59
əyər. Hər kəs Onun əmrlərinə uymaq məcburiyyətindədirlər. Allah əmr edilən deyil,
əmr verəndir. O, məğlub deyil, qalib olandır. Uca Allah qulları arasında özlərini
Cəbbar (üstün güc sahibi, zorba) olaraq göstərənləri pisləmişdir. «Allah hər təkəbbür
sahibinin, zalımın ürəyini belə möhürləyir». (əl-Mumin 35). Peyğəmbər
–
sallallahu
aleyhi və səlləm
–
buyurdu: «Yer üzündə təkəbbürlü və zorba olanlar qiyamət günündə
insanların üzərinə basdıqları qarışqalar kimi diriləcəklər»
162
.
CƏMİL
əl-Cəmil
–
Uca Allahın gözəl İsimlərindəndir. Varlıq aləmində hər gözəlliyin
sahibindən daha gözəldir. Hətta bütün varlılıqların gözəlliyi bir adamda toplansa yenə
də bu gözəllikləri Allahın gözəlliyinin yanında günəş işığı qarşısında zəif qəndil işığına
bənzər. Bu aləmdə var olan bütün gözəlliklər Onun bir sənət əsəridir. Gözəllikləri
yaradan Odur. O, bütün gözəl isim, sifət və fellərin sahibidir. Ən gözəl İsimlər Ona
aiddir. Bu dünya həyatında heç bir insan Onun cəlalına və camalına tamaşa etməyə güc
yetirməz. Cənnətdə Onu gördükdə isə bu onlara içində olduqları bütün nemətləri
unutdurur. O, an Ondan başqa heç bir şeyə dönüb baxmazlar. Əgər üzündəki nur
pərdəsi olmasa üzündəki o, nur Ona baxan bütün gözləri yandırardı. Əbu Musa -
radıyallahu anhu
–
rəvayət edir ki, Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
buyurdu:
«Allah yatmır. O, yatmamalıdır ki, Mizanı (başqa rəvayətdə ədaləti) endirsin və ya
qaldırsın. Gündüzün əməlindən əvvəl gecənin əməli, gecənin əməlindən əvvəl
gündüzün əməli ona (Allaha) yüksəlir (qaldırılır) Onun örtüyü (pərdəsi) nurdur. (Əbu
Bəkr - radıyallahu anhu
–
nun rəvayətində pərdəsi atəşdir). Əgər üzündəki pərdəni
qaldırsa üzünün nurları yaratdığı hər bir şeyi yandırar
163
. Bu İsim Qurani Kərimdə
keçməməkdədir. Yalnız İbn Məsud
–
radıyallahu anhu
–
rəvayət edir ki, Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Heç şübhəsiz ki, Allah Cəmildir (gözəldir) və
gözəl olanıda sevir»
164
. Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Allah
gözəldir və gözəldən başqasını da qəbul etməz»
165
. Gözəllik insanın zahiri görnüşünü
əhatə etdiyi kimi (geyim, saç), bundan başqa olan bütün gözəl şeyləri də əhatə edir.
Çünki Allah verdiyi nemətlərin əsərini qulların üzərində görməsindən xoşlanır. Çünki
bu sevdiyi gözəllikdəndir. Buna görə də Allahın verdiyi nemətlərə şükr edən kimsə, bu
nemətləri yerinə yetirməli və istifadə etməlidir. İstifadə etmək zahiri gözəllik, dil və
qəlb ilə şükr isə daxili gözəllikdir. «O, yaratdığı hər şeyi gözəl yaratdı». (əs-Səcdə 7).
«Ey Adəm oğulları! Sizə ayıb yerlərinizi örtəcək bir geyim və bir də bəzəkli libas
nazil etdik. Lakin təqva libası daha yaxşıdır». (əl-Əraf 26). Peyğəmbər
–
sallallahu
aleyhi və səlləm - buyurdu: «Allah nemətinin əsərini, qulunun üzərində görməyi
sevər»
166
. Əbul Əhvas əl-Cəşmi deyir ki, Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
üzərimdə köhnə və cırılmış paltar gördü və buyurdu: «Malın varmı?». Mən: «Bəli»
dedim. O: «Nəyin var?» deyə buyurdu. Mən: «Dəvələrim və qoyunlarım» dedim. O:
«O, halda sənə verdiyi bu nemət və qayğını üzərində göstər» deyə buyurdu
167
.
162
Tirmizi 2492.
163
Müslim, İmam Əhməd 4/395,401, İbn Məcə 195, Darimi «ər-Rədd aləl Mərisi» s. 173, Beyhəqi «Əsmə və Sifət» s.
