2013, Ankara Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı İş Kolunda Risk Esaslı Programlı Teftiş

171
4.12.3. Gürültü/Titreşime Karşı Önlem
Altyapı Boru Bölümü ekstrüder hatlarındaki vakum pompalarında gürültüye karşı önlem alınmamıştır.   
İşyerinde 23/08/2013 tarihinde gürültü ortam ölçümü ve kişisel maruziyet ölçümü yapılmış ve dü-
zenlenen 25/08/2013 tarihli raporlarda preshane ve kırma bölümlerinde gürültü seviyesinin en yük-
sek maruziyet eylem değerini aştığı belirtilmiştir.
İşyerinde gürültülü olan yerlerde gürültünün azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılmamıştır. Çapraz 
Kesim Bölümü kril odasında bobin tel çekme makinesinde gürültüye karşı önlem alınmamıştır.  
(1) İşveren, risklerin kaynağında kontrol edilebilirliğini ve teknik gelişmeleri dikkate alarak, gürültüye 
maruziyetten kaynaklanan risklerin kaynağında yok edilmesini veya en aza indirilmesini sağlar ve 8, 
9, 10 ve 11 inci maddelere göre hangi tedbirlerin alınacağını belirler.
(2) İşveren, maruziyetin önlenmesi veya azaltılmasında, Kanunun 5 inci maddesinde yer alan riskler-
den korunma ilkelerine uyar ve özellikle;
a) Gürültüye maruziyetin daha az olduğu başka çalışma yöntemlerinin seçilmesi,
b) Yapılan işe göre mümkün olan en düşük düzeyde gürültü yayan uygun iş ekipmanının seçilmesi,
c) İşyerinin ve çalışılan yerlerin uygun şekilde tasarlanması ve düzenlenmesi,
ç) İş ekipmanını doğru ve güvenli bir şekilde kullanmaları için çalışanlara gerekli bilgi ve eğitimin 
verilmesi,
d) Gürültünün teknik yollarla azaltılması ve bu amaçla;
1) Hava yoluyla yayılan gürültünün; perdeleme, kapatma, gürültü emici örtüler ve benzeri yöntem-
lerle azaltılması,
2) Yapı elemanları yoluyla iletilen gürültünün; yalıtım, sönümleme ve benzeri yöntemlerle azaltılması,
e) İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programlarının uygulanması,
f ) Gürültünün, iş organizasyonu ile azaltılması ve bu amaçla;
1) Maruziyet süresi ve düzeyinin sınırlandırılması,
2) Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerinin düzenlenmesi,
hususlarını göz önünde bulundurur.
(6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde:30, Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korun-
malarına Dair Yönetmelik Madde:8/1,2)

---

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI
İş Teftiş Kurulu Başkanlığı

