2 Ma’ruza. Nerv tizimining fiziologiyasi va oliy nerv faoliyatining yosh xususiyatlari

2 - Ma’ruza. Nerv tizimining fiziologiyasi va oliy nerv faoliyatining yosh xususiyatlari
Reja:

1. 
   Nerv sistemasining ahamiyati.
   
2. 
   Nerv sistemasining tuzilish birligi.
   
3. 
   Nerv tolalarining tuzilishi va xususiyatlari.
   
4. 
   Dominanta.
   
5. 
   Nerv sistemasi turli bo`limlarining tuzilishi va rivojlanishi.
   
6. 
   Vegetativ nerv sistemasi.
   
7. 
   Bosh miya katta yarim sharlari.
   

Tayanch tushunchalar: Nerv, neyron, qo`zg`alish, tormozlanish, bosh va orqa miya, shartli va shartsiz refleks, ichki va tashqi tormozlanish.

Asab tizimi organizmni atrof-muhit bilan bog'laydi (somatik asab tizimi) va uning ichki organlari (vegetativ yoki vegetativ asab tizimi). Somatik asab tizimining xususiyatlari - ongli his qilish, ixtiyoriy harakat va ma'lumotni tezkor qayta ishlash. Vegetativ asab tizimi esa doimiy ichki muhitni (gomeostaz) saqlab turish va atrof-muhit talablariga javoban organlar faoliyatini avtonom boshqarish uchun javobgardir.¹
Nerv tizimi yordamida atrof-muhitdan turli signallar qabul qilinadi, ular analiz-sintez qilinib, turli reaksiyalar bilan javob qaytariladi. Nerv sistemasi ichki sekresiya bezlarida ishlab chiqariladigan gormonlarning qon orqali organizmga ko'rsatadigan ta'sirini, moddalar almashinuvini boshqarib turadi, o'sish, rivojlanishga ta'sir ko'rsatadi.
Tadqiqiotlar shuni ko’rsatadiki, qulay sharoitdao’sgan bolalar, quyiijtimoiy iqtisodiy sharoitlarda o’sgan bolalarga nisbatan muammoli bo’libmaktab davridagina aqliy va ijtimoiy taraqqiyot darajasi bo’yicharivojlanib borganlar. Masalan 3 yoshli bola iqtisodiy tomondan og’irsharoitda ota-onasining ish haqqi kam va ilmiy jihatdan bilimlari kamlekin bu bola maktab yoshidagi bolalarga hos xusuiyatga ega. Bu holat o’sibbormoqda kambag’al oilalarning bolalari 7 yoshdaham maktabga boraolmayaptilar. Ular sharoitlari tufayli ancha orqadalar. Boy oilalar farzandlari esa ota-onalar bilan munosabati etiborning kamligi tufayli ularning aqliyrivojlanishiga ta’siri kuzatiladi. 120 oylik tekshiruvlar ashuni ko’rsatdikiboy oilalar farzandlariga qaraganda kambag’al oilalar farzandlari kuchli hissiy natija ko’rsatdilar.²