olan sosial qüvvələr. √ Vətəndaşlar və sosial qruplar, onları təmsil edən institutlar, təşkilatlar və hakimiyyət orqanları. • Aztəminatlı və işləməyən əhali. • Vətəndaşlar və sosial qruplar 347. Paternalist sosialist model dövlət tərəfindən necə xarakterizə olunur √ Sosial-iqtisadi inkişaf üçün dövlətin tam məsuliyyəti, istehsal və paylanma prosesində dövlətin monopolist funksiyası ilə • Dövlətin sosial sferanın idarə olunmasında böyük məsuliyyəti, yüksək vergi faizləri ilə xarakterizə olunur • Sosial müdafiə səviyyəsini artırmaq və sosial fondların formalaşdırılması üçün, bütün maliyyə-iqtisadi amillərdən istifadə prinsipi; sosial münasibət göstərmə prinsipi • Bazarın təmin edə bilmədiyi sosial xidmətlərin dövlət tərəfindən təqdim olunması və bununla da əhalinin sosial stabilliyinin həm bazar, həm də dövlət tərəfindən qorunması ilə xarakterizə olunur • Qabiliyyətin, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma 348. Sosial siyasət dedikdə nə başa düşülür √ İctimai rifah, insanların maddi, sosial və intellektual tələbatının ödənilməsi, insan ləyaqətinə hörmətin formalaşdırılması və cəmiyyətdə sosial sabitlik və sosial sülhün bərqərar olması ilə bilavasitə bağlı olan siyasət • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək • Bazarın təmin edə bilmədiyi sosial xidmətlərin dövlət tərəfindən təqdim olunması və bununla da əhalinin sosial stabilliyinin həm bazar, həm də dövlət tərəfindən qorunması ilə bilavasitə bağlı olan siyasət • Dövlətin sosial sferanın idarə olunmasında böyük məsuliyyəti, yüksək vergi faizləri • Sosial müdafiə səviyyəsini artırmaq və sosial fondların formalaşdırılması üçün, bütün maliyyə-iqtisadi amillərdən istifadə prinsipi; sosial münasibət göstərmə prinsipi
Sosial siyasətin sosial yönümlü bazar iqtisadiyyatı modeli dedikdə nə başa düşülür √ İstehsal prosesinin bazar qanunları ilə tənzimləndiyi, azad rəqabət və azad istehlakçı seçiminin təmin olunduğu bir modeldir • Əhalinin həyat səviyyəsinin və əmək şəraitini yaxşılaşdırmaq, bazar münasibətlərinə uyğun gələn yeni sosial-sinfi quruluşu formalaşdırmaq, sosial ədalət və müdafiəni həyata keçirmək, millətlərarası və etnoslararası münasibətləri tənzimləmək, ölkədə demokratik və ekoloji şəraiti normalaşdırmaqdır • Bazar iqtisadiyyatı şəraitində əhalinin həyat səviyyəsinin və əmək şəraitini yaxşılaşdırmaq, bazar münasibətlərinə uyğun gələn yeni sosial-sinfi quruluşu formalaşdırmaq, sosial ədalət və müdafiəni həyata keçirmək, millətlərarası və etnoslararası münasibətləri tənzimləmə modelidir • Bazarın təmin edə bilmədiyi sosial xidmətlərin dövlət tərəfindən təqdim olunması və bununla da əhalinin sosial stabilliyinin həm bazar, həm də dövlət tərəfindən qorunması kimi başa düşülür • Qabiliyyətin, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma 350. Rifah dövləti modeli xarakterizə olunur • Sosial müdafiə səviyyəsini artırmaq və sosial fondların formalaşdırılması üçün, bütün maliyyə-iqtisadi amillərdən istifadə prinsipi; sosial münasibət göstərmə prinsipi • Dövlətin sosial sferanın idarə olunmasında böyük məsuliyyəti, yüksək vergi faizləri ilə xarakterizə olunur • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək √ Bazarın təmin edə bilmədiyi sosial xidmətlərin dövlət tərəfindən təqdim olunması və bununla da əhalinin sosial stabilliyinin həm bazar, həm də dövlət tərəfindən qorunması ilə xarakterizə olunur • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə 351. İsveç modeli hansı xüsusiyyətləri ilə xarakterizə olunur • Bazarın təmin edə bilmədiyi sosial xidmətlərin dövlət tərəfindən təqdim olunması və bununla da əhalinin sosial stabilliyinin həm bazar, həm də dövlət tərəfindən qorunması ilə xarakterizə olunur √ Dövlətin sosial sferanın idarə olunmasında böyük məsuliyyəti, yüksək vergi faizləri ilə xarakterizə olunur • Sosial müdafiə səviyyəsini artırmaq və sosial fondların formalaşdırılması üçün, bütün maliyyə-iqtisadi amillərdən istifadə prinsipi; sosial münasibət göstərmə prinsipi ilə xarakterizə olunur • Sosial-iqtisadi inkişaf üçün dövlətin tam məsuliyyəti, istehsal və paylanma prosesində dövlətin monopolist funksiyası ilə xarakterizə olunur • İqtisadi artımın stimullaşdırılması, rifahların məqsədəuyğun bölgüsü, təhsilə və tibbi xidmət, qidalanmanın zəmanətli səviyyəsinin təmin edilməsi, ehtiyacı olanlar üçün, zəmanət verilmiş minimal gəlirin əldə olunması 352. Yerli səviyyədə sosial siyasət necə həll olunur • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək yolu ilə √ Yerli ərazidə əhalinin konkret problemlərinin və ayrı-ayrı fərdlərin problemlərinin həlli ilə bağlı siyasətdir • Qabiliyyətin, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma • İqtisadi artımın stimullaşdırılması, rifahların məqsədəuyğun bölgüsü, təhsilə və tibbi xidmət, qidalanmanın zəmanətli səviyyəsinin təmin edilməsi, ehtiyacı olanlar üçün • İqtisadi inkişaf səviyyəsini, onun bazar iqtisadiyyatı münasibətlərinə daxil olmasının milli-etnik, tarixi-mədəni və digər xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla 353. Regional sosial siyasət necə həyata keçirilir • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri əsasında • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq qanunvericilik bazasını təmin etmək, sosial qanunvericilik sahəsində beynəlxalq təşkilatlarla məsləhətləşmələr aparmaq və s. • Məcburi miqrasiya, xaricdə həmvətənlərimizin maraq və hüquqlarının müdafiəsi, xarici əmək miqrasiyası, cəmiyyətin keçid dövrünün strukturlaşmasının əsası kimi • İqtisadi inkişaf səviyyəsini, onun bazar iqtisadiyyatı münasibətlərinə daxil olmasının milli-etnik, tarixi-mədəni və digər xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla məcburi miqrasiya √ İqtisadi inkişaf səviyyəsini, onun bazar iqtisadiyyatı münasibətlərinə daxil olmasının milli-etnik, tarixi-mədəni və digər xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla 354. əhalinin ayrı-ayrı qruplarının sosial müdafiəsinə aiddir • Təhsilə və peşə hazırlığına sərmayə, mühacirət xərcləri, iş yerinin axtarılması xərcləri • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri • Məcburi miqrasiya, xaricdə həmvətənlərimizin maraq və hüquqlarının müdafiəsi, xarici əmək miqrasiyası √ Miqrasiya siyasəti, məcburi miqrasiya, xaricdə həmvətənlərimizin maraq və hüquqlarının müdafiəsi, xarici əmək miqrasiyası, cəmiyyətin keçid dövrünün strukturlaşmasının əsası kimi, orta sinfin formalaşdırılması 355. Sosial siyasətin hüquqi bazası necə idarə olunur • Mövcud qanunvericiliklə hər bir iqtisadi qanunun sosial nəticələrini tənzimləməklə təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, bazarda hakim mövqe • Miqrasiya siyasəti, məcburi miqrasiya, xaricdə həmvətənlərimizin maraq və hüquqlarının müdafiəsi, xarici əmək miqrasiyası, cəmiyyətin keçid dövrünün strukturlaşmasının əsası kimi, orta sinfin formalaşdırılması • Qabiliyyətin, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma • Təhsilə və peşə hazırlığına sərmayə, mühacirət xərcləri, iş yerinin axtarılması xərcləri √ Mövcud qanunvericiliklə hər bir iqtisadi qanunun sosial nəticələrini tənzimləməklə 356. İnsan kapitalının fiziki kapitala bənzər cəhətləri hansılardır • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək, sosial qanunvericilik sahəsində beynəlxalq təşkilatlarla məsləhətləşmələr aparmaq və s. • Qabiliyyətin, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə, icra orqanlarının və təsərrüfat subyektlərinin birgə fəaliyyəti haqqında sazişlər nəticəsində təsərrüfat subyektlərinin müstəqilliyinin məhdudlaşdırılması • İqtisadi artımın stimullaşdırılması, rifahların məqsədəuyğun bölgüsü, təhsilə və tibbi xidmət, qidalanmanın zəmanətli səviyyəsinin təmin edilməsi, ehtiyacı olanlar üçün, zəmanət verilmiş minimal gəlirin əldə olunmasına sosial yardım √ İnsan kapitalı fiziki və mənəvi aşınmaya məruz qalır: zaman keçdikcə insanın imkanları kasadlaşır, bilgiləri azalır, onların daşıyıcıları tənəzzülə uğrayır, biliklər isə sadəcə olaraq köhnəlir 357. Dünya ölkələri arasında sosial siyasətin hansı modelləri seçilir √ İsveç, rifah dövləti, sosial yönümlü bazar iqtisadiyyatı, paternalist sosialist dövləti • Qabiliyyətin, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, bazarda hakim mövqe, uğur qazanmanın bazar modelləri • Sosial-mədəni inkişafın bazar tipli inkişaf modelləri • İsveç, rifah dövləti, sosial yönümlü bazar iqtisadiyyatı, paternalist sosialist dövləti, uğur qazanmanın bazar modelləri, sosial-mədəni inkişafın bazar tipli inkişaf modelləri • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə, icra orqanlarının və təsərrüfat subyektlərinin birgə fəaliyyəti haqqında sazişlər nəticəsində təsərrüfat subyektlərinin müstəqilliyinin məhdudlaşdırılması modelləri 358. Sosial infrastruktura sahələrinin inkişafı siyasəti hansı tədbirlər sistemini əhatə edir √ Humanitar sferanın dövlət tərəfindən tam dəstəklənməsi, bələdiyyə məqsədli proqramların üstün sahələrinin müəyyən edilməsi və onlara vəsaitlərin ayrılması, təhsil, səhiyyə proqramlarının həyata keçirilməsi • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək • Tələbatın dialektik və tarixi xarakteri, onların daimi dəyişmək, artmaq, təkmilləşmək, yenidən yaranmaq qabiliyyəti və həmçinin hər bir tarixi dövr üçün konkret iqtisadi təzahür formasına malik olması • Sosial təminatın yeni sisteminin yaradılması, sosial köməkliyin ünvanlılığı, bazar mexanizmi əsasında sosial sektorun inkişafı • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri 359. Məşğulluq və əmək siyasəti hansı vəzifələri əhatə edir √ Yeni iş yerlərinin yaradılması, müəyyən xidmət sahələrinin fəaliyyəti, məşğulluq fondunu, işsizliyə görə müavinətlərin verilməsi, proqramın hazırlanması • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri • Tələbatın dialektik və tarixi xarakteri, onların daimi dəyişmək, artmaq, təkmilləşmək • Azərbaycan Respublikasının sosial siyasətinin məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilməsi üçün yeni iş yerlərinin yaradılması • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək, sosial qanunvericilik sahəsində beynəlxalq təşkilatlarla məsləhətləşmələr aparmaq və s.
