2-amaliy mashg‘ulot. Matnli va sonli axborotlarni kodlash

§ belgi kodi
Ikkilikdagi kodi
Yunikod (шестн.)	0041	0000000001000001	00A7	0000000010100111
ASC II (дес.)	65	01000001	167	10100111
ASC II (шестн.)	0041	0000000001000001	00A7	0000000010100111
kirilisa (дес.)	65	01000001	167	10100111
kirilisa (шестн.)	0041	0000000001000001	00A7	0000000010100111

Ikkilik-o’njltilik jadvali

2 li	0000	0001	0010	0011	0100	0101	0110	0111
16 li	0	1	2	3	4	5	6	7
2 li	1000	1001	1010	1011	1100	1101	1110	1111
16 li	8	9	A	B	C	D	E	F

Ikklik-sakkizlik jadvali

2 li	000	001	010	011	100	101	110	111
8 li	0	1	2	3	4	5	6	7

7-vazifa. BILIM so’zini Unicode tizimida kodlanishi tasinflang.

Bajarilishi.


Mavzu bo’yicha topshiriqlar
Matnli axborotlarni kodlashni ASCII standartiga oid savollarga javob bering va vazifalarni bajaring.
1)Matnli axborot tushunchasini tasinflang. Misollar keltiring.
2)ASCII standartig deganda nimani tushunasiz. Tasinflang.
3)Milliy harflarga ASCII standarti bo’yicha qanday sonlar oralig’i ajratilgan?. Tushunchalaringizni tasinflang.

4) Unicode kodlash standartini deganda nimani tushunasiz. Tasinflang.

8–vazifa.“Informatika” so’zini ASCII standarti bo’yicha ikkilik kodida ifodalang. O’lchamlarini aniqlang.
9–vazifa. “Axborot texnologiyalari” jumlasini ASCII standarti bo’yicha ikkilik kodida ifodalang. O’lchamlarini aniqlang.
10–vazifa. Ism, sharifingizni ikkilik kodida ifodalang, o’lchamlarini yozing.
11–vazifa. Matn muharriridan foydalanib ismingizda qo’llaniladigan harflarni 10 va 16 lik sanoq tizimlaridagi kodlarini aniqlang.
Ko’rsatma. Microsoft Word 10 matn muharririda belgilar kodini aniqlash uchun, Microsoft Word 10 ni Вставка varaqasidan СимволДругие символы buyruqlari beriladi.
Natijada Символ muloqot oynasi ekranga chiqariladi. Bu oynada operatsion tizimda qo’llanila-digan shriftlar (masalan, Times Nev Roman), belgilar (masalan, D harfi belgisi), belgining kodi (masalan Код знака: 68 из ASCII) kabi parametrlar beriladi.

2.2. Sonli axborotlarni kodlash
Kompyuterda sonli axborotlar, boshqa axborotlar singari ikkilik sanoq tizimidagi 0 yoki 1 sonlari ketma-ketligi ko’rinishida saqlanadi va qayta ishlanadi.
Kompyuterda sonlarni ifodalashda, ularni fiksirlangan nuqta shakli va qo’zg’aluvchi shakllaridan foydalaniladi.
Sonlarni fiksirlangan nuqtali shakli butun sonlar uchun, fiksirlangan nuqta shakli xaqiqiy (mavhum) sonlar uchun qo’llaniladi.
Ma’lumki, xaqiqiy sonlar rasional va irrasional