402, əl-Albani «Muhtasarul Uluvv» s. 86, «Səhih Cəmius Səğir» 1860.
164
Müslim 1/93, H. 147.
165
Müslim 1015.
166
Tirmizi 2819.
167
Əbu Davud 4063.
60
Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Qəlbində zərrə qədər təkəbbürlük
olan kimsə Cənnətə girməz». Səhabələrdən biri: «Ya Rəsulullah! Əgər biri gözəl
geyinmək, gözəl ayaqqabı, gözəl oturuş və gözəl miniyi olmasını istəyir? Bu da
təkəbbürlükdür» deyə soruşdu. Peyğəmbər: «Yox, həqiqətən də Allah gözəldir və gözəl
olanı da sevir. Təkəbbürlük isə haqqı danmaq və insanlara xor baxmaqdır» deyə
buyurdu
168
. Allah gözəl sözləri, felləri, paltarları və gözəl görünməyi sevdiyi kimi
çirkin sözləri, felləri, paltarları və çirkin görünməyi də sevməz. Qısaca Allah çirkinliyi
və çirkini sevməz, gözəlliyi və gözəli isə sevər. Aişə - radıyallahu anhə
–
rəvayət edir
ki, bir gün: «Yəhudilər Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
in yanından
keçərkən (onu ələ salaraq): «Əs-Səmu Aleykə
–
ölüm üzərinə olsun» dedilər.
Peyğəmbər də: «
Və Aleykum
–
sizin üzərinizədə» deyə buyurdu. Aişə - radıyallahu
anhə
–
bu şeylərə dözməyərək: «Ölüm də üzərinizə olsun, Allahın lənəti üzərinizə
olsun və Allah sizə qəzəb etsin» dedi. Peyğəmbər: «Yavaş ol, ey Aişə, yavaş və
yumşaq davran. Sərtlikdən və çirkin sözlər söyləməkdən çəkin (Başqa rəvayətdə:
Çirkin söz söyləyən birisi olma! Çünki uca Allah çirkin söz söyləməyi, çirkin sözləri
işlətməyi sevməz) Mən onlara qarşılıq verdim. Mənim söylədiyim qəbul olunur. Lakin
onların mənim üçün söylədikləri isə qəbul olunmaz» deyə buyurdu
169
.
«Halbuki biz
onlardan əvvəl neçə-neçə nəsilləri məhv etdik ki, onlar mal-dövlət və simaca bu
kafirlərdən daha üstün idilər». (Məryəm 74). Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
buyurdu: «Allah sizin surətinizə və mallarınıza baxmaz. Lakin O, sizin qəlblərinizə
və əməllərinizə baxar»
170
. Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
buyurdu: «Kim
təkəbbürlü olaraq yeriyərsə və təkəbbürlü olaraq danışarsa Cənnətə girməz»
171
.
CƏMİ’
əl-Cəmi’
–
Bir yerə gətirmək, dağınıq olan şeyləri toplamaq mənasındadır.
«Rəbbimiz olacağına şübhə edilməyən bir gündə bütün insanları toplayan sənsən,
Allah öz vədəsindən əsla dönməz». (Ali İmran 9). «Allah sizi toplanma gününə cəm
edəcəyi gün
…
». (ət-Təğabun 9). «Həqiqətən Allah münafiqləri və kafirlərin hamısını
Cəhənnəmdə bir yerdə toplayacaqdır». (ən-Nisa 140). Cəmi
–
həm zatı. Həm də feli
sifətdir. Zatı olaraq Allahın bütün gözəllikləri və fəzilətləri özündə toplaması və
bunlara sahib olma mənasındadır. Feli olaraq isə Allah sevən qəlbləri bir yerə
toplaması, ölümündən sonra dağınıq, yox olan bədən parçalarını təkrar dirilməklə bir
yerə gətirən, ruhu və bədəni birləşdirən Odur. «Əgər sən yer üzündə nə varsa
hamısını xərcləsəydin belə yenə də onların ürəklərini birləşdirə bilməzdin. Lakin
Allah onları birləşdirdi. Çünki O, yenilməz qüvvət və hikmət sahibidir». (əl-Ənfal
63). İbn Kəsir
–
rahmətullahi aleyhi
–
deyir ki: «Cəmi
–
Allah qiyamət günü bütün
insanları yenidən diriltdikdən sonra hüzurunda toplayacaqdır»
172
.
168
Müslim.
169
Buxari, Müslim.
170
Müslim 2064
171
Əbu Davud.
172
İbn Kəsir 2/12.