---

SONUÇ VE ÖNERİLER
5.BÖLÜM
5.1
SONUÇ ve ÖNERİLER

---

174
5. BÖLÜM: SONUÇ ve ÖNERİLER
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından onaylanarak 2013 yılında 
yapılması uygun görülen ve İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığı tarafından yürütülen “Kauçuk ve Plastik 
Ürünler İmalatı İş Kolunda Risk Esaslı Programlı Teftiş” projesi İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığı gene-
lindeki 12 ilde 50 ve daha fazla işçi çalıştıran toplam 124 işyerinde uygulanarak sonuçlandırılmıştır.
Programlı Teftişin yürütülmesinde görev alan İş Müfettişleri, Yetkili İş Müfettişi Yardımcıları, İş Müfet-
tişi Yardımcıları, denetimi yapılan işyerlerinin illere göre dağılımı, nitelikleri, çalışma şekil ve yöntem-
leri, istihdam edilen çalışan sayıları, teftiş heyetlerince tespit edilen mevzuata aykırılıklar, işverenler 
tarafından giderilemeyen noksanlıklara ilişkin sayılar ve bilgiler raporun ilgili bölümlerinde detaylı 
olarak verilerek açıklanmıştır. Buna göre;
“Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı İş Kolunda Risk Esaslı Programlı Teftiş” projesi kapsamında 124 
işyerine programlı teftiş yapmak için gidilmiş, 94 işyerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden pro-
gramlı teftiş yapılmış, 30 işyerinde işyerinin üretim konusunun proje kapsamında olmaması, işyer-
lerinin faaliyete son vermiş olması, işyerinde yakın zamanda iş sağlığı ve güvenliği yönünden Grup 
Başkanlığımızca teftiş yapılması nedenleriyle tutanak tutularak programlı teftiş yapılmamıştır. Pro-
gramlı teftiş yapılan 94 işyerinden 12 işyeri çok tehlikeli sınıfta, 82 işyeri ise tehlikeli sınıfta faaliyet 
göstermektedir.
Programlı teftişi yapılan 94 işyerinin illere göre dağılımına bakıldığında; 32 işyeri Kocaeli’nde, 15 işyeri 
Konya’da ve 11 işyeri Sakarya’da bulunmakta, geri kalan 36 işyeri 9 ilde yer almaktadır.  
Programlı teftiş gerçekleştirilen 94 işyerinde 22288 erkek, 2247 kadın olmak üzere toplam 24535 
çalışana ulaşılmıştır. Söz konusu çalışanlardan % 90,84’ü erkek, % 9,16’sı kadın çalışanlardan oluşmak-
tadır. Detayları Tablo 5’te verilen ulaşılan çalışan sayısının illere göre dağılım istatistiklerine bakıldığın-
da en çok çalışana ulaşılan il 11876 (% 48,4) çalışanla Kocaeli olmuştur. Detayları Tablo 6’da verilen 
ulaşılan çalışan sayısının sektör üretim gruplarına göre dağılım istatistiklerine bakıldığında en çok 
çalışana ulaşılan üretim kolu 9439 (% 38,47) çalışan ile lastik imalat sektörü olmuştur.
Programlı teftişi yapılan 94 işyerinde teftiş heyetlerince toplam 2.158.703 m
2
 kapalı alanda teftiş 
yapılmıştır. İşyeri bazında teftiş heyetlerince ortalama 22.964 m
2
 kapalı alan denetlenmiş ve ortalama 
261 işçiye ulaşılmıştır.
Programlı teftişi yapılan 94 işyerinden, 32 işyerinde tespit edilen mevzuata aykırılıkların hepsini işv-
erenleri tarafından giderilmiş, 3 işyerinde durdurma, 62 işyerine idari para cezası uygulanmıştır. Pro-
gramlı teftişi yapılan 94 işyerinden, 79 işyerinde işverenlerin teftiş heyetlerince tespit edilen mevzua-
ta aykırılıkları gidereceğine ilişkin süre talep etmeleri ve teftiş heyetlerince uygun görülmesi üzerine 
bildirim bırakılmış, bildirim bırakılan 94 işyerinden 32 işyeri bütün tespit edilen mevzuata aykırılıklar 

---

175
gidermiş, tespit edilen mevzuata aykırılıkları gideremeyen 62 işyerinin işverenleri hakkında toplamda 
426.349 (Dörtyüzyirmialtıbinüçyüzkırkdokuz) TL idari para cezası uygulanması önerilmiştir.
Programlı teftişi yapılan 94 işyerinde teftiş heyetlerince toplam 7024 mevzuata aykırılık tespit edilm-
iştir. Söz konusu bu mevzuata aykırılıklardan 5386 adedi işverenler tarafından giderilmiş, 1638 ade-
di ise işverenler tarafından giderilememiştir. İşyeri sayısına göre, teftiş heyetlerince tespit edilen 
mevzuata aykırılık sayısının oranı 74,72, işverenler tarafından giderilen mevzuata aykırılık sayısının 
oranı 57,3 olmuştur. Mevzuata aykırılıkların işyeri bazında giderilme oranı % 76,69 olmuştur.
Programlı teftişi yapılan 94 işyerinde teftiş heyetlerince tespit edilen 7024 mevzuata aykırılıktan 3786 
adedi (% 53,9) iş ekipmanlarında güvenlik ana başlığında, 1029 adedi (% 14,65) işyeri bina ve eklen-
tileri ana başlığında, 439 adedi (% 6,25) elektrik tesisatında güvenlik ana başlığında bulunmaktadır. 
Tespit edilen en az mevzuata aykırılık 68 adet (% 0,97) ile gürültü ana başlığında bulunmaktadır.
Programlı teftişi yapılan 94 işyerinde teftiş heyetlerince tespit edilen 7024 mevzuata aykırılıktan işv-
erenler tarafından giderilen 5386 adedi ana başlıklara göre incelendiğinde;
• Kişisel koruyucu donanımlar ana başlığı altında tespit edilen mevzuata aykırılıkların % 87,68’inin,
• Elektrik tesisatında güvenlik ana başlığı altında tespit edilen mevzuata aykırılıkların % 87,24’ünün,
• Yangın güvenliği ana başlığı altında tespit edilen mevzuata aykırılıkların % 86,23’ünün,
• Basınçlı kaplarda güvenlik ana başlığı altında tespit edilen mevzuata aykırılıkların % 85,71’inin
işverenler tarafından giderildiği görülmektedir. Teftiş heyetlerince en çok mevzuata aykırılık tespit 
edilmiş olan iş ekipmanlarında güvenlik ana başlığı altındaki mevzuata aykırılıkların giderilme oranı 
% 73,22 olmuştur.
Programlı teftişi yapılan 94 işyerinde teftiş heyetlerince tespit edilen toplam 7024 mevzuata aykırılık-
tan 3786 adedi (% 53,9) iş ekipmanlarında güvenlik ana başlığı altında yer almaktadır. Bahsi geçen 
başlık altındaki konu başlıklarının bazılarına göre tespit edilen 3786 adet mevzuata aykırılık ince-
lendiğinde;
• 882 adet mevzuata aykırılığın (% 23,3) operasyon bölgesinde koruyucu bulunmaması,
• 668 adet mevzuata aykırılığın (% 17,64) dönen aksamlar üzerinde muhafaza bulunmaması,
• 667 adet mevzuata aykırılığın (% 17,62) durdurma sistemlerindeki uygunsuzluklar,
• 206 adet mevzuata aykırılığın (% 5,44) ekipmanın elektrik tesisatında uygunsuzluklar,
• 199 adet mevzuata aykırılığın (% 5,26) lokal havalandırma sistemi ile ilgili uygunsuzluklar,
olduğu görülmektedir. Söz konusu iş ekipmanlarında güvenlik ana başlığı altında tespit edilen 
3786 mevzuata aykırılıklardan 2772 adedi işverenler tarafından giderilmiştir. Giderilen mevzuata 
aykırılıkların iş ekipmanlarında güvenlik ana başlığı alt konu başlıklarına göre incelendiğinde; 