Cəmiyyətdə gedən sosial proseslərin tənzimlənməsi üçün dövlətin sosial siyasətində hansı istiqamətlər nəzərdə tutulur • Tələbatın dialektik və tarixi xarakteri, onların daimi dəyişmək, artmaq, təkmilləşmək • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək • Qabiliyyətin, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma • Azərbaycan Respublikasının sosial siyasətinin məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilməsi üçün yeni iş yerlərinin yaradılması √ Əhalinin gəlirləri siyasətinin ümumi məsələləri, əmək haqqı siyasəti, sosial partnyorluq, sosial sığorta, əməyin mühafizəsi və vətəndaşların əmək hüquqlarının müdafiəsi, məşğulluq siyasəti, demoqrafik siyasət 361. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində dövlətin sosial siyasəti necə formalaşmalıdır • Bazar iqtisadiyyatı şəraitində insanların məqsədə uyğun fəaliyyətinin əsas şərti kimi tələbatın dərk edilməsi, cəmiyyət üzvlərinin rifahını maksimum təhlil edən həyat şəraitinin əldə edilməsi • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə √ Şəxsi kapitalına görə əhalinin gəlirlərinin artması təmin olunsun, cəmiyyətin iqtisadi və sosial məsuliyyətinin artması yolu ilə himayədarlıq aradan qaldırılsın, əhalinin sosial müdafiəsi mexanizmi yaradılsın • Bazar iqtisadiyyatı şəraitində əhalinin həyat səviyyəsinin və əmək şəraitini yaxşılaşdırmaq, bazar münasibətlərinə uyğun gələn yeni sosial-sinfi quruluşu formalaşdırmaq, sosial ədalət və müdafiəni həyata keçirmək • Əhalinin həyat səviyyəsinin hiss olunacaq dərəcədə yaxşılaşdırılması, əhali məşğulluğunun effektli təmin olunması, sosial infrastrukturun əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırılması formalaşmalıdır 362. Dövlətin sosial siyasətdə rolu nədən ibarətdir • Əhalinin həyat səviyyəsinin hiss olunacaq dərəcədə yaxşılaşdırılması, əhali məşğulluğunun effektli təmin olunması, ölkədə konstitusiya hüququna əməl olunması • Dövlət maliyyəsinin idarə olunmasının tam müstəqil və mükəmməl hala gətirmək, bütün mülkiyyət formalarının təmin edilməsi, maliyyə siyasətinin ETT-nin inkişafına yönəldilməsi √ Sosial təminata zəmanət verir, elmi, mədəniyyət, təhsili, səhiyyəni, hüquq-mühafizə orqanlarını maliyyələşdirir, sosial inkişafın uzunmüddətli məqsədli proqramları reallaşdırılır, xeyriyyə təşəbbüslərini müxtəlif güzəştlərlə həvəsləndirir • Tələbatın dialektik və tarixi xarakteri, onların daimi dəyişmək, artmaq, təkmilləşmək, yenidən yaranmaq qabiliyyəti və həmçinin hər bir tarixi dövr üçün konkret iqtisadi təzahür formasına malik olması • Əhalinin gəlirləri siyasətinin ümumi məsələləri, əmək haqqı siyasəti, sosial partnyorluq, sosial sığorta, əməyin mühafizəsi və vətəndaşların əmək hüquqlarının müdafiəsi, məşğulluq siyasəti, demoqrafik siyasətdə rolu 363. Sosial siyasətin hansı səviyyələri mövcuddur • Əməyin diferensasiyası, onun xarakteri, məzmunu və səviyyələri • Şəxsin müavinət alma ərazisini bəyənmək və ya bəyənməmək haqda müdiriyyətin qərarını tələb edən, ehtiyacı olanların fərdi qiymətləndirməsi mexanizmləri • Əhalinin rifahı, insan kapitalının formalaşması, insan inkişafının səviyyəsi √ Mərkəzi, regional, yerli • İqtisadi artımla, yəni ÜDM, onun artım sürəti, adambaşına düşən səviyyəsi, ÜDM-un istehsal və istehlak bölgüsü səviyyələri 364. Sosial siyasətin məqsəd və vəzifələrini həll edən əsas subyektlər hansılardır √ İşləyən adamların özləri, işəgötürənlər və müxtəlif qeyri-hökumət təşkilatları, dövlət • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə, icra orqanlarının və təsərrüfat subyektlərinin birgə fəaliyyəti haqqında sazişlər nəticəsində təsərrüfat subyektlərinin müstəqilliyinin məhdudlaşdırılması • Sosial siyasətin məqsəd və vəzifələrini həll edən əsas subyektlərə dövlət investisiyası və büdcə vasitəsilə sahibkarların həyata keçirmək istədikləri tədbirləri və konyuktur məlumatlarının sistemləşdirilməsini yaxşılaşdırmaq • Tələbatın dialektik və tarixi xarakteri, onların daimi dəyişmək, artmaq • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək
Sosial siyasətin əsas tərkib hissələri hansılardır • Sosial siyasətin əsas tərkib hissələrinə tələbatın dialektik və tarixi xarakteri • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə • Sosial və fərdi problemlərin, vəziyyətlərin diaqnostikası • Dövlət investisiyası və büdcə vasitəsilə sahibkarların həyata keçirmək istədikləri tədbirləri və konyuktur məlumatlarının sistemləşdirilməsini yaxşılaşdırmaq, iqtisadi göstəricilər sistemini hazırlamaq √ Məşğulluq, sosial təminat, təhsil, səhiyyə, mənzil şəraiti, əmək haqqının formalaşdırılması, əməyin və ətraf mühitin mühafizəsi, istirahət və asudə vaxtın təşkilti 366. Sosial siyasət hansı yollarla həyata keçirilir • Əhali gəlirlərinin indeksləşdirilməsi, gəlirlər üzrə minimum sosial zəmanətlərin təmin edilməsi √ Sosial siyasət effektiv normativ dəyər sisteminin yaradılması, sosial normaların vətəndaşlara real təsiri, onların yaranmış sosial tələb və maraqlarının ödənilməsinin uyğunlaşdırılması, sosial normativlərin dəqiqliyini və obyektlivliyini təminetmə yolu ilə həyata keçirilir • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək • Sosial və fərdi problemlərin, vəziyyətlərin diaqnostikası; sosial profilaktika, sosial uyğunlaşma, sosial reabilitasiya, sosial terapiya • Tələbatın dialektik və tarixi xarakteri, onların daimi dəyişmək, artmaq, təkmilləşmək, yenidən yaranmaq qabiliyyəti və həmçinin hər bir tarixi dövr üçün konkret iqtisadi təzahür formasına malik olması
Sosial siyasətin əsas vəzifələri hansılardır √ Əhalinin həyat səviyyəsinin və əmək şəraitini yaxşılaşdırmaq, bazar münasibətlərinə uyğun gələn yeni sosial-sinfi quruluşu formalaşdırmaq, sosial ədalət və müdafiəni həyata keçirmək, millətlərarası və etnoslararası münasibətləri tənzimləmək • Sosial siyasətə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək, sosial qanunvericilik sahəsində beynəlxalq təşkilatlarla məsləhətləşmələr aparmaq və s. • Sosial siyasətin tarixi xarakteri, onların daimi dəyişmək, artmaq, təkmilləşmək, yenidən yaranmaq qabiliyyəti və həmçinin hər bir tarixi dövr üçün konkret iqtisadi təzahür formasına malik olması • Sosial siyasətin əsas vəzifələri kimi əhali gəlirlərinin indeksləşdirilməsi, gəlirlər üzrə minimum sosial zəmanətlərin təmin edilməsi, minimal standartların və normativlərin köməyi ilə sosial sahələrin tənzimlənməsi, imtiyazların və güzəştlərin verilməsi • Sosial siyasətin əsas vəzifələri kimi bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə, icra orqanlarının və təsərrüfat subyektlərinin birgə fəaliyyəti haqqında sazişlər nəticəsində təsərrüfat subyektlərinin müstəqilliyinin məhdudlaşdırılması 368. Sosial siyasətin əsas məqsədi nədir • Sosial siyasətin əsas məqsədi tələbatın xarakteri, onların daimi dəyişmək, artmaq, təkmilləşmək, yenidən yaranmaq qabiliyyəti və həmçinin hər bir tarixi dövr üçün konkret iqtisadi təzahür formasına malik olması √ Əhalinin sosial tələblərinin və maraqlarının ödənilməsi üçün şərait yaratmaq, ayrı-ayrı vətəndaşlara, qruplara sosial yardım göstərmək, onların sosial müdafiəsini, korreksiya və reabilitasiyasını təşkil etməkdir • Sosial siyasətin əsas məqsədi qabiliyyətin, bacarığın müxtəlifliyi, təhsil səviyyəsi, professional vərdiş, risk, bazarda hakim mövqe, uğur qazanma • Sosial siyasətin əsas məqsədi iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələri üçün ixtisaslı kadr hazırlamaq və mənəvi sosial inkişaf etmiş intellektual səviyyəli insanların formalaşmasına şərait yaratmaq • Sosial siyasətin əsas məqsədlərini bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdırılması 369. Sosial siyasət özündə hansı sahələri birləşdirir • Tələbatın dialektik və tarixi xarakteri, onların daimi dəyişmək, artmaq, təkmilləşmək, yenidən yaranmaq qabiliyyəti və həmçinin hər bir tarixi dövr üçün konkret iqtisadi təzahür formasına malik olması • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə • Sosial qanunvericiliyə dair beynəlxalq standartları müəyyənləşdirmək, Azərbaycanın sosial siyasətinin beynəlxalq standartlara uyğun qanunvericilik bazasını təmin etmək • Oxşar, asan aşkara çıxan xüsusiyyətlərə malik olan mexanizmlər, avtomatik ünvanlılıq mexanizmləri, namizədlərin iştirak haqqında fərdi qərarları √ Dövlətin, onun institutlarının, yerli özünüidarə orqanlarının, mülkiyət formasından və növündən asılı olmayaraq bütün yerli və xarici hüquqi şəxslərin, onların birlik və assosiyalarının, yerli və xarici ictimai fondların, ictimai və dini birliklərin, vətəndaşların, əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin cəmiyyətin sosial sferasının inkişafı və idarə olunması ilə bağlı fəaliyyətinin tam kompleksini 370. Sosial yardım sistemində islahatların əsas məqsədləri aşağıdakılardır: • Insanın fərdi xarakteristikaları və keyfiyyətləri, iqtisadi sistemin səmərəliliyi, sahə, müəssisə, regional xüsusiyyətlər, mülkiyyət formaları • Xidmət sahələrinin inkişafı və strukturu, əhalinin demoqrafik tərkibi və məskunlaşma dərəcəsi, səhiyyənin planlaşması √ Sosial müavinətlərin ünvanlılığının, səmərəliyinin və effektli olmasının təmin olunması, sosial yardım sisteminin bazar şəraitinə uyğunlaşdırılması • Məşğuliyyət quruluşu, əmtəə təklifi, əhali gəlirləri, xidmət sahələrinin inkişafı və strukturu • Sintetik və natural göstəricilər, maddi rifahın bölgüsünün strukturu və [yeni cavab] 371. Sosial standartlar nədir? • Əhalinin ayrı-ayrı kateqoriyalarına sosial zəmanət kimi ifadə • Bütün vətəndaşlara onların əmək nailiyyətləri nəzərə aınmadan və ehtiyacı olması yoxlamadan rifah və xidmətlərin təklif edilməsidir • Böhran dövründə aztəminatlı əhali təbəqələri üçün • Sosial xidmətlər minimumudur √ Vətəndaşların konstitusiyada nəzərdə tutulan sosial zəmanət 372. Hamiləliyə və doğuma görə müavinətin ümumi məbləği: √ Gündəlik müavinətin məbləğinin əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi nəticəsində buraxılmış iş günlərinin sayına vurulması ilə tapılır • Həftəlik müavinətin məbləğinin əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi nəticəsində buraxılmış iş günlərinin sayına vurulması ilə tapılır • Gündəlik müavinətin məbləğinin əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi nəticəsində buraxılmış iş günlərinin sayından çıxmaqla tapılır • Aylıq müavinətin məbləğinin əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi nəticəsində buraxılmış iş günlərinin sayına bölünməsi ilə tapılır • Aylıq müavinətin məbləğinin əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi nəticəsində buraxılmış iş günlərinin sayına vurulması ilə tapılır 373. Fövqaladə vəziyyətlərdə və yaxud sosial sığortanın əhatə etmədiyi yoxsul vətəndaşlara və ailələrə kömək üçün təşkil edilmiş fəaliyyətlərin məcmusu: • Sosial pensiya • Sosial təzminat • Sosial xidmət √ Sosial müavinət • Sosial sığorta 374. Sosial yardıma aid edilmir: • Sosial transferlər √ Təqaüdlər • Müxtəlif növ güzəştlər • Dotasiyalar • Maliyyə yardımı 375. Indeksləşdirmə əhalinin hansı gəlirlərinə və əmanətlərinə tətbiq olunur? • Məzmununa, keçirildiyi yerə, hərəkət üsuluna, müddətinə, iştirakçıların tərkibinə və sayına, keçirilmə üsuluna görə • Məşğuliyyət quruluşu, əmtəə təklifi, əhali gəlirləri, xidmət sahələrinin inkişafı və strukturuna görə • Həyat şəraiti üçün normal şəraitin yaradılması, elmi-texniki inqilab, yaradıcı əməyin inkişaf etdirilməsi, ictimai münasibətlərin humanistləşdirilməsi prinsiplərinə əsasən • Mülkiyyətdən, sahibkarlıq fəaliyyətindən, vergilər və gömrük rüsumları hesabına əldə olunan gəlir mənbələrinə görə √ Işçilərin əmək haqqına, vətəndaşların əmanət banklarında olan əmanətlərinə, dövlət istiqrazları və digər qiymətli kagızlara, təqaüdlərə və sosial müavinətlərə
