2. Mahsulot o‘tkazish va sotishni rag‘batlantirish Savdoni rag‘batlantirishning maqsadlari Mahsulot o‘tkazish va sotish siyosati

Iste’molchilarni rag‘batlantirish uslubini tanlash
Iste’molchilarni rag‘batlantirishning asosiy usullari 12.1-jadvalda keltirilgan. Biz ishlab chiqaruvchilar va chakana savdo sotuvchilari tomonidan rag‘batlantirishni farqlaymiz. Birinchisiga misol qilib sanoatda tarqalgan mavjud avtomobillarning qiymati, sinov sayohati va xarid qiluvchilarga kreditlashning foydali shartlari kabi rag‘batlantirishni ko‘rsatish mumkin. Ikkinchisiga narxlar, kuponlarning (sotuvchilar nomidan) pasayishi, tanlovlar, bonuslar kiradi. Shuningdek, rag‘batlantirish usullari ularning ustuvor savdo markasiga ta’siri bo‘yicha ham bo‘lish mumkin. Bir guruhga tovarlarning bepul namunalari, doimiy xarid uchun taqdirlash, ma’lum tovarni sotib olish bilan bog‘liq kuponlar (agar ular reklama murojaatlariga kiritilgan bo‘lsa) va bonuslar uchun foydali takliflar yordamida ustuvorlikni shakllantirishga ko‘maklashuvchi vositalar kiradi. Boshqa guruhga bir xil narxda hajmning oshishi, tovar bilan bog‘liq bo‘lmagan bonuslar, reklama konkurslari va aksiyalar, sotib olingan tovar narxining bir qismini narxini qaytarishga takliflar, chakana savdo bo‘yicha kompensatsiyalar kabi ustuvorlikni shakllantira olmaydigan rag‘batlantirish vositalari kiradi. Xulosa qilish mumkinki, savdoni rag‘batlantirish reklama bilan birgalikda olib borilsa, ancha samarali bo‘ladi. Tadqiqotlar natijasidan ko‘rinadiki, o‘tkazilgan faol reklama bilan qo‘shib o‘tkazilgan narxni rag‘batlantirish savdo hajmini 19 % ga, savdo joyida reklama va stendli savdo – 24 % ga oshgan.

12.2-jadval

Sotuvchilarni rag‘batlantirishning asosiy usullari
Narxni pasaytirish (prays-narx va hisob-fakturalar). Ma’lum davrda tovarning har bir ulgurji partiyasiga prays-narxlardan to‘g‘ridan to‘g‘ri chegirma berish

Kompensatsiya. Almashuvga taklif qilinadigan summa chakana savdo korxonasi roziligi bilan ishlab chiqaruvchi tovarlar ma’lum tarzda yetkazib beriladi. Chakana savdoda reklama uchun qilingan xarajatlarni ushbu ishlab chiqaruvchi tovarlari kompensatsiyalaydi (qoplaydi). Namoyish uchun kompensatsiyani ma’lum tovarning ekspozitsiyasini tashkil etish xarajatlari qopladi.

Bepul tovarlar. Ma’lum miqdorda yoki ma’lum turdagi tovarni sotib oluvchi vositachilar uchun (ta’mi, o‘rami, o‘lchami) qo‘shimcha o‘ram tovar taklif etish.

Sotuvchilarni rag‘batlantirish usullarini tanlash.
Ishlab chiqaruvchilar savdo korxonalarini rag‘batlantirishning turli xil usullaridan foydalanadilar bunda: 1) ulgurji yoki chakana firmalarni o‘z assortimentlariga tovarini kiritishga undash; 2) ulgurji yoki chakana savdo qiluvchi (savdogar)larni xarid hajmi oshishiga ishontirish;
3) ulgurji korxonalarni reklama, namoyish va narxni tushirish yo‘li bilan savdo markasini ilgari surishga stimullash; 4) chakana korxonalar va ularning xodimlarini tovarni ilgari surishga (savdosini tezlashtirishga) rag‘batlantirish.
Yirik chakana savdo korxonalarining o‘sib borayotgan ta’siri ularga reklamalar va iste’molchilarni rag‘batlantirish bo‘yicha tadbirlarning zarari savdoni rag‘batlantirish imkoniyatlarini berdi. Boshqaruvda sotuvchilarni rag‘batlantirish qiyinchilik bilan amalga oshadi va bu ko‘pincha sezilarli zararga olib keladi.

12.3-jadval