3-Mavzu Mexnat muxofazasining huquqiy asoslari

2.4.Mexnat muxofazasi konunlari buzilganligi uchun javobgarlik turlari
Davlat konunchiligi mexnat muxofazasi koida va me’yorlarining buzilishi uchun kat’iy javobgarlik belgilaydi. Javobgarlik turlari (4 turga bulinadi):
1. Ma’muriy javobgarlik (ogoxlantirish, xayfsan ehson kilish, vaktincha yoki butunlay past darajali ishga utkazish, imtiyozlarni cheklash).
2. Jinoiy javobgarlik. Uzbekiston Respublikasi. jinoyat protsessual kodeksiga binoan olib boriladi. Masalan:
- koidaning buzilishi baxtsiz xodisaga olib kelsa, bir yilgacha axlok tuzatish ishlariga yoki ozodlikdan maxrum kilish yoki besh minimal ish xaki mikdoriga jarima yoki ishdan bushatish choralari kullanadi;
- koidaning buzilishi tan jaroxatiga yoki mexnat kobiliyatini yukotishga olib kelsa, 3 yilgacha ozodlikdan maxrum kilish yoki bir yilgacha axlok tuzatish choralari kullanadi;
- koidaning buzilishi kishining ulimiga yoki bir necha kishining ogir tan jaroxatiga sabab bulsa, 5 yilgacha ozodlikdan maxrum bulishi mumkin;
- korxonadan chikayotgan chikindilar tufayli xavo va suv xavzalarining ifloslanishi uchun 1 yilgacha axlok tuzatish ishlariga yoki besh minimal ish xaki mikdoricha jarima tulanadi.
3. Moddiy javobgarlik. Konunsiz ravishda ishdan bushatilgan, majburiy ish koldirgan, kasbiy kasallik tufayli jabrlangan kishiga tulangan xakni raxbar lavozimidagi xodimdan kisman yoki tulik undirib olish.
4. Axloqiy jazo choralari mehnat konunlarini yoki muhofaza koidalarini qupol ravishda buzganligi uchun mansabdor shaxslarga nisbatan yuqori tashkilot ma’muriyati tomonidan belgilangan tartibda qullaniladi. Kasaba uyushmalari, zarur bo‘lganda, ya’ni mehnat konunlari va muhofaza qoidalarini buzayotgan rahbar xodimlarni axloqiy (intizomiy) javobgarlikka tortish haqida tegishli tashkilotlarga takliflar kiritadi, ular o‘z navbatida kasaba uyushma a’zolariga tartib buzarlar ustidan kurilgan choralar haqida, yozma holda bir oy muddatdan kechikmasdan xabar berishga majburdirlar.
Ichki mehnat tartibining buzilishi qo‘yidagi axloqiy jazolarni tadbiq etish bilan belgilanadi: xayfsan berish, o‘rtaga oylik ish haqining 20 foizidan ko‘p bo‘lgan miqdorda jarima solish, yoki ishdan bushatish kabilar.
Hayfsan bir yilgacha ta’sir etadi, ammo xato tuzatilgan holatda muddatidan oldin xam olib tashlanishi mumkin.


Uzlashtirish savollari
1. Uzbekiston Respublikasi Mexnat muxofazasi buyicha asosiy konunlar standartlar va me’yoriy xujjatlar kanday belgilanadi?
2. Uzbekiston Respublikasi Mexnat muxofazasini nazorat kiluvchi tashkilotlar.
3. Uch pogonali nazoart nima.
4. Mexnat muxofazasi buzilgandagi javobgarlik turlari.
5. Uch pogonali nazoart nima va uni kimlar utkaz