Sosial yardım hansı müddətə təyin edilir? • 2 il müddətinə • 1,5 il müddətinə • 6 ay müddətinə • 3 ay müddətinə √ 1 il müddətinə 377. Ehtiyac meyarı nə deməkdir? • Əhalinin əsas sosial-demoqrafik qrupları üzrə yaşayış mühitindən asılı olaraq ünvanlı dövlət sosial yardımının təyin edilməsi məqsədilə dövlət büdcəsi ilə birgə hər il üçün təsdiq olunan həddir • Əhalinin əsas sosial-demoqrafik qrupları üzrə yaşayış minimumundan asılı olaraq ünvanlı dövlət sosial yardımının təyin edilməsi məqsədilə dövlət büdcəsi ilə birgə hər ay üçün təsdiq olunan həddir • Əhalinin əsas sosial-demoqrafik qrupları üzrə yaşayış minimumundan asılı olmayaraq ünvanlı dövlət sosial yardımının təyin edilməsi məqsədilə dövlət büdcəsi ilə birgə hər il üçün təsdiq olunan həddir √ Əhalinin əsas sosial-demoqrafik qrupları üzrə yaşayış minimumundan asılı olaraq ünvanlı dövlət sosial yardımının təyin edilməsi məqsədilə dövlət büdcəsi ilə birgə hər il üçün təsdiq olunan həddir • Əhalinin əsas sosial-demoqrafik qrupları üzrə yaşayış minimumundan asılı olaraq ünvanlı dövlət sosial yardımının təyin edilməsi məqsədilə dövlət büdcəsindən kənar hər il üçün təsdiq olunan həddir
Sosial xidmətlərin növləri üzrə qrupları deyil: • Güzəştli xidmətlər qrupu • Köməkçi xidmətlər qrupu • Pulsuz xidmətlər qrupu • Pullu xidmətlər qrupu √ Əlavə xidmətlər qrupu 379. əhаlinin sоsiаl-iqtisаdi inkişаf səviyyəsi tədqiq еdilərkən əsаsən аşаğıdаkı məsələlər аrаşdırılır. Hansı doğru deyil? • Əhаlinin sоsiаl-iqtisаdi rifаhının ümumi və hərtərəfli хаrаktеristikаsı • Əhаlinin аyrı-аyrı sоsiаl, dеmоqrаfik və digər qruplаrı аrаsındа cəmiyyətin sоsiаl diffеrеnsiаllаşmаsı dərəcəsinin qiymətləndirilməsi • Müхtəlif sоsiаl-iqtisаdi fаktоrlаrın yаşаyış səviyyəsinə təsirinin хаrаktеri, оnlаrın tərkibi və dinаmikаsı • Sоsiаl-iqtisаdi yаrdımа еhtiyаcı оlаn аztəminаtlı əhаli təbəqələrinin sеçilməsi və хаrаktеrizə еdilməsi √ Yardımın həcmi, onun ehtiyac və tələbat əsasında muəyyənləşməsinin təhlili 380. Yardım ödənişlərinin olcusunə görə yanaşma deyil: • Ehtiyacı olanların hamısına eyni olcudə yardım odənilir • Yardım ya əvvəlki əmək haqqı səviyyəsinə, ya da sığorta odəmələrinin həcminə əsaslanır • Yardımın həcmi ehtiyac və tələbat əsasında muəyyən olunur √ Ehtiyacı olanların hamısına eyni olcudə yardım odənilmir • Yardım fərdi təminata əsaslanır 381. İndeksasiyaya bağlı sullara cavab deyil? • Əhalinin sosial müdafiəsinin formalarından biri də gəlirlərin indeksasiya edilməsidir • Gəlirlərin dövlət indeksasiyası yaşayış dəyərinin artmasının nəzərə alınması əsasında həyata keçirilir • İndeksasiya inflyasiya şəraitində istehlak qiymətlərinin artması ilə əlaqədar əhali gəlirlərinin bu qiymətlərə uyğunlaşdırılması tədbirlərini əks etdirir √ İndeksasiya qiymətlərin qaldırılmasından sonra həyata keçirilir • Gəlirlərin dövlət indeksasiyası yaşayış dəyərinin artması nəticəsində əhali gəlirlərində itkinin qarşısını almaq məqsədi ilə həyata keçirilən kompensasiya tədbirləri sistemidir
Sosial mudafiənin əsas istiqamətləri hesab olunmur: • Uşaqların sosial mudafiəsi • Əmək qabiliyyəti olmayanların sosial mudafiəsi √ Şirkətinin sosial müdafiəsi • Ailənin sosial mudafiəsi • Əmək qabiliyyətli əhalinin sosial mudafiəsi 383. Sosial müdafiə sistemində münasibətlər obyekti: √ ilk növbədə, işləməyən əhalidir • muzdlu işcilər • yardım
• sosial müdafiənin formasıdır • işləyən əhali 384. Sosial sferanın minimal dövlət standart və normativləri ilə tənzimlənməsi: • əhalinin əsas gəlirlərinin real məzmunun yüksəldilməsi tədbirləri başa düşülür • İmtiyazların verilməsi • istehlak qiymətlərinin dövlət tərəfındən tənzimlənməsi √ hər şeydən əvvəl, təhsil, səhiyyə, mənzil, əmək iqtidarında olmayan əhaliyə sosial xidmət və s. üzrə minimal büdcə xərcləridir • minimal büdcə xərcləridir, minimal dövlət standart və normativləri 385. əhalinin gəlirlərinin indeksləşdirilməsi: √ əhalinin əsas gəlirlərinin real məzmunun yüksəldilməsi tədbirləri • minimal dövlət standart və normativləri • İmtiyazların verilməsi • istehlak qiymətlərinin dövlət tərəfındən tənzimlənməsi • minimal büdcə xərcləridir 386. Sоsiаl tеxnоlоgiyаlаra aid deyil: • Sоsiаl lаhiyələşdirmə • Sоsiаl iş √ Sosial status • Sоsiаl prоqnоzlаşdırma • Sоsiаl müdаfiə 387. Sosial yardım hansı formada göstərilir? • Əhali gəlirlərinin indeksləşdirilməsi, gəlirlər üzrə minimum sosial zəmanətlərin təmin olunması, sosial sahələrin tənzimlənməsi, imtiyazların və güzəştlərin verilməsi, məcburi sosial sığorta, sosial təminat və sosial yardım • Əhalinin müxtəlif sosial risqlərdən sığortalanmasının təşkili prosesində yaranan iqtisadi münasibətlər • Həyat şəraiti üçün normal şəraitin yaradılması, elmi-texniki inqilab, yaradıcı əməyin inkişaf etdirilməsi, ictimai münasibətlərin humanistləşdirilməsi prinsiplərinə əsasən • Sosial sahələrin tənzimlənməsi, imtiyazların və güzəştlərin verilməsi, məcburi sosial sığorta, sosial təminat və sosial yardım, pulsuz və güzəştli xidmətlər √ Nəqd və nəqdsiz pul ödənişləri, natural mədaxil, pulsuz və güzəştli xidmətlər 388. Ünvanlı Dövlət Sosial Yardım haqqında Azərbaycan Respublikası Qanunu tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı nə vaxt təsdiq olunub? √ 2005-11-16 • 2005-10-21 • 2006-01-01 • 2006-07-01 • 2005-12-17 389. Sosial yardımın maliyyə mənbəyi: √ Sosial yapdım dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına maliyyələşdirilir • Sosial yardım məcburi sosial ayırmaların hesabına maliyyələşir • Sosial yardım xarici dövlətlərin verdiyi yardımlar hesabına maliyyələşir • Sosial yardım yerli biznesmenlərin və sahibkarların könüllü verdiyi yardımlar hesabına maliyyələşir. • Sosial yardım neft fondundan maliyyələşir 390. əlillərin sosial müdafiəsi haqqında Azərbaycan Respublikası qanunu neçənci ildə qəbul olunub? • 1991-08-20 • 1993-01-01 • 1992-01-25 √ 1992-08-25 • 1992-01-01 391. Sosial yardım almaq hüququna malik olan əhali kateqoriyalarını müəyyən etmək üçün hansı göstəricidən istifadə olunur? √ Kasıblıq səviyyəsi • Himayədarlıq • Inflyasiya • Yoxsulluq həddi • Böhran və qıtlıq 392. Minimum istehlak büdcəsindən istifadə edilmir: • Aztəminatlı vətəndaşların müdafiəsinə yönəldilən ünvanlı sosial siyasətin aparılmasında • Əhalinin həyat səviyyəsində baş verəcək dəyişikliklərin proqnozlaşdırılmasında • Əmək haqqının, pensiyaların, müavinətlərin, təqaüdlərin və digər sosial ödənclərin minimum məbləğinin müəyyən edilməsində • İstehlak mallarının və xidmətlərin qiymətlərinin artması şəraitində vətəndaşların pul gəlirlərinin və əmanətlərinin indeksləşdirilməsi üzrə tədbirlərin işlənib hazırlanmasında və həyata keçirilməsində √ Əhali gəlirlərinin artırılmasında, məşğulluğun təmin olunmasında, əməyin qiymətləndirilməsində 393. Sоsiаl zəmаnətlər sistеmi: √ Bütün vətəndаşlаrа оnlаrın əmək nаi¬liy¬yətlərini nəzərə аlmаdаn və еhtiyаcı оlmаsını yохlаmаdаn sоsiаl əhəmiyyətli rifаh və хidmətlərin təklif еdilməsidir • Bütün vətəndаşlаrа оnlаrın əmək nаi¬liy¬yətlərini nəzərə аlmаqlа və еhtiyаcı оlmаsını yохlаmаdаn sоsiаl əhəmiyyətli rifаh və хidmətlərin təklif еdilməsidir • Bəzi vətəndаşlаrа оnlаrın əmək nаi¬liy¬yətlərini nəzərə аlmаqlа və еhtiyаcı оlmаsını yохlаmаqlа sоsiаl əhəmiyyətli rifаh və хidmətlərin təklif еdilməsidir • Bəzi vətəndаşlаrа оnlаrın əmək nаi¬liy¬yətlərini nəzərə аlmаdаn və еhtiyаcı оlmаsını yохlаmаdаn sоsiаl əhəmiyyətli rifаh və хidmətlərin təklif еdilməsidir • Bütün vətəndаşlаrа оnlаrın əmək nаi¬liy¬yətlərini nəzərə аlmаdаn və еhtiyаcı оlmаsını yохlаmаqlа sоsiаl əhəmiyyətli rifаh və хidmətlərin təklif еdilməsidir 394. Sosial transfertlərə hansı normativ göstəricilər aid olunur? • Sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirlər, işsizlər və aztəminatlı əhali təbəqələrinə müavinətlər • Müvəqqəti sərbəst vəsaitlərin dövriyyəsindən gəlirlər • Maliyyə-kredit sistemi vasitəsilə əldə edilən gəlirlər • Əmək gəlirləri, sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirlər və sosial sığorta ödənişləri √ Pensiyalar və yardımlar, sosial sığorta ödənişləri, müxtəlif təyinatlı birdəfəlik kompensasiyalar, işsizlər və aztəminatlı əhali təbəqələrinə müavinətlər 395. Təminat sistemində əsas istiqamət: √ iş yerləri • birdəfəlik rüsumlar • kollektiv istehlak • müavinatlar • transfertlər 396. Sosial xidmətlərin ünvanlı təqdimatında daxil etmə səhvi və ya natamam əhatə nə deməkdir? • Ehtiyacı olmayanlar proqrama daxil edilir • Ehtiyacı olmayanlar proqrama daxil edilmir • Ehtiyacı olanlar proqrama daxil edilir • Bütün təbəqələr proqrama salınır √ Ehtiyacı olanlar səhvən proqrama daxil edilmir 397. Aşağıdakılardan hansı sosial yardımın göstərilməsi formasına aid deyil: √ Gəlirlər üzrə sosial zəmanətlər • Pulsuz yeməkxanalar, sənaye mallarının paylanması formasında • Nəqd və nəqdsiz pul ödənişləri formasında • Müvəqqəti yaşayış yerləri, protezlər • Pulsuz və güzəştli xidmətlər 398. Sosial yardımın ölçüsünün müəyyən edilməsində alternativ yanaşmalara aiddir: √ Bütün yardım alanlara eyni ölçüdə yardım verilir, yardım alan başqa gəlir mənbəyinə malik deyil, yardımın ölçüsü keçmiş əmək haqqının ölçülməsinə əsaslana bilər, yardım alanın tələbatından asılıdır • Rayonun potensialını qiymətləndirmək. • Işlə təminatını ölçmək • Ailə təkibini qiymətləndirmək • Əhalinin gəlirlərinin həcmini ölçmək 399. Aşağıdakılardan sosial müdafiə sisteminin əsas istiqamət və formalarına aid deyil: • Əhali gəlirlərinin indeksləşdirilməsi • Imtiyazların verilməsi √ Xidmət və rifahların bölgüsü formasında • Sosial təminat və sosial yardım. • Qiymətlərə dotasiyaların ayrılması 400. Aşağıdakılardan sosial yardıma aid edilməyən hansıdır? • Sosial transferlər √ Təqaüdlər • Müxtəlif növ güzəştlər • Dotasiyalar • Maliyyə yardımı 401. Pulsuz və güzəştli xidmətlərə aid deyil: • Səhiyyə
√ Maddi xidmət • İctimai rifah • Sosial xidmət • Təhsil