---

176
• İş ekipmanının elektrik tesisatı ile ilgili uygunsuzlukların % 93,69’unun,
• İş ekipmanının gösterge cihazları ile ilgili uygunsuzlukların % 89,86’sının,
• İş ekipmanının çalışma alanı ile ilgili uygunsuzlukların % 89,09’unun,
• İş ekipmanının operasyon noktası ile ilgili uygunsuzlukların % 82,99’unun
işverenler tarafından giderildiği görülmektedir. Giderilme oranı en düşük alt başlık % 48,74 ile lokal 
havalandırma ile mevzuata aykırılıklar olmuştur.
Programlı teftişi yapılan 94 işyerinde teftiş heyetlerince tespit edilen toplam 7024 mevzuata aykırılık-
tan 1029 adedi (% 14,65) ile en çok mevzuata aykırılığın bulunduğu ikinci ana başlık olan işyeri bina 
ve eklentileri alt konu başlıklarına göre incelendiğinde;
• 158 adet mevzuata aykırılığın (% 15,35) korkuluk ile ilgili uygunsuzluklar,
• 130 adet mevzuata aykırılığın (% 12,63) düşmeye sebep olabilecek uygunsuzluklar,
• 127 adet mevzuata aykırılığın (% 12,34) depolama/istifleme ile ilgili uygunsuzluklar,
• 126 adet mevzuata aykırılığın (% 12,25) acil çıkış yolları/kapıları ile ilgili uygunsuzluklar,
olduğu görülmektedir. Söz konusu işyeri bina ve eklentileri ana başlığı altında tespit edilen 1029 
mevzuata aykırılıktan 842 adedi işverenler tarafından giderilmiştir. Giderilen mevzuata aykırılıklar iş 
ekipmanlarında güvenlik ana başlığı alt konu başlıklarına göre incelendiğinde;
• İkaz levhaları ile ilgili uygunsuzlukların % 94,94’ünün,
• Depolama/istifleme ile ilgili uygunsuzlukların % 90,55’inin,
• Korkuluk ile ilgili uygunsuzlukların % 89,87’sinin,
• İşyeri bölümlerine giriş çıkışta güvenlik ile ilgili uygunsuzlukların % 88’inin,
işverenler tarafından giderildiği görülmektedir. Giderilme oranı en düşük alt başlık % 53.03 ile genel 
havalandırma ile ilgili uygunsuzluklar olmuştur.
Programlı teftiş gerçekleştirilen 94 işyerinde teftiş heyetlerince tespit edilen 7024 adet mevzuata 
aykırılıktan işverenler tarafından giderilemeyen 1638 adet mevzuata aykırılık ana başlıklara göre in-
celendiğinde; 
• Toz ana başlığı altında tespit edilen mevzuata aykırılıkların % 41,58’inin,
• İş ekipmanlarında güvenlik ana başlığı altında tespit edilen mevzuata aykırılıkların % 26,78’inin,
•  İş  sağlığı  ve  güvenliği  organizasyonu  ana  başlığı  altında  tespit  edilen  mevzuata  aykırılıkların  %
25,40’ının,
• Gürültü ana başlığı altında tespit edilen mevzuata aykırılıkların % 23,53’ünün
işverenler tarafından giderilemediği görülmektedir. Kimyasallarda güvenlik ana başlığı alt konu 
başlıklarına göre incelendiğinde; % 48.75 giderilme yüzdesi ile kişisel maruziyet/çalışma ortamı 

