3. Bozor talabi “Daromad-iste`mol” chizig`i

Daromad samarasi - bu ne`mat narxi o`zgarishi (almashish samarasi hisobga olinmaganda) natijasida real daromad o`zgarishining iste`molchi talabiga ta`siridir. Daromad samarasi - bu iste`molchining sotib olish imkoniyatini oshganligini ko`rsatadi va u bir byudjet chizig`idan boshqa byudjet chizig`iga iste`molchining optimal tovarlar majmuasini o`tishini akslantiradi.
Almashtirish samarasi - bu naflik darajasi o`zgarmaganda, tovarlar narxi o`zgarishi munosabati bilan iste`mol tovarlar talabi tarkibining o`zgarishidir. Almashish samarasi ne`mat narxini o`zgarishi natijasida B ne`matni qo`shimcha ne`mat bilan almashtirilishini ifodalaydi. Bu almashtirish befarqlik egri chizig`i bo`yicha bo`ladi.
Bozor sharoitida daromad samarasi va almashtirish samarasini ajratilishi, tovarlarga narx belgilashdagi qonuniyatlarni yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Biz daromad va almashtirish samaralarini normal tovarlar uchun ko`rib chiqdik. Past kategoriyali tovarlar uchun daromad va almashtirish samaralari o`z xususiyatlariga ega.
3. Bozor talabi
Bozor talabi alohida bozordagi iste`molchilarning individual talablari yig`indisi bilan aniqlanadi. Bozor talabi chizig`i esa ma`lum bzordagi iste`molchilarning individual talablari chiziqlarini qo`shish orqali olinishi mumkin.

Faraz qilaylik, oziq-ovqat bozorida (masalani soddalashtirish uchun) uchta A, B va C iste`molchilar harakat qiladi deylik.

quyidagi jadvalda (8.1-jadval) har bir iste`molchining berilgan narxlarda oziq-ovqatga bo`lgan talabi keltirilgan.
8.1-jadval.

Iste`molchilar, Oziq-ovqat birlikda narxi, R so`m	A	B	C	Umumiy bozor talabi, birlikda
1	4	6	8	18
2	3	5	7	15
3	2	4	6	12
4	1	3	5	9
5	0	2	4	6

Oxirgi ustunda umumiy bozor talabi keltirigan va ular iste`molchilarning individual talablarini qo`shish orqali aniqlangan. Masalan, oziq-ovqat narxi 1 so`m bo`lganda, umumiy bozor talabi quyidagicha hisoblanadi:
Quyidagi 8.5-rasmda ushbu iste`molchilarning talab chiziqlari va bozor talab chizig`i keltirilgan. Bozor talabi chizig`i har bir iste`molchining berilgan narxlardagi talablarini qo`shish orqali hosil qilingan.
Bozor talabi chizig`ining har bir nuqtasi berilgan narxda uchta iste`molchi uchun qancha oziq-ovqat birligi kerakligini ko`rsatadi. Masalan, narx 3 so`m bo`lganda, bozor talabi 12 birlik bo`lib, u A, B va C iste`molchilarning narx 3 so`m bo`lgandagi talablari yig`indisiga teng