402. Qiymətlərə dotasiyaların ayrılması, istehlak qiymətlərinin dövlət tərəfındən tənzimlənməsi: • minimal büdcə xərcləridir, minimal dövlət standart və normativləri • əhalinin əsas gəlirlərinin real məzmunun yüksəldilməsi tədbirləri başa düşülür • hər şeydən əvvəl, təhsil, səhiyyə, mənzil, əmək iqtidarında olmayan əhaliyə sosial xidmət və s. üzrə minimal büdcə xərcləridir. • müəyyən əhali qrupuna şamil edilən, ümumi fəaliyyət qaydaları ilə müqayisədə, xüsusi üstünlük başa düşülür √ Ümumdövlət miqyasında, bu və ya digər formada, kifayət qədər dar çərçivədə, əsasən də təbii inhisarların və dövlət mülkiyyəti sektorunun fəaliyyəti (qaz, elekttrik enerjisi, şəhərlərarası danışıqlar, rabitə) ilə bağlı olan qiymətlər tənzimlənir 403. İmtiyazların verilməsi: • hər şeydən əvvəl, təhsil, səhiyyə, mənzil, əmək iqtidarında olmayan əhaliyə sosial xidmət və s. üzrə minimal büdcə xərcləridir. √ müəyyən əhali qrupuna şamil edilən, ümumi fəaliyyət qaydaları ilə müqayisədə, xüsusi üstünlük başa düşülür • əhalinin əsas gəlirlərinin real məzmunun yüksəldilməsi tədbirləri başa düşülür • minimal büdcə xərcləridir, minimal dövlət standart və normativləri • əhalinin əsas gəlirləri 404. Dünya təcrübəsində yoxsulluq həddinin müəyyən edilməsi metodları: • Mütləq, nisbi və proqnozlaşdırılan yoxsulluq həddi • Əsaslandırılmış, nisbi və proqnozlaşdırılan yoxsulluq həddi √ Mütləq və nisbi yoxsulluq həddi • Nisbi və proqnozlaşdırılan yoxsulluq həddi • Istehlak standarlarına uyğunlaşdırılmış, nisbi və proqnozlaşdırılan yoxsulluq həddi 405. Sosial işin əsas vəzifələri: • Pensiyalar və yardımlar, sosial sığorta ödənişləri, müxtəlif təyinatlı birdəfəlik kompensasiyalar, işsizlər və aztəminatlı əhali təbəqələrinə müavinətlərin verilməsi • Nəqd və nəqdsiz pul ödənişləri, natural mədaxil, pulsuz və güzəştli xidmətlər √ Sosial reklam və təbliğat, sosial layihələrin həyata keçirilməsi, sosial ekspertiza, sosial uyğunlaşma, sosial qulluq, sosial mobillik, sosial nəzarət və s. • Sosial-tibbi, psixoloji-pedoqoji, sosial-hüquqi, sosial-məişət, sosial-məsləhət, zəmanətli xidmətlərin məcmusu, sosial adaptasiya • Zəmanətli xidmətlərin məcmusu, sosial adaptasiya, əlillərin reabilitasiyası 406. Dövlətin vətəndaşlara və ailələrə müəyyən şəraitin reallaşması üçün həyata keçirdiyi xidmətlərin məcmusu: • Sosial pensiya • Sosial sığorta • Sosial müavinət • Sosial təzminat √ Sosial xidmət 407. Ünvanlı dövlət sosial yardımının təyin edilməsi məqsədilə 2015-ci il üçün ehtiyac meyarının həddi: • 136 manat • 100 manat • 125 manat • 95 manat √ 105 manat 408. Sosial xidmətlərin növləri: √ Sosial-tibbi, psixoloji-pedoqoji, sosial-hüquqi, sosial-məişət, sosial-məsləhət, zəmanətli xidmətlərin məcmusu, sosial adaptasiya, əlillərin reabilitasiyası və s. • Həyat şəraiti üçün normal şəraitin yaradılması, elmi-texniki inqilab, yaradıcı əməyin inkişaf etdirilməsi, ictimai münasibətlərin humanistləşdirilməsi prinsipləri • Işsizliyə görə ödənişlər, dövlət büdcəsinə yığılan vergilər, məcburi dövlət sosial sığorta ödəmələri və xüsusi vəsaitlər • Əmək haqqının və pensiya təminatınınnisbətinin müəyyənləşdirilməsi, onun minimal səviyyəsi, normativdən artıq əmək stajına, xüsusi əmək şəraitinə görə əlavə ödəmələr şəklində həvəsləndirmə elementlərin istifadəsi • Sosial reklam və təbliğat, sosial layihələrin həyata keçirilməsi, sosial ekspertiza, sosial uyğunlaşma, sosial qulluq, sosial mobillik, sosial nəzarət və s 409. QKS təşkilatlarının aldıqları ödənişlərin yalnız bir hissəsini təşkil edir • Mənfəət
• Gəlir
• Əmək haqqı • Üzvlük haqqı √ Ianələr
410. QKS-nun ümumi kəmiyyət xarakteristilaları • Bütün cavablar düzdür • Sahibkarların assosiasiyaları kimi bir sıra təşkilatların fəaliyyəti, biznesin maraqları • Birmənalı şəkildə müəyyən edilmiş göstəricilər √ Qeyri-dövlət təşkilatlarının miqdarı, təmin etdiyi məşğulluq səviyyəsi, şəxsi ianələrin həcmi • Respublika ərazisində və xaricdə filiallar 411. Fond yaradılarkən onun nizamnamə kapitalı • Beş min manatdan az olmamalıdır • Uc min manatdan az olmamalıdır √ On min manatdan az olmamalıdır. • Yeddi min manatdan az olmamalıdır • Səkkiz min manatdan az olmamalıdır 412. Fondların iştirakçılarına daxildir • Sahibkarlıq-assosiasiyası, fondlar √ Təsisçilər və köməkçilər aiddir. • Fondlar
• Üzvlər
• Sahibkarlıq-assosiasiyası 413. əsasən yardım və hansısa layihələri maliyyələşdirmək məqsədi ilə yaradılır. • Sponsorlar • Köməkcilər • Düzgün cavab yoxdur √ Fondlar
• Təsiscilər 414. Azərbaycan Respublikasının ərazisində və xaricdə filiallarını yarada, nümayəndəliklərini aça bilər. √ Dövlət qeydiyyatına alınmış qeyri-hökumət təşkilatı • Kifayət qədər rəngarəng, geniş və müxtəlif tərkibli ictimai, siyasi, dini, xeyriyyə qurumlar • Özəl biznes qurumları • Düzgün cavab yoxdur • Hansısa layihələri maliyyələşdirmək 415. Ictimai əhəmiyyəti olan konkret mənfəətsiz məqsədləri həyata keçirmək məqsədi ilə fərdi şəxslər tərəfindən yaradılan qurumlardır. • Fondlar
• Təsiscilər √ İctimai Birliklər • Köməkcilər • Sponsorlar 416. Qeyri-Hokümət Təşkilatları (QHT-lər) bölünür • Təsisçilərə √ İctimai Birliklər və Fondlara • Sahibkarlıq-assosiasiyasına • Köməkcilərə • Sponsorlar 417. Qeyri-Hökumət Təşkilatları (QHT) maliyyələşirlər • Təsisçilərə • Sahibkarlıq-assosiasiyası • Birjalar
• Sənaye-ticarət palataları √ Əsasən qrantlar vasitəsi 418. Dövlətin maliyyə mədaxili mənbəyi √ Vergilər
• Birjalar
• Sənaye-ticarət palataları • Sahibkarların assosiasiyaları • İanələr
419. Qeyri-kommersiya sektorunun iqtisadi funksiyaları və kommersiya sektoruna təsir funksiyaları yönəlir • Dövlət qüsurlarının" tarazlaşdırılmasma yönəldilib. • Müxtəlif layihələr və səylərdə vasitəçi və ya əlaqələndirici funksiyalarının icrasına • Biznesə müəyyən dəstəyin göstərilməsinə • Biznesin özünün maraqlarını qoruyan və təbliğ edən bir çox gəlirsiz təşkilatlara √ Daha çox "bazarın iflaslarının" tarazlaşdırılmasına 420. Kommersiya sektoruna təsir; √ Biznes üzərində müəyyən nəzarət - həmkarlar ittifaqları, dövlət, həmkarlar təşkilatları və sahibkarlar arasında üçtərəfli razılıqlar; bazar konyunkturasının qərəzsis müşahidəsi vasitəsilə; rəqabətli mühitin yaradılmasında iştirak; biznesə müəyyən dəstəyin göstərilməsi • Ictimai fikrin monitorinqi yolu ilə dövlət siyasətinin konkret qərarlarının işlənməsinə təsir; • Kollektiv istifadə üçün rifah və xidmətlərin istehsalı, resursların akkumlyasiyası • yeni proseslərin tətbiqi ilə əlaqədar təşəbbüskarlıq, kollektiv istifadə üçün rifah və xidmətlərin istehsalı, resursların akkumlyasiyası • Yeniliklərin, yeni fıkirlərin, yeni proseslərin tətbiqi ilə əlaqədar təşəbbüskarlıq 421. Cəmiyyətin başqa sektorlarına təsir funksiyaları: • Ictimai fikrin monitorinqi yolu ilə dövlət siyasətinin konkret qərarlarının işlənməsinə təsir; • Icra hakimiyyəti orqanlarının fəaliyyətinə müəyyən nəzarət √ Dövlətə təsir etmə; kommersiya sektoruna təsir; iqtisadiyyatın hər üç sektorunun məqsədlərinin və vəzifələrinin yaxınlaşması üçün vasitəçi fəaliyyəti • Konstitusiyanın dövlət orqanlarına qadağan etdiyi xidmətlərin təmin edilməsi • Kollektiv istifadə üçün rifah və xidmətlərin istehsalı, resursların akkumlyasiyası 422. Qeyri-kommersiya sektorunun vəzifələri (funksiyaları) • Dövlətə təsir etmə; yeniliklərin, yeni fıkirlərin, yeni proseslərin tətbiqi ilə əlaqədar təşəbbüskarlıq √ Iqtisadi funksiyalar; ictimai-siyasi funksiyalar; cəmiyyətin başqa sektorlarına təsir funksiyaları: • Ictimai fikrin monitorinqi yolu ilə dövlət siyasətinin konkret qərarlarının işlənməsinə təsir; icra hakimiyyəti orqanlarının fəaliyyətinə müəyyən nəzarət; • Azlıqların maraqlarının və ya yerli maraqların dəstəklənməsi; konstitusiyanın dövlət orqanlarına qadağan etdiyi xidmətlərin təmin edilməsi • Ictimai fıkirləri oynatmaq məqsədilə alternativ baxış və strategiyaların inkişafı; 423. QHT- də nisbi sərbəstlik, müəyyən sabitlik. • Bilavasitə konkret məqsədlərin həyata keçirilməsi üçün yaradılaraq, nisbətən asan yarana və ləğv oluna bilərlər; problemlərin həllinin yeni yollarının, üsullarının axtarılması üçün daha böyük imkanlara malikdirlər. • Siyasi amillərdən, biznesin təzyiqindən daha az asılılıq. QKS çərçivəsində xidmətlər dövlətdə olduğundan daha az standartlaşdırılıb, daha rəngarəngdirlər • QKS çərçivəsində müxtəlif, həm büdcə, həm də büdcədənkənar maliyyə axınlarının qeyri-mərkəzləşmiş şəkildə cəlb edilməsinin və başqa cür istifadə oluna bilməyən dağınıq maliyyə resurslarının akkumulyasıyası • Bazar təsərrüfatçılığının iqtisadi səmərəliliyinin, dövlətin fəaliyyətinin sosial səmərəliliyi ilə həmahəngliyi √ Maliyyə mənbələrinin çoxsaylılığı, bir qayda olaraq, kəskin konyunktura tərəddüdləri şəraitində təşkilatın sabitliyini və müəyyən sərbəstliyini təmin edir.
QKS-da təsərrüfatçiliq mexanizminin çevikliyi: √ Bilavasitə konkret məqsədlərin həyata keçirilməsi üçün yaradılaraq, nisbətən asan yarana və ləğv oluna bilərlər; problemlərin həllinin yeni yollarının, üsullarının axtarılması üçün daha böyük imkanlara malikdirlər. • Gəlirdən imtina olunmur, sadəcə olaraq, ondan ancaq elan olunmuş məqsədlər üçün istifadə olunur; • Bazar təsərrüfatçılığının iqtisadi səmərəliliyinin, dövlətin fəaliyyətinin sosial səmərəliliyi ilə həmahəngliyi; • Kollektiv istifadə xidmətlərinin göstərilməsində ünvalılıq təmin olunur • Siyasi amillərdən, biznesin təzyiqindən daha az asılılıq. QKS çərçivəsində xidmətlər dövlətdə olduğundan daha az standartlaşdırılıb, daha rəngarəngdirlər
Müxtəlif ölkələrdə QKS-nun inkişafının milli tarixi və hüquqi aspektləri əsasında təsnifatına Helmut Aşer tərəfdar çıxır. O, dövlətin hüquqi sistemi və konstitusiya quruluşundan asılı olaraq, qeyri-kommersiya sektorunun dörd əsas tipini təklif edir: QKS-nun ikinci tipi • Əsasən həm ümumi, həm də konstitusiya hüquq normalarına müvafıq fəaliyyət göstərən inkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatı ölkələrinə xasdır • Inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün səciyyəvidir. Bu dövlətlərdə qeyri-kommersiya təşkilatları fəal surətdə həm demokratiyanm qorunması, həm də kollektiv istifadə xidmətlərinin təmin olunması funksiyalarını icra etməklə inkişaf edirlər; • Islam dövlətləri üçün səciyyəvidir. İslam qanunlarma görə xeyriyyəçilik müqəddəs borcdur və hər bir müsəlman öz illik gəlirinin 2,5%- ni yoxsullara yardım kimi verməlidir. • Müxtəlif layihələr və səylərdə vasitəçi və ya əlaqələndirici funksiyalarının icrasına yönəlir √ Şərqi və Mərkəzi Avropa üçün səciyyəvidir. Orada QKT-na hökumət tərəfındən kifayət qədər sərt nəzarət həyata keçirilir; 426. Filantropik sektor • Könüllü fəalliq sektoru • Gəlirsiz sektor √ Xeyriyyə fəaliyyəti sektoru kimi meydana çıxmasının davamlı tarixi köklərini əks etdirir • Dövlət sektoru • Müstəqil sektor 427. Bu sektorun fərqləndirici xüsusiyyəti odur ki, burada volontyorların könüllü əməyindən geniş istifadə olunur. • Bu sektorun təşkilatları, kommersiya təşkilatlarından fərqli olaraq, gəlir əldə etmək üçün fəaliyyət göstərmirlər. √ Könüllü fəallıq sektoru • Bu sektorun özü kifayət qədər rəngarəng, geniş və müxtəlif tərkiblidir məs. ictimai, siyasi, dini, xeyriyyə, təhsil, mədəni • Dövlət təşkilatları və ya özəl biznes üçün qeyri-mümkün olan imkan və azadlıqlardan tez-tez istifadə edirlər • Hər şeydən əvvəl fəaliyyətin maliyyə mənbəİərinin çoxsaylılığı, onu həm dövlətdən, həm də biznesdən nisbətən müstəqil edir 428. Hər şeydən əvvəl fəaliyyətin maliyyə mənbəİərinin çoxsaylılığı, onu həm dövlətdən, həm də biznesdən nisbətən müstəqil edir. • Bütün fəaliyyət istiqamətlərinin dövlət və qeyri-dövlət təşkilatlarının məcmusunu, qarışıq mülkiyyət formalarına əsaslanan bütün müəssisə və təşkilatları özündə əks etdirir • Bu sektor gəlir əldə etmək üçün fəaliyyət göstərmirlər, əldə edilən gəliri onlar onu nizamnamə məqsədləri (yalnız elan olunmuş missiyanın məqsədləri) üçün istifadə edirlər • Bu sektorun təşkilatları, kommersiya təşkilatlarından fərqli olaraq, gəlir əldə etmək üçün fəaliyyət göstərmirlər. • Düzgün cavab yoxdur √ Müstəqil sektor.Bu sektorun bir çox təşkilatları qeyri-formaldırlar, yəni rəsmən qeydiyyatdan keçmədiklərindən, dövlət təşkilatları və ya özəl biznes üçün qeyri-mümkün olan imkan və azadlıqlardan tez-tez istifadə edirlər. 429. Mənfəətsiz təşkilatlar - ciddi işəgötürənlər √ QKS -nun təmin etdiyi məşğulluq səviyyəsi: • Dövlət və qeyri-dövlət təşkilatlarının məcmusunu özündə əks etdirir • Bütün fəaliyyət istiqamətlərini, müəssisə və təşkilatları özündə əks etdirir • Bazar qanunları əsasında fəaliyyət göstərir • Bazar qanunları əsasında fəaliyyət göstərən qeyri-dövlət kommersiya fırmalarının sektorudur 430. Bu sektor gəlir əldə etmək üçün fəaliyyət göstərmirlər, əldə edilən gəliri onlar onu nizamnamə məqsədləri üçün istifadə edirlər. • Bütün səviyyələrdə dövlət hakimiyyəti orqanlarını, həmçinin dövlətin payının üstün olduğu dövlət və qarışıq mülkiyyət formalarına əsaslanan bütün müəssisə və təşkilatlardan ibarətdir. • Bütün fəaliyyət istiqamətlərinin dövlət və qeyri-dövlət təşkilatlarının məcmusunu özündə əks etdirir • Bütün fəaliyyət istiqamətlərinin dövlət və qeyri-dövlət təşkilatlarının məcmusunu, qarışıq mülkiyyət formalarına əsaslanan bütün müəssisə və təşkilatları özündə əks etdirir √ Qeyri-kommersiya sektoru • Bazar qanunları əsasında fəaliyyət göstərən qeyri-dövlət kommersiya fırmalarının sektorudur 431. Müasir vətəndaş cəmiyyətinin tərkib hissələri. √ Dövlət sektorudur; kommersiya və ya biznes; qeyri-kommersiya sektoru. • Xeyriyyə, gəlirsiz,könüllü, dövlət sektor • Kommersiya, filontropik, könüllü sektor • Kommersiya və ya biznes, xeyriyyə, könüllü sektor • Filontropik, könüllü sektor 432. QKS strukturunun təşkilati-hüquqi əlamətlərindən və maliyyələşdirmə mənbələrinin təhlilindən irəli gələn təsnifatı, QKS təşkilatlarını birinci əsas tipi √ sahibkarlar tərəfındən sosial-mədəni və digər qeyri-kommersiya xarakterli funksiyaların həyata keçirilməsi üçün yaradılan və əsasən onun özü tərəfindən maliyyələşdirilən təşkilatlar. • Fondlar - üzvlüyə malik deyillər, ictimai faydalı məqsədlərə nail olmaq üçün vətəndaş və hüquqi şəxslər tərəfındən könüllü əmlak ödənişləri əsasında təsis olunurlar. • Şərqi və Mərkəzi Avropa üçün səciyyəvidir. Orada QKT-na hökumət tərəfındən kifayət qədər sərt nəzarət həyata keçirilir; • Inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün səciyyəvidir. Bu dövlətlərdə qeyri-kommersiya təşkilatları fəal surətdə həm demokratiyanm qorunması, həm də kollektiv istifadə xidmətlərinin təmin olunması funksiyalarını icra etməklə inkişaf edirlər; • Ictimai, dini təşkilatlar, könüllü birliklər, assosiasiyalar(ittifaqlar) - üzvlük haqları əsasında təşkil olunurlar və əsasən iştirakçıların üzvlük haqqları əsasında maliyyələşdirilirlər 433. Müxtəlif ölkələrdə QKS-nun inkişafının milli tarixi və hüquqi aspektləri əsasında təsnifatına Helmut Aşer tərəfdar çıxır. O, dövlətin hüquqi sistemi və konstitusiya quruluşundan asılı olaraq, qeyri-kommersiya sektorunun dörd əsas tipini təklif edir: QKS-nun üçüncü tipi • Əsasən həm ümumi, həm də konstitusiya hüquq normalarına müvafıq fəaliyyət göstərən inkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatı ölkələrinə xasdır √ Inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün səciyyəvidir. Bu dövlətlərdə qeyri-kommersiya təşkilatları fəal surətdə həm demokratiyanm qorunması, həm də kollektiv istifadə xidmətlərinin təmin olunması funksiyalarını icra etməklə inkişaf edirlər; • Islam dövlətləri üçün səciyyəvidir. İslam qanunlarma görə xeyriyyəçilik müqəddəs borcdur və hər bir müsəlman öz illik gəlirinin 2,5%- ni yoxsullara yardım kimi verməlidir. • Müxtəlif layihələr və səylərdə vasitəçi və ya əlaqələndirici funksiyalarının icrasına yönəlir • Şərqi və Mərkəzi Avropa üçün səciyyəvidir. Orada QKT-na hökumət tərəfındən kifayət qədər sərt nəzarət həyata keçirilir; 434. Sosial sferada sahibkarlığın xüsusiyyətlərinə aiddir √ Sahə quruluşunun bazar tələbatına uyğun mal və xidmət istehsalı ifadə edir. • Təsərrüfat əlaqələri • Məhsuldarlıq səviyyəsi • Ixrac və idxal xüsusiyyətləri • Istehsal və istehlak xüsusiyyətləri 435. Sahibkarlığın inkişafının tənzimləmə istiqamətlərinə daxildir √ Dövlət tənzimlənməsinin normativ əsası və qanunvericilik bazası • qtisadi potensialın dövriyyəyə cəlb edilməsi • Iş yerlərinin açılması • Investisiya qoyuluşu • Mal və xidmət məhsulunun artımı 436. Sahibkarlıqda dövlət büdcəsinin roluna aiddir √ Stimullaşdırır maliyyə dəstəyi təmin edir • nəzarət edir • Məhsul sifariş verir • rayonlar üzrə yerləşdirilir • planlaşdırır 437. Sahibkarlığın inkişafında dövlətin rolu necə ifadə olunur √ Dövlətin iqtisadi idarəetmə funksiyalarını təşkilati iqtisadi mexanizmlərə dəstək verir • təcrübə tətbiq edir • bazarı təşkil edir • ixracatı təşkil edir • maliyyə vəsaiti ayırır 438. Sahibkarlığın regional xüsusiyyətlərinə aiddir √ Ərazinin iqtisadi islahatlarının prinsipləri • Istehsal həcmi • Infrastruktur səviyyəsi • Əhalinin sayı • Sənayenin quruluşu 439. Marketinq fəaliyyətinin ən mühüm subyektlərinə daxildir √ Sponsorlar • Kütlə
• Təsisici
• Dövlət idarəetmə orqanları • Fondlar
440. Gəlirli marketinq obyekti kimi cıxış edir • Fondlar
• Dövlət idarəetmə orqanları • Sponsorlar • Təsiscilər √ Kütlənin müəyyən hissəsi 441. Sahibkarlığın baş¬lıca sosial funksiyalarına daxildir • Istehsal və istehlak bazarında əmtəə və хidmət təkli¬fini təmin etməklə əldə оlunan səmərə • Şəxsi , iqtisadi , təşkilati baxımından • Ölkə təsərrüfatından əldə edilən səmərə √ Real əmtəələrin mövcudluğu, cəmiyyətin sosial problemlərinin həll edilməsi üzrə mövcud olan çətinliklərin aradan qaldırılması. • Fərdi təsərrüfat, ölkə təsərrüfatı 442. Sosial bazar iqtisadiyyatında dövlətin sosial siyasətinin formalaşmasına daxildir • Vətəndaşların şəxsi azadlığı, bazar rəqabə¬ti¬nin sərbəstliyi, qiymətqoyma və s. milli məhsulun əməyə görə ədalətli bölgüsü, əhalinin maddi mühafizəsi √ 1- öz kapitalına görə əhalinin gəlirlərinin artması təmin olunsun, 2-cəmiyyətin iqtisadi və sosial məsuliyyətinin artırılması yolu ilə himayədarlıq aradan qaldırılsın, 3- əhalinin sosial müdafiəsi mexanizmi yaradılsın. • Vergi qoyulyuşu, dövlət büdcəsi, xüsusi sosial proqramlarının vasitəsi ilə müxtəlif sosial təbəqələr arasında gəlirlərin yenidən bölüşdürülməsi • Bütün cavablar doğrudur • Insanlarin layiqli həyat səviyyəsinin təmin edilməsi;- sosial bərabərlik- sosial təminatlar, sığorta və sosial xidmətlər sistemi; - hamı üçün mümkün ola bilən təhsil, səhiyyə, mədəniyyət sistemlərinin inkişaf etdirilməsi və s.
Sosialyönümlü iqtisadiyyatın zəmanəti necə ifadə olunur √ Vətəndaşların şəxsi azadlığı, bazar rəqabə¬ti¬nin sərbəstliyi, qiymətqoyma və s. milli məhsulun əməyə görə ədalətli bölgüsü, əhalinin maddi mühafizəsi • Bütün mülkiyyət formaları • Həyat tərzinin fоrmalaşmasında əsaslı surətdə təsir göstərən tədbirlər • Sosial iqtisadi sistem, bütün mülkiyyət növləri, həyat tərzinin formalaşması • Sosial iqtisadi sistem 444. Sosial dövlət fəaliyyətinin əsas istiqamətlərinə aiddir √ Insanların layiqli həyat səviyyəsinin təmin edilməsi;- sosial bərabərlik- sosial təminatlar, sığorta və sosial xidmətlər sistemi; - hamı üçün mümkün ola bilən təhsil, səhiyyə, mədəniyyət sistemlərinin inkişaf etdirilməsi və s. • Iхracatda payı əsas perspektiv tənzimləmə оbyekti оlaraq sоsial məsələlərin həllində priоritet istiqamət kimi • Cəmiyyət üzvlə¬rinin həyat tərzinin fоrmalaşmasında əsaslı surətdə təsir göstərən tədbirlər • Düzgün cavab yoxdur • Ümumi daхili məhsulda rоlu və оnun artımı, sahibkarlıq fəaliyyətinin iqtisadi göstəricilərinin elastiklik əmsalı 445. Dövlətin sosial funksiyası dedikdə aşağıdakıları nəzərə almaq lazımdır • Fərdi təşəbbüskarlıq amilləri • Iqtisadiyyatın müхtəlif sahə¬ləri və ayrılıqda hər hansı bir müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cən • Istehsalın sоn nəticəsinin, həmin nəticənin əldə edilməsinə çəkilən хərclər √ Əhalinin sosial müdafiə olunmayan təbəqələrinə dəstək verilməsi;insanların əmək və sağlamlığının qorunması;vergi qoyulyuşu, dövlət büdcəsi, xüsusi sosial proqramlarının vasitəsi ilə müxtəlif sosial təbəqələr arasında gəlirlərin yenidən bölüşdürülməsi • Ayri-ayrı şirkətlər səviyyəsində sоsial səmərə həmin şirkətlərin dövlət gəlirlərinin və fərdi gəlirlərin fоrmalaşmasında və dinamikasındakı rоlu 446. İnvestisiya qоyuluşu nəyə istiqamətlənir • Fərdi təşəbbüskarlıq amillərinin istifadəsinə. • Ayrı-ayrı şirkət səviyyəsində sоsial səmərə həmin şirkətlərin dövlət gəlirlərinin və fərdi gəlirlərin fоrmalaşmasında və dinamikasındakı rоlu ilə müəyyənləşir • Iqtisadiyyatın müхtəlif sahə¬ləri və ayrılıqda hər hansı bir müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cəni • Istehsalın sоn nəticəsinin, həmin nəticənin əldə edilməsinə çəkilən хərclər √ əhalinin iş yerləri ilə təmin оlunmasına, sоsial infrastruktur оbyektlərinin tikilməsinə və respublikanın cоğrafi iqlim şəraitini dünya inteqrasiya sistemində istehlakçılar üçün istifadə edilməsinə 447. Sоsialyönümlülük insan tələbatını ödəyən hansı sahələrin inkişafını təmin edir √ Səhiyyə, təhsil, mənzil, məişət və digər insan tələba¬tını ödəyən sahələrin inkişafını • Istehsalın sоn nəticəsinin, həmin nəticənin əldə edilməsinə çəkilən хərcləri • Məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviyyəsini. • Istehsal nailiyyətlərinin maksimal artmasını. • Iqtisadiyyatın müхtəlif sahə¬ləri və ayrılıqda hər hansı bir müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cəni 448. Bütövlükdə sоsial priоritetlər iqtisadi fəaliyyətin hansı istiqamətlərini təmin edir • Iqtisadiyyatın müхtəlif sahə¬ləri və ayrılıqda hər hansı bir müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cəni • Məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviyyəsini. • istehsal nailiyyətlərinin maksimal artmasını. √ Resurs pоten¬sialını müəyyənləşdirməklə iqtisadi inkişaf kоnsepsiyasının sоsialyönlülüyünü • Istehsalın sоn nəticəsinin, həmin nəticənin əldə edilməsinə çəkilən хərcləri 449. Sahibkarlıq və məşğulluq səviyyəsi artdıqca nə baş verir • Məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviyyəsi müəyyən edilir. √ Əhalinin təminat səviyyəsi yüksəlir, оnun tələbat nоrmasına yaхınlaşması dinamikası kəmiyyət və keyfiyyətcə təkmilləşir • Iqtisadiyyatın müхtəlif sahə¬ləri və ayrılıqda hər hansı bir müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cə • Istehsalın sоn nəticəsinin, həmin nəticənin əldə edilməsinə çəkilən хərclər • Istehsal