---

177
ölçümü ile ilgili uygunsuzluklar, % 22.22 giderilme yüzdesi ile risk değerlendirmesi ile ilgili uygunsu-
zluklar ayrıca dikkat çekmektedir. 
Programlı teftişi yapılan 94 işyeri “İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri 
Hakkında Yönetmelik” kapsamına girmekte olup söz konusu 94 işyerinden 80’i iş güvenliği uzmanı 
istihdam etmekte, 10’u iş güvenliği uzmanı istihdam etmemekte, 4 işyeri ise çalışan sayısına göre 
yeterli sayıda iş güvenliği uzmanı istihdam etmemektedir. Söz konusu Yönetmelik kapsamına giren 
94 işyerinde 90’ı iş güvenliği uzmanı çalışmaktadır. Ayrıca tam süreli iş güvenliği uzmanı istihdam 
etmesi gereken 7 işyerinden 3’ü bu yükümlülüğünü yerine getirmektedir.
Programlı teftişi yapılan 94 işyeri “İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk 
ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik” kapsamına girmekte olup söz konusu 94 işyerinden 78’i işyeri 
hekimi istihdam etmekte, 13’ü işyeri hekimi istihdam etmemekte, 3 işyeri ise çalışan sayısına göre 
yeterli sayıda işyeri hekimi istihdam etmemektedir. Söz konusu Yönetmelik kapsamına giren 94 
işyerinde 85’inde işyeri hekimi çalışmaktadır. Ayrıca tam süreli işyeri hekimi istihdam etmesi gereken 
4 işyerinden 4’ü bu yükümlülüğünü yerine getirmektedir.
Programlı teftişlerde denetimi yapılan 94 işyerinde denetim esnasında yerinde (makine başın-
da, kimyasal kullanımı sırasında, ergonomi hususlarında, v.b.) iş sağlığı güvenliği konularında bilg-
ilendirme ve eğitim çalışması da yapılmıştır.
Programın hazırlık ve planlama aşaması, programlı teftişlerin yapılarak raporlarının yazılması ile gere-
ken durumlarda kapatma ve açma işlemlerinin yapılması 2013 Ocak ila 2013 Ekim aylarında tamam-
lanarak zamanında başarıyla sonuçlandırılmıştır. Değerlendirme raporunun 2013 Aralık ayında yazıl-
ması planlanmış, ancak programlı teftişlerin Ekim ayında sona ermesi, proje koordinatörünün Aralık 
ayının bir bölümünde yıllık izin kullanması ve raporlardan istatistikî bilgilerin çıkarılmasının çok fazla 
zaman alması gibi nedenlerle değerlendirme raporunun yazılmasına Kasım 2013 ayında başlanılmış 
ve 2013 Aralık ayında bitirilebilmiştir.
Programlı teftişi yapılan 94 işyerinin 49’unda alt işverenin çalıştığı tespit edilmiştir.
Yapılan programlı teftişlerde, işyerlerinde çalışma izni olamayan yabancı uyruklu çalışan tespit 
edilmemiştir.
Yapılan programlı teftişlerde, işyerlerinde kayıt dışı çalışan tespit edilememiştir.
Yapılan programlı teftişlerde işyerlerinde herhangi bir mobbing (psikolojik taciz) şikâyeti olmamış ve 
herhangi bir mobbing olayı tespit edilememiştir. Yapılan programlı teftişlerde işyerlerinde ayrımcılığa 
maruz kalan çalışan tespit edilmemiştir.