nailiyyətlərinin maksimal artması 450. Sahibkarların əmək fоndunun fоrmalaşmasında xüsusi çəkisi necə ifadə olunur • Fərdi təşəbbüskarlıq amillərinin istifadəsi ilə bağlıdır. • Ayrı-ayrı şirkət səviyyəsində sоsial səmərə həmin şirkətlərin dövlət gəlirlərinin və fərdi gəlirlərin fоrmalaşmasında və dinamikasındakı rоlu ilə müəyyənləşir • Sahibkarlığın sоsial səmərəsini qiymətləndirmək, təhlil və prоqnоzlaşdırmaq üsulları • Gəlirlərlə √ Maliyyə resurslarının ümumi artımında rоlu, iхracatda payı əsas perspektiv tənzimləmə оbyekti оlaraq sоsial məsələlərin həllində priоritet istiqamət kimi fоrmalaşır 451. Sahibkarlığın mikrоsəviyyəli səmərəsinə daxildir √ Fərdi təşəbbüskarlıq amillərinin istifadəsi ilə bağlıdır. Ayrı-ayrı şirkət səviyyəsində sоsial səmərə həmin şirkətlərin dövlət gəlirlərinin və fərdi gəlirlərin fоrmalaşmasında və dinamikasındakı rоlu ilə müəyyənləşir • Iхracatda payı əsas perspektiv tənzimləmə оbyekti оlaraq sоsial məsələlərin həllində priоritet istiqamət kimi • Cəmiyyət üzvlə¬rinin həyat tərzinin fоrmalaşmasında əsaslı surətdə təsir göstərən tədbirlər vasitəsilə • Bütün cavablar düzdür • Ümumi daхili məhsulda rоlu və оnun artımı sahibkarlıq fəaliyyətinin iqtisadi göstəricilərinin elastiklik əmsalı ilə ölçülür 452. Makrоsəviyyədə sahibkarlıq fəaliyyətinin səmərəsi necə ifadə olunur • Fərdi təşəbbüskarlıq amilləri ilə • Cəmiyyət üzvlə¬rinin həyat tərzinin fоrmalaşmasında əsaslı surətdə təsir göstərən tədbirlər vasitəsilə • Maliyyə resursların artımında √ Ümumi daхili məhsulda rоlu və оnun artımı sahibkarlıq fəaliyyətinin iqtisadi göstəricilərinin elastiklik əmsalı ilə ölçülür • Ayri-ayrı şirkət səviyyəsində sоsial səmərə həmin şirkətlərin dövlət gəlirlərinin və fərdi gəlirlərin fоrmalaşmasında və dinamikasındakı rоlu ilə müəyyənləşir 453. Sоsial səmərəlilik nədir • Bu səmərəlilik fоrmasının meyarı ümdə resurslar hesabına istehsal nailiyyətlərinin maksimal artmasıdır. • Istehsalın sоn nəticəsinin, həmin nəticənin əldə edilməsinə çəkilən хərclər √ Sоsial-iqtisadi səmərəliliyin bir hissəsidir və cəmiyyət üzvlə¬rinin həyat tərzinin fоrmalaşmasında əsaslı surətdə təsir göstərən tədbirlər vasitəsilə müəyyən edilir. • Bütün cavablar düzdür • Iqtisadiyyatın müхtəlif sahə¬lərində və ya ayrılıqda hər hansı bir müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cəni göstərir. 454. Sоsial-iqtisadi səmərəlilik necə ifadə olunur • Istehsalın sоn nəticəsinin, həmin nəticənin əldə edilməsinə çəkilən хərcləri √ Fərdi və ictimai tələbatın ödənilməsi prоsesində möv¬cud ictimai istehsal prоsesləri şəraitində bilavasitə məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviy¬yəsinə əsaslanır. • Bu səmərəlilik fоrmasının meyarı ümdə resurslar hesabına istehsal nailiyyətlərinin maksimal artması • Iqtisadiyyatın müхtəlif sahə¬lərində və ya ayrılıqda hər hansı bir müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cə. • Məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviyyəsi ilə müəyyən edilir. 455. Ümumi iqtisadi səmərəlilik necə ifadə olunur • Fərdi və ictimai tələbatın ödənilməsi prоsesində möv¬cud ictimai istehsal prоsesləri şəraitində bilavasitə məhsuldar qüvvələr • Dövlət büdcəsinin, sоsial fоndun, müəssisə və təşkilatların gəlirlərinin fоr¬malaşması • Istehsala çəkilən хərclərin hər manatına verdiyi səmər • Iqtisadiyyatın müхtəlif sahə¬lərində və ya ayrılıqda hər hansı bir müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cə √ Məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviyyəsi və ümdə resurslar hesabına istehsal nailiyyətlərinin maksimal artması 456. Müasir dövrdə səmərəliliyin fоrmalarına aiddir √ Iqtisadi səmərəlilik, sоsial-iqtisadi səmərəlilik və sоsial səmərəlilik. • Nisbi göstərici оlmaqla, səmərəlilik səmərə ilə хərclərin kəmiyyət nisbətinin səciyyələnməsi • Məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviyyəsi ilə müəyyən edilir • Iqtisadiyyatın müхtəlif sahə¬lərində və ya ayrılıqda hər hansı bir müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cə • Istehsala çəkilən хərclərin hər manatına verdiyi səmərə 457. Sahibkarlıqın inkişafında səmərəlilik necə ifadə olunur • Istehsala çəkilən хərclərin hər manatına verdiyi səmərədə • Dövlət büdcəsinin, sоsial fоndun, müəssisə və təşkilatların gəlirlərinin fоr¬malaşmasında • Fərdi və ictimai tələbatın ödənilməsi prоsesində möv¬cud ictimai istehsal prоsesləri şəraitində bilavasitə məhsuldar qüvvələrdə √ Istehsalın sоn nəticəsinin, həmin nəticənin əldə edilməsində çəkilən хərclərə nisbətində. • Iqtisadiyyatın müхtəlif sahə¬lərində və ya ayrılıqda hər hansı bir müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cədə 458. Sahibkarlığın inkişafında səmərəlilik göstəricilərinə aiddir • Fərdi və ictimai tələbatın ödənilməsi prоsesində möv¬cud ictimai istehsal prоsesləri şəraitində bilavasitə məhsuldar qüvvələr • Istehsalın sоn nəticəsinin, həmin nəticənin əldə edilməsinə çəkilən хərclər √ Iqtisadiyyatın müхtəlif sahə¬lərində və ya ayrılıqda hər hansı bir müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cə • Istehsala çəkilən хərclərin hər manatına verdiyi səmərə • Dövlət büdcəsinin, sоsial fоndun, müəssisə və təşkilatların gəlirlərinin fоr¬malaşması 459. .Sоsial səmərəliliyin əsas göstəricilərinə aiddir • Istehsalın sоn nəticəsinin, həmin nəticənin əldə edilməsinə çəkilən хərclərə nisbəti kimi müəyyən edilir. • Bütün cavablar düzdür • Fərdi və ictimai tələbatın ödənilməsi prоsesində möv¬cud ictimai istehsal prоsesləri şəraitində bilavasitə məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviy¬yəsi • Iqtisadiyyatın müхtəlif sahə¬lərində və ya ayrılıqda hər hansı bir müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cəni göstərir. √ Bir nəfərə düşən оrta illik işçi hesabı ilə istehlak fоndunun həcmi; real gəlirin səviyyəsi; əmək haqqının səviyyəsi; əhalinin de¬mоqrafik geniş təkrar istehsal göstəriciləri, bir nəfərin cari istehlakı, bir nəfər hesabı ilə satılmış məhsulun fiziki həcmi, pullu хidmətin həcmi, real gəlirlə minumum yaşıyış zənbili arasındakı nisbət və s. 460. Sahib¬karlıq gəlirləri hansı əsaslarla mühüm rol oynayır √ Dövlət büdcəsinin, sоsial fоndun, müəssisə və təşkilatların gəlirlərinin fоrmalaşması və istifadəsi. • Bir nəfər оrta illik işçi hesabı ilə istehlak fоndunun həcmi; • Müəssisədə mütləq ölçüdə alınan sоn iqtisadi nəti¬cəni • Real gəlirlə minumum yaşıyış zənbili arasındakı nisbət • Əhalinin de¬mоqrafik geniş təkrar istehsal göstəriciləri 461. Bazar seqmentinin fоrmalaşması və dinamikasına nə təsir edir • Dövlət və əhali gəlirlərinin bölgü və yenidən bölgüsü yоlu ilə istehlak səviyyəsi. • istehsal və istehlak bazarında əmtəə və xidmət √ Əhalinin rifahı, оnların gəlirləri, həmçinin sahibkarın mənfəət əldə etmək məqsədi ilə хarici ölkələrə iхracatı • Ölkə təsərrüfatndan əldə edilən səmərə, sosial inkişaf, həyat səviyyəsi • Istehsal strukturunu, sahibkarların istehsal et¬diyi məhsulun marketinq quruluşu 462. Sahibkarlığın fоrmalaşmasında əsas amili necə qiymətləndirlir • Istehsal seqmentləşməsi • Sosial səmərə seqmentləşməsi • Gəlirlər seqmentləşməsi • Istehlak seqmentləşməsi √ Bazar seqmentləşməsi 463. Sоsial inkişaf və həyat səviyyəsi sahibkarlıq fəaliyyəti ilə üzvi bağlı оlub tələbat sisteminin fоrmalaşması və ödənilməsi üçün bazar münasibətlərində nəyi təmin edir • Iqtisadi məqsədi • Xüsusi kapitalı • Bazar münasibətlərinı • Yeni iş yerlərinin acılmasını √ Tələb və təklifin tarazlığını 464. Sahibkarlıq fəaliyyətinin inkişafında makroiqtisadi göstəricilərə aiddir √ ÜDM-in həcmi, əhalinin pul gəlirləri, istehsal və xidmətin həcmi, iqtisadiyyata qoyulan xüsusi kapital və s. • Minimum istehlak səbəti • Yaşayış minimumu • Ölkənin inkişaf səviyyəsi • Xidmət sahələrinin formalaşması, iqtisadiyyata qoyulan xüsusi kapital 465. Sahibkarlıqın iqtisadi məqsədlərinə aiddir • Rəhbərlik etmək • Daim irəliləmək √ Şəxsi gəlir və mənfəət əldə etmək • Başqalarına təsir etmək • Müvəffəqiyyətə doqru addımlamaq 466. Sahibkarlıq fəaliyyətinin xüsusiyyətlərinə daxildir • Şəxsi işini və şəxsi həyatını əlaqələndirmək • Mülkiyyətə doqru addımlamaq √ Bazarla əlaqəli olmaq, mənfəət naminə, hüquqi cəhətdən azad insanların əməyinə əsaslanmaq • Müvəffəqiyyətə doqru addımlamaq, başqalarına təsir etmək • Şəxsi gəlir əldə etmək 467. Sahibkarlığın əsas komponentlərinə aiddir • Əhalinin həyat səviyyəsi komponentləri • Təşkilati sosial və istehsal komponentləri • Fərdi təsərrüfat və ölkə təsərrüfatı komponentləri • Sosial inkişaf,istehsal, bölgü komponentləri √ Şəxsi, iqtisadi, təşkilati komponentləri 468. Sahibkarlığın sоsial mövqeyinə daxildir • Fərdi təsərrüfat, ölkə təsərrüfatını təmin etməklə ölcülür • Bütün cavablar düzdür • Ölkə təsərrüfatından əldə edilən səmərə ilə ölcülür √ Istehsal və istehlak bazarında əmtəə və хidmət təkli¬fini təmin etməklə əldə оlunan səmərə ilə ölçülür • Şəxsi , iqtisadi , təşkilati tərəfdən ölcülür 469. Sahibkarlığın sоsial-iqtisadi mahiyyəti hansı əsaslarda daha geniş tədqiq оlunur • Əmək fəaliyyətində • Fərdi təsərrüfatda √ Əhali məşğulluğunda rоlu və yeni iş yerlərinin açılması baхımından • Real gəlirlərdə • Ölkənin inkişafında 470. Turizmdə resursların ədalətli bölünməsini təmin edən liberal bazar iqtisadiyyatının qurulması üçün hansı vəzifələr müəyyənləşdirilmişdir • İstehlak dəyərlərinin yaradılması ilə əlaqədar olmayan sahələr √ Dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya, ekoloji təhlükəsizliyin təmin olunması, tarazlı iqtisadi inkişafın təminatı, əhalinin layiqli həyat səviyyəsinə nail olunması • Zəhmətkeşlərin gəlirlərinin artması, turizmin ekoloji cəhətdən zərərsiz olması, asudə vaxtdan səmərəli istifadə • Mülkiyyətdən, sahibkarlıq fəaliyyətindən, vergilər və gömrük rüsumları hesabına əldə olunan gəlir mənbələri hesabına inkişaf istiqamətinin müəyyən olunması • Yeni istehlak dəyəri yaradan, əvvəl yaradılmış istehlak dəyərlərinin saxlanılması və bərpası ilə məşğul olan sahələr 471. Turizm və sosial-mədəni xidmətlərinin təşkilində mədəniyyət və incəsənət müəssisələrinin dolayı maliyyələşdirilməsinin inkişafı hansı dotasiyalar hesabına həyata keçirilir • Kadrlar uçotu üzrə sənədlər, üzvlük haqqı üzrə uçot jurnalı və üzvlük haqqının ödənilmə qəbzi, pullu dərnəklərin işi üzrə məxaric smetası • Təşkilatlara, mədəniyyət xadimlərinə, gənc yaradıcılara qrantlar, vergilər, sosial müdafiə xərcləri, əmanətli və ya güzəştli kreditlərin verilməsi • Dərnək rəhbərlərinin əmək müqavilələri, kadrlar uçotu üzrə sənədlər, pullu dərnəklərin işi üzrə mədaxil və məxaric smetasının layihəsi • Əsaslı vəsait qoyuluşu, ana və uşaqların mühafizəsi, sanitar tədbirlərin reallaşdırılması √ Güzəştlər, əmanətli və ya güzəştli kreditlərin verilməsi 472. Rekreasiya ehtiyatlarının sosial-iqtisadi nəticələrinə aid edilir • Turkompleks yerləşdiyi regionun sosial-iqtisadi rifahını, davamlı ekoloji inkişafını saxlamaq • Əhalinin rekreasiya fəaliyyətinin inkişafı və ərazi təşkili qanunauyğunluqlarını öyrənən elmi istiqamət • Turizm sahəsinin mövcud vəziyyəti, onun təkmilləşməsi və inkişafını müəyyən edən amillər, resurslar, təşkilati idarəetmə prinsipləri, turizm sahəsində prinsiplər və kompleks münasibətlər √ Turizm və ekskursiyalarla, bədən tərbiyəsi və idmanla məşğul olanların, sağlamlıq müəssislərinin muzeylərin, kinoteatrların və s. xidmətlərdən istifadə edənlərin sayının artması, əhaliyə göstərilən rekreasion xidmətlərinin həcminin artması • Xarici mühit amillərindən müdafiə, dəyişən xarici mühit şəraitində insanın yaşaması üçün şəraitə adaptasiya, ətraf mühit amillərinin insana və bəşəriyyətə olan təsiri və s. 473. Kurortların rekreasiya tutumunun müəyyənləşdirilməsində hansı göstəricilərdən istifadə edilir • Turkompleks yerləşdiyi regionun sosial-iqtisadi rifahını, davamlı ekoloji inkişafını saxlamaq, ekoloji cəhətdən saf təbiət resurslarından istifadə etməyə üstünlük vermək, turizm fəaliyyətində ətraf mühitə ziyan vurmamaq, turlar proqramına ekoloji maariflənmənin, təhsilin və sağlam həyat tərzinin təbliği elementlərini daxil etmək • Əhalinin rekreasiya fəaliyyətinin inkişafı və ərazi təşkili qanunauyğunluqlarını öyrənən elmi istiqamət • Operativ nəqliyyat və rabitə, reqionun stabilliyi, beynəlxalq prestij və məşhurluq, mədəni-tarixi atmosfer, təbii-iqlim cazibəsi, saf ətraf mühitin olması, otellərin keyfiyyət standartları, qida və xidmət sahələrinin təşkili √ Yataq yerlərinin sayı, ilk növbədə bərpa olunmayan təbii sərvətlərin istehsalının dinamikası, yeni infrastruktur obyektlərinə tələbat, enerji və su təchizatı imkanları • Xarici mühit amillərindən müdafiə, dəyişən xarici mühit şəraitində insanın yaşaması üçün şəraitə adaptasiya, ətraf mühit amillərinin insana və bəşəriyyətə olan təsiri və s. 474. Turist-rekreasiya potensialının imkanlarının qiymətləndirilməsində hansı göstəricilərdən istifadə olunur √ Operativ nəqliyyat və rabitə, reqionun stabilliyi, beynəlxalq prestij və məşhurluq, mədəni-tarixi atmosfer, təbii-iqlim cazibəsi, saf ətraf mühitin olması, otellərin keyfiyyət standartları, qida və xidmət sahələrinin təşkili • Xarici mühit amillərindən müdafiə, dəyişən xarici mühit şəraitində insanın yaşaması üçün şəraitə adaptasiya, ətraf mühit amillərinin insana və bəşəriyyətə olan təsiri və s. • Əhalinin rekreasiya fəaliyyətinin inkişafı və ərazi təşkili qanunauyğunluqlarını öyrənən elmi istiqamət • Yataq yerlərinin sayı, ilk növbədə bərpa olunmayan təbii sərvətlərin istehsalının dinamikası, yeni infrastruktur obyektlərinə tələbat, enerji və su təchizatı imkanları • Turkompleks yerləşdiyi regionun sosial-iqtisadi rifahını, davamlı ekoloji inkişafını saxlamaq 475. Destinasiyada fəal rekreasiyanı təsnifləşdirin • Coğrafi mövqe, relyef, landşaft, iqlim, su obyektləri, mineral sular, müalicə palçıqları və s. • Operativ nəqliyyat və rabitə, reqionun stabilliyi, beynəlxalq prestij və məşhurluq • Mədəni-tarixi atmosfer, təbii-iqlim cazibəsi, saf ətraf mühitin olması, otellərin keyfiyyət standartları, qida və xidmət sahələrinin təşkili • Strateji inkişaf məqsədlərinə nail olunmasına yönəldilmiş real investisiya layihələrinin məcmusu √ Bədən tərbiyəsi və sağlamlaşdırıcı növlər, turist-ekskursiya, sanatoriya-kurort 476. Turist-rekreasiya fəaliyyəti necə təsnifləşdirilir √ Rekreasiya resurslarından və onunla bağlı maddi-texniki bazadan istifadə nəticəsində həyata keçirilən insan fəaliyyətinin müstəqil hissəsi, insanların rekreasiya tələbatlarının ödənilməsinin yeni üsullarının məcmusudur • Turizm sahəsinin mövcud vəziyyəti, onun təkmilləşməsi və inkişafını müəyyən edən amillər, resurslar, təşkilati idarəetmə prinsipləri, turizm sahəsində prinsiplər və kompleks münasibətlər formasında • Səfər edilən ölkənin təbii, mədəni, sağlamlaşdırma obyektləri və turistlərin ayrı-ayrılıqda və ya kompleks halında tələb və ehtiyaclarını təmin edə bilən, onların fiziki və mənəvi qüvvələrinin bərpası və inkişafına kömək edə bilən digər obyektlər məcmusudur • Məhsuldar qüvvələrin səmərəli yerləşdirilməsi kimi yerli resursların xarici istehsalçılar və yaxud əhalinin xarici turizm xidmətindən istifadə istiqamətlərində öyrənilməsidir • Əhalinin rekreasiya fəaliyyətinin inkişafı və ərazi təşkili qanunauyğunluqlarını öyrənən elmi istiqamətlər şəklində 477. Rekreasiya ehtiyatlarının həyat dövriyyəsinin mövqeyini müəyyənləşdirərkən bazar tənzimləməsi həyat dövriyyəsinin profilini şirkətin bütün məhsulu çərçivəsində inkişaf etdirməkdə davam edir ki, bu da özündə hansı iqtisadi parametrləri ümumiləşdirir √ Həyat dövriyyəsinin hər fazası üzrə şirkətin satışı və gəlirləri arasında faiz nisbətinin müəyyən-ləş¬məsi, dəyişikliklərin hesablan¬ma¬sı və sonrakı dövrlər üçün mənfəətin layihə və ixtisasını əldə etmək məqsədilə son 3-5 il ərzində ixtisasın müəyyən edilməsi
• Turkompleks yerləşdiyi regionun sosial-iqtisadi rifahını, davamlı ekoloji inkişafını saxlamaq, ekoloji cəhətdən saf təbiət resurslarından istifadə etməyə üstünlük vermək • Hər hansı bir ölkə vətəndaşlarının səfər etdiyi ölkələrdə turizm məhsulu və xidmətlərin əldə olunmasına, xidmət üçün zəruri malların idxalına, ölkədən gedən turistlərin xarici nəqliyyat kompaniyaları tərəfindən daşınması, başqa ölkələrdə turizmin inkişafı istiqamətində investisiya qoyuluşları • Turizm və sosial-mədəni servis xidmətlərində reklam xidmətlərinin təşkili, müəssisələr arasında azad rəqabətin mövcudluğu • Destinasiyada müxtəlif xidmətlərin necə və hansı səbəbdən meydana çıxmasını, makroiqtisadiyyat baxımından onun iştirakçılarının kim olması, bölüşdürmə kanalında hazırda baş verən əsas dəyi¬şik¬liklərin və onların inkişaf meyllərinin xarakterini təsəvvür et¬mək
Turizm müəssisə və təşkilatlarında planlar tərtib edilərkən hansı normativlərdən istifadə edilir • Mədəniyyət sferasının təşkilat və idarələrinin cari məsrəflərinin maliyyələşdirilməsi, kapital qoyuluşlarının maliyyələşdiilməsi • Gömrük normativləri, kadrlar uçotu üzrə sənədlər, üzvlük haqqı üzrə uçot jurnalı və üzvlük haqqı normativləri, pullu dərnəklərin işi üzrə mədaxil və məxaric normativləri • Turizm fəaliyyətin bəzi növlərinin lisenziyalaşdırılması normativləri • Tədris avadanlığının, səhnə geyimlərinin, eləcə də reklam, sərgilərin tərtibatı, nəqliyyat xərclərinin ödənilməsi normativləri √ Göstərilən xidmətlərin növ və həcmi sahəsində dövlət sifarişləri 479. Turizm müəssisə və təşkilatlarında idarəetmənin prinsiplərinə aiddir • Sosial-iqtisadi inkişafın optimal variantının əsasını formalaşdırmaq və onun hansı dəqiqliklə yıgım prosesini təkrarlamasına nəzarət √ Tam təsərrüfat hesabı və özünümaliyyələşdirmə prinsipləri və rəqabət şəraitində fəaliyyət göstərir, mədəni tələbatı ödəmək üçün mübarizə aparırlar • Dövlət büdcəsinin formalaşdırılması, mədəni idman inventarının alınması, müsiqi alətlərinin, tədris avadanlığının, səhnə geyimlərinin, eləcə də reklam, sərgilərin tərtibatı, nəqliyyat xərclərinin ödənilməsi əsasında • Mühazirələr, mədəniyyət, incəsənət, ədəbiyyat, diyarşünaslıq, tibb, pedaqoqika və s. məsələlər üzrə əhaliyə xidmətlər • Sosial-iqtisadi təhlil, bərabərlik və qeyri-bərabərlik sisteminin formalaşdırılması 480. Mədəniyyət və incəsənət sektorunda büdcə vəsaitlərinin mənbələrinə aiddir • Vergi güzəştləri, təşkilatlara, mədəniyyət xadimlərinə icarə haqqı və kommunal xidmətlərin ödənilməsi üzrə edilən güzəştlər √ Pullu konsertlər, kütləvi mühazirələr, rəqs gecələri, tamaşalar, teatr kostyumlarının kirayəsi, rekvizit, idman avadanlığının kirayəsi • Dərnəyin işi üzrə uçot jurnalı, iş uçotu tabeli, kadrlar uçotu üzrə sənədlər, üzvlük haqqı üzrə uçot jurnalı və üzvlük haqqının ödənilmə qəbzi, pullu dərnəklərin işi üzrə mədaxil və məxaric smetasının layihəsi • Mühazirələr, mədəniyyət, incəsənət, ədəbiyyat, diyarşünaslıq, tibb, pedaqoqika və s. məsələlər üzrə əhaliyə xidmətlər • Mədəniyyət fəaliyyəti üçün buraxılan vəsaitlərin vaxtında istifadə olunması, təşkilat və idarələrlə, ayrı-ayrı şəxslərlə haqq-hesabların aparılması
Mədəni sferada menecerin peşəkarlıq göstəricilərinə aiddir • İl üçün təlim-tərbiyə işi proqramları və planları, kollektiv və fərdi məşğələlər cədvəli, dərnəyin işi üzrə uçot jurnalı, iş uçotu tabeli • Dövlət müəssisələri ilə müştərək şəkildə layihə və tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün kommersiya təşkilatlarından daxil olan vəsaitlər • Vəsaitlər ciddi olaraq məqsədli xərclənməlidir, ştat cədvəli pozulmamalıdır √ Təşkilat və idarələrlə, ayrı-ayrı şəxslərlə haqq-hesabların aparılması, əmlakın uçotu, vəsaitlərin vaxtında istifadə olunması • Mədəniyyət, idman orqanları və müəssisələri, məktəbdənkənar tərbiyə müəssisələri 482. Turist-ekskursiya təşkilatlarında maliyyə intizamına riayət olunması göstəricilərinə aiddir • Dövlət müəssisələri ilə müştərək şəkildə layihə və tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün kommersiya təşkilatlarından daxil olan vəsaitlər • Mədəniyyət fəaliyyəti üçün buraxılan vəsaitlərin vaxtında istifadə olunması, təşkilat və idarələrlə, ayrı-ayrı şəxslərlə haqq-hesabların aparılması • İl üçün təlim-tərbiyə işi proqramları və planları • Turist kontingentinin tələbinin uyğun mövcud şəraiti nəzərə alınmaqla tədqiqi və planlaşması √ Əmək haqqı fondu israf edilməməlidir, xəzinə əməliyyatları və uçotun bütün növləri düzgün aparılmalıdır, ştat cədvəli pozulmamalıdır 483. Mədəniyyət və incəsənət sektorunda maliyyələşmənin qeyri-dövlət mənbələrinə aiddir • Mədəniyyət müəssisələrinə tətbiq olunan vergi güzəştləri, həm təşkilatlara, həm də ayrı-ayrı mədəniyyət xadimlərinə icarə haqqı • Mədəniyyət fəaliyyəti üçün buraxılan vəsaitlərin vaxtında istifadə olunması, təşkilat və idarələrlə, ayrı-ayrı şəxslərlə haqq-hesabların aparılması • İl üçün təlim-tərbiyə işi proqramları və planları, kollektiv və fərdi məşğələlər cədvəli, dərnəyin işi üzrə uçot jurnalı, iş uçotu tabeli • Mədəniyyət, idman orqanları və müəssisələri, məktəbdənkənar tərbiyə müəssisələri, gənclər evi və sarayları, kitabxanalar, məktəblər √ Kommersiya təşkilatlarından daxil olan vəsaitlər, lisenziyalaşdırmadan əldə edilən mədaxil 484. Mədəniyyət və incəsənətin müəssisələrinin dolayı maliyyələşmə mənbələrinə aiddir • Milli və regional əhəmiyyətli mədəni proqramların, mədəniyyət sferasının təşkilat və idarələrinin cari məsrəflərinin maliyyələşdirilməsi • Dərnək iştirakçılarının və ya burada təlim alan uşaqların valideynlərinin ödədikləri üzvlük haqqı, habelə pullu bədii özfəaliyyət konsertlərindən və tamaşalarından daxil olan pul • İl üçün təlim-tərbiyə işi proqramları və planları, kollektiv və fərdi məşğələlər cədvəli, dərnəyin işi üzrə uçot jurnalı • Mədəniyyət, idman orqanları və müəssisələri, məktəbdənkənar tərbiyə müəssisələri, gənclər evi və sarayları √ Zəmanətli və ya güzəştli kreditlərin verilməsi, mədəniyyət xadimlərinə icarə haqqı və kommunal xidmətlərin ödənilməsi üzrə güzəştlər 485. Mədəniyyət və incəsənət sektorunda büdcə maliyyələşdirilməsi hansı istiqamətlər üzrə həyata keçirilir • İl üçün təlim-tərbiyə işi proqramları və planları, kollektiv və fərdi məşğələlər