---

178
Değerlendirme ve Öneriler:
1) Denetim programının, belirlenmiş bir sektörde, İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığı genelinde 50 
ve daha fazla çalışan istihdam eden işyerlerinde yapılması ve bir merkezden (İş Teftiş Ankara Grup 
Başkanlığı tarafından) yürütülmesi; birbirleriyle rekabet halinde olan ve aynı sektörde yer alan şir-
ketlerin aynı zaman diliminde ve aynı kriterler çerçevesinde teftişlerinin gerçekleştirilmelerini 
sağlamıştır. Bu durum, yapılan teftişe işverenlerin ve işyeri yöneticilerinin ilgisini artırmış, konuyu 
daha fazla önemsemelerini sağlamış ve tespit edilen mevzuata aykırılıkların giderilmesinde, tek tek 
yapılan teftişlere göre daha etkili olmuştur.
2) İşyerlerinin büyüklüğüne ve imalat konusuna göre teftiş heyetlerine verilen aylık görev sayısı 
değişkenlik göstermiştir. Sabit olmayan değişken teftiş heyetleri modeli uygulanmış, projede yer 
alan her İş Müfettişinin/Yetkili İş Müfettişi Yardımcısının birbirleriyle teftişe çıkmaları ve sektörün her 
alt sektör dalından (farklı üretim grubundan) işyerlerine teftişe gitmeleri azami ölçüde sağlanmıştır. 
Teftiş heyetlerince, işyerlerinde işverenleri teftiş öncesinde projenin uygulama esasları hakkında bil-
gilendirmeleri (durdurma yapılacak durumlar ve teftiş sonucunda mehil olmayacağının belirtilmesi) 
mevzuata aykırılıkların giderilmesinde son derece etkili bir faktör olmuştur. Ayrıca teftiş esnasında 
çalışanlar ve işverenlere yerinde (makine başında, kimyasal kullanımı sırasında, ergonomi hususların-
da, v.b.) iş sağlığı güvenliği konularında bilgilendirme ve eğitim çalışması mevzuata aykırılıkların 
giderilmesinde etkili olan başka bir faktör olmuştur.
3) İş Teftiş Kurulu Başkanlığınca sektörle ilgili TSE standartlarına ulaşımın sağlanması, projenin ön 
hazırlık kısmında projenin uygulanması sırasında asgari bakılacak hususların netleştirilmesinde son 
derece yararlı olmuştur. 
4) Programlı teftiş için programa alınan 109 işyerinden ancak 106 işyerinde teftiş yapılabilmiş, 3 işyer-
inin İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığının diğer alan denetim projeleri kapsamında yer aldığından teft-
iş programlarına dâhil edilmemiştir. Söz konusu 106 işyerine teftiş heyetlerince denetim yaptıkları 
bölgede tespit edilen 18 işyeri teftiş programlarına dâhil edilmiştir.  Toplam 124 işyerinden 94’ünde 
teftiş yapılmış, programlı teftişlerin teftişin işyeri bazında gerçekleşme oranı % 75,81 olmuştur. Pro-
gramlı teftiş için gidilen 124 işyerinden 30 işyerinde teftiş yapılmamasının en büyük sebeplerinden 
birisi, işyerinde yakın zamanda iş sağlığı ve güvenliği yönünden Grup Başkanlığımızca genel teftiş 
ve kontrol teftişinin yapılmış olmasıdır. Programlı teftişler dışında kalan inceleme teftişleri kapsamın-
da görevlendirme yapılırken işyerlerine dikkat edilmesi, proje kapsamında yer alan işyerlerine ilişkin 
evrakların ilgili proje ekiplerine verilmesi, programlı teftiş projesinde teftiş edilen işyeri sayısını art-
tıracak ve daha da önemlisi sektörle ilgili ön hazırlık çalışmalarını tamamlamış, belli bir teftiş bilinci 
oluşmuş heyetlerce yapılan teftişin daha etkin olmasını sağlayacaktır.

---

179
Sonuç olarak;
İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığı tarafından 2013 yılı içerisinde yürütülen “Kauçuk ve Plastik Ürünler 
İmalatı İş Kolunda Risk Esaslı Programlı Teftiş ” projesi, raporun ilgili bölümlerinin incelenmesinde de 
görüleceği üzere oldukça başarılı bir şekilde tamamlanmıştır. Bu başarıda; İş Müfettişlerine/Yetkili 
İş Müfettişi Yardımcılarına verilen aylık görevin işyerlerinin büyüklüğüne ve imalat konusuna göre 
verilmesinin önemli bir payı bulunmaktadır. İşyerlerinde yapılmış olan denetim ve eğitim çalışmaları 
sonucunda işyerlerinin fiziki şartları ile çalışan ve işverenlerin iş sağlığı ve güvenliğine bakış açıların-
da olumlu yönde gelişme sağlandığından İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığı görev alanı kapsamında 
uygulanan sektöre özgü söz konusu projenin Türkiye genelinde sürdürülmesi yararlı olacaktır.

---