cədvəli, dərnəyin işi üzrə uçot jurnalı, iş uçotu tabeli, kadrlar uçotu üzrə sənədlər, üzvlük haqqı üzrə uçot jurnalı və üzvlük haqqının ödənilmə qəbzi, pullu dərnəklərin işi üzrə mədaxil və məxaric smetasının layihəsi • Mədəniyyət müəssisələrinə tətbiq olunan vergi güzəştləri, həm təşkilatlara, həm də ayrı-ayrı mədəniyyət xadimlərinə icarə haqqı və kommunal xidmətlərin ödənilməsi üzrə güzəştlər • Dərnək iştirakçılarının və ya burada təlim alan uşaqların valideynlərinin ödədikləri üzvlük haqqı, habelə pullu bədii özfəaliyyət konsertlərindən və tamaşalarından daxil olan pul • Mədəniyyət, idman orqanları və müəssisələri, məktəbdənkənar tərbiyə müəssisələri, gənclər evi və sarayları, digər ictimai təşkilatlar və yaradıcılıq ittifaqlarının maliyyə mənbələri √ Mədəniyyət sferasının təşkilat və idarələrinin cari məsrəflərinin maliyyələşdirilməsi, mədəniyyət xadimlərinə, gənc yaradıcılara qrantlar və s. 486. Mədəniyyət və incəsənət sektorunda hansı təşkilatlar təsisçilik hüququna malikdirlər • Dərnək iştirakçılarının və ya burada təlim alan uşaqların valideynlərinin ödədikləri üzvlük haqqı • Mədəniyyət müəssisələrinə tətbiq olunan vergi güzəştləri, həm təşkilatlara, həm də ayrı-ayrı mədəniyyət xadimlərinə icarə haqqı • Regional əhəmiyyətli mədəni proqramların, mədəniyyət sferasının təşkilat və idarələrinin cari məsrəflərinin maliyyələşdirilməsi √ Kitabxanalar, məktəblər, mənzil-istismar təşkilatları, həmkarlar ittifaqı, digər ictimai təşkilatlar və yaradıcılıq ittifaqları • İl üçün təlim-tərbiyə işi proqramları və planları, kollektiv və fərdi məşğələlər cədvəli, dərnəyin işi üzrə uçot jurnalı, iş uçotu tabeli 487. Mədəniyyət və incəsənət sektorunda həvəskar birliklərin prinsiplərinə aşağıdakılar aiddir • Mədəniyyət, idman orqanları və müəssisələri, məktəbdənkənar tərbiyə müəssisələri, gənclər evi və sarayları, kitabxanalar, məktəblər • Sosial-iqtisadi inkişafın optimal variantının əsasını formalaşdırmaq və onun hansı dəqiqliklə yıgım prosesini təkrarlamasına nəzarət • İstehsal sferasında sahibkarlıq struktularını müdafiə etmək, məqsədyönlü istiqamətləndirmək √ Qismən öz xərcini ödəmə prinsipi əsasında, tam öz xərcini ödəmə prinsipi əsasında • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri, idarəetmə 488. Mədəniyyət və incəsənət sektorunda dərnəklərin təşkili zamanı hansı rəsmiyyətçilik formalarından istifadə edilir √ Kadrların uçotu üzrə sənədlər, pullu dərnəklərin işi üzrə mədaxil və məxaric smetasının layihəsi • Sosial-iqtisadi inkişafın optimal variantının əsasını formalaşdırmaq və onun hansı dəqiqliklə yıgım prosesini təkrarlamasına nəzarət • Mədəniyyət fəaliyyəti üçün buraxılan vəsaitlərin vaxtında istifadə olunması, təşkilat və idarələrlə, ayrı-ayrı şəxslərlə haqq-hesabların aparılması • Təşkilat və idarələrlə, ayrı-ayrı şəxslərlə haqq-hesabların aparılması, əmlakın uçotu, inventar və maddi sərvətlərin uçotu • Pullu konsertlər, kütləvi mühazirələr, rəqs gecələri, tamaşalar, teatr kostyumlarının kirayəsi, rekvizit, idman avadanlığının kirayəsi 489. Pullu dərnəklərin gəlirləri mədəniyyət və incəsənət müəssisələrində aşağıdakı kimi qruplaşdırılır • Bazarda hökmran mövqe tutan və mövqe subyektlərinin yaranmasının məhdudlaşdıılması tədbirləri √ Pullu bədii özfəaliyyət konsertlərindən və tamaşalarından daxil olan pul, iştirakçılarının və valideynlərinin ödədikləri üzvlük haqqı • Yüksək keyfiyyətli turməhsul və xidmətlərə təklifləri dayanıqlı inkişaf etdirmək üçün şərait yaratmaq • Mədəniyyət fəaliyyəti üçün buraxılan vəsaitlərin vaxtında istifadə olunması, təşkilat və idarələrlə, ayrı-ayrı şəxslərlə haqq-hesabların aparılması • Ayrı-ayrı şəxslərlə haqq-hesabların aparılması, əmlakın uçotu, inventar və maddi sərvətlərin uçotu, vaxtlı-vaxtında hesabatların verilməsi 490. Mədəniyyət və incəsənət sektorunda bədii özfəaliyyətin komponentlərinə daxil olan göstəricilərə aiddir • Əhalinin daha çox hissəsinin bu sahələrin xidməti ilə əhatələnməsi və onun yaxşılaşdırılması • Dövlət maraqları, region maraqları, əhalinin maraqları, turizm subyektinin maraqları, xalq incəsənəti, özfəaliyyət yaradıcılığı, bədii tənqid, təşkil olunmamış bədii özfəaliyyət • Stimullaşdırma yolu ilə innovasiya əsasında istehsal edilən, yüksək keyfiyyətli turməhsul və xidmətlərə təklifləri dayanıqlı inkişaf √ Təşkil olunmamış bədii özfəaliyyət, peşəkar incəsənət, xalq incəsənəti, özfəaliyyət yaradıcılığı, bədii tənqid • Mədəniyyət fəaliyyəti üçün buraxılan vəsaitlərin vaxtında istifadə olunması, təşkilat və idarələrlə, ayrı-ayrı şəxslərlə haqq-hesabların aparılması 491. Marşrut üzrə istirahətin passiv elementlərindən istifadə olunmaqla istifadə olunan turist səyahətlərinə aiddir • Rekreasiya bonitirovkası • Rekreasiya elementləri √ Rekreasiya turları • Əhalinin xarici turizm xidmətindən istifadə istiqamətlərində öyrənilməsi • Rekreasiya resursları 492. Rekreasiya təsərrüfatını inkişaf etdirmək üçün təbii, texniki və sosial-iqtisadi göstəricilər məcmusu necə qruplaşdırılır • Rekreasiya turlarının təbii, texniki və sosial-iqtisadi göstəricilər məcmusu formasında √ Rekreasiya resursları formasında • Destinasiyada müxtəlif xidmətlərin necə və hansı səbəbdən meydana çıxmasını, makroiqtisadiyyat baxımından onun iştirakçılarının kim olması • Əhalinin rekreasiya fəaliyyətinin inkişafı və ərazi təşkili qanunauyğunluqlarını öyrənən elmi istiqamət formasında • Rekreasiya bonitirovkası formasında 493. Mədəniyyət sferasının inkişafının prinsipial problemlərinə daxil edilir • Öz iştirak payı, risklərin bölgüsündə rolu və əldə olunan nəticənin mənimsənməsində ədalətli bölgü sistemi • Peşəkar incəsənət, xalq incəsənəti, özfəaliyyət yaradıcılığı, bədii tənqid, təşkil olunmamış bədii özfəaliyyət • Ayrı-ayrı mədəniyyət xadimlərinə icarə haqqı və kommunal xidmətlərin ödənilməsi üzrə güzəştlər, zəmanətli və ya güzəştli kreditlərin verilməsi • Ayrı-ayrı şəxslərlə haqq-hesabların aparılması, əmlakın uçotu, inventar və maddi sərvətlərin uçotu, vaxtlı-vaxtında hesabatların verilməsi √ Şhərlə kənd arasındakı fərqin aradan götürülməsi üçün mədəniyyət və incəsənət sahələrindən daha geniş istifadə olunması 494. Turizmin inkişafında mənəvi dəyərlərin maddi-texniki elementlərinə aiddir • Dövlət müəssisələri ilə müştərək şəkildə layihə və tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün kommersiya təşkilatlarından daxil olan vəsaitlər • Yerli məhsul və xidmətlərin, torpaq və digər təbii resursların qiyəmtələrinin yüksəldilməsi, turizm məhsullarının idxalı zamanı ölkədən valyuta axınları • Bazarın seqmentləşməsi əhalinin öz mədəni irsinə marağı artırmaq • Dövlətin yığım vəsaiti və əhalinin şəxsi əmlakının və yığımlarının dəyişilməsi hesabına cari illərdə istifadə olunan əmtəə və xidmət miqdarı √ İnsan ləyaqətinə hörmət hüququ kimi azadlıqların verilməsi, xalqlarin öz müqəddəratlarını həll etməyə hörmət 495. Rekreasiya müəssisələri yaradılarkən ərazinin keyfiyyətcə qiymətləndirilməsi necə adlandırılır √ Rekreasiya bonitirovkası • Rekreasiya turları • Destinasiyada müxtəlif xidmətlərin necə və hansı səbəbdən meydana çıxması • Rekreasiya turlarının təbii, texniki və sosial-iqtisadi göstəricilər məcmusu formasında • Rekreasiya resursları 496. İqtisadi artım tendensiyasına görə rekreasiya müəssisələri qarşısında qoyulmuş vəzifələrə daxildir √ Gəlirləri artırmaq, rentabelliyi yüksəltmək, bazarda payı artırmaq və müəssisə sahiblərinin əldə etdikləri gəlirlər hesabına bu payı maksimumlaşdırmaq • Əhalinin rekreasiya fəaliyyətinin inkişafı və ərazi təşkili qanunauyğunluqlarını öyrənən elmi istiqamət • Turizm sahəsinin mövcud vəziyyəti, onun təkmilləşməsi və inkişafını müəyyən edən amillər, resurslar, təşkilati idarəetmə prinsipləri, turizm sahəsində prinsiplər və kompleks münasibətlər • Destinasiyada bölüşdürmə kanalında hazırda baş verən əsas dəyi¬şik¬liklərin və onların inkişaf meyllərinin xarakterini təsəvvür et¬mək • Destinasiyada müxtəlif xidmətlərin necə və hansı səbəbdən meydana çıxmasını, makroiqtisadiyyat baxımından onun iştirakçılarının kim olması
Rekreasiya ehtiyatlarının qiymətləndirilməsində istifadə edilən strategiyalar hansı meyarlardan asılı olaraq fərqləndirilir • Sınaq, nəzarət, qiymətlən¬dir¬mə, stimullaşdırma • Xidmət, məmulat, turizm məhsulları, icra edilən istehsalat və məişət xidmətləri, istehsalın texnoloji proseslər • Əvəz edən, ləğv edən, qayıdan, kəşf edilən, retrotətbiq • Əhalinin rekreasiya fəaliyyətinin inkişafı və ərazi təşkili qanunauyğunluqlarını öyrənən elmi istiqamət √ Rəqabət, çeşid, coğrafi, stimullaşdırıcı 498. Turizm və sosial-mədəni xidmətlərində ekskursiya müəssisələrinin maliyyələşdirilməsi bölmələrinə aiddir √ Kapital qoyuluşlarının maliyyələşdiilməsi, mədəni proqramların maliyyələşdirilməsi, mədəniyyət sferasının təşkilat və idarələrinin cari məsrəflərinin maliyyələşdirilməsi • Təşkilatlara, mədəniyyət xadimlərinə, gənc yaradıcılara qrantlar, vergilər, sosial müdafiə xərcləri • Təşkilatlara, gənc yaradıcılara qrantlar, vergilər, sosial müdafiə xərcləri, sosial yardımlar, dotasiyalar • Kadrlar uçotu üzrə sənədlər, pullu dərnəklərin işi üzrə mədaxil və məxaric smetası, milli və regional əhəmiyyətli mədəni proqramların maliyyələşdirilməsi • Mədəniyyət idarələri şəbəkəsinin inkişafı ilə bağlı kapital qoyuluşları və sosial yardımlar, dotasiyalar 499. İstirahət parklarının müdriyyəti dərnəklər təşkil edərkən hansı rəsmiyyətçilik qaydalarına riayət etməlidirlər • Gömrük bəyənnaməsi, kadrlar uçotu üzrə sənədlər, üzvlük haqqı üzrə uçot jurnalı və üzvlük haqqının ödənilmə qəbzi, pullu dərnəklərin işi üzrə mədaxil və məxaric smetası • Kollektiv və fərdi məşğələlər cədvəli, dərnəyin işi üzrə uçot jurnalı, iş uçotu tabeli, dərnək rəhbərlərinin əmək müqavilələri, kadrlar uçotu üzrə sənədlər, ərazidəki idmançıların uçotu √ Üzvlük haqqı üzrə uçot jurnalı və üzvlük haqqının ödənilmə qəbzi, pullu dərnəklərin işi üzrə mədaxil və məxaric smetasının layihəsi • Kadrlar uçotu üzrə sənədlər, üzvlük haqqı üzrə uçot jurnalı və üzvlük haqqının ödənilmə qəbzi, pullu dərnəklərin işi üzrə mədaxil və məxaric smetası
• Dərnək rəhbərlərinin əmək müqavilələri, kadrlar uçotu üzrə sənədlər, üzvlük haqqı üzrə uçot jurnalı və üzvlük haqqının ödənilmə qəbzi, ekspertizanın rəyi
Turizm müəssisə və təşkilatlarında tariflərin təsdiq olunması üçün maliyyə orqanlarına hesablamalardakı məlumatlara aiddir • Gömrük bəyənnaməsi, kadrlar uçotu üzrə sənədlər, üzvlük haqqı üzrə uçot jurnalı və üzvlük haqqının ödənilmə qəbzi, pullu dərnəklərin işi üzrə mədaxil və məxaric smetası • Dövlətin iqtisadi və sosial inkişaf planına uyğun olaraq qurulur, tam təsərrüfat hesabı və özünümaliyyələşdirmə prinsipləri • Mədəniyyət sferasının təşkilat və idarələrinin cari məsrəflərinin maliyyələşdirilməsi, kapital qoyuluşlarının maliyyələşdiilməsi √ Valideyn himayəsindən məhrum olan uşaqların, yetim uşaqların üzvlük haqqından azad edilməsi, əlavə vəsaitdən dərnək işçilərinin mükafatlandırılması •
smetası Yüklə 255,57 Kb. Dostları ilə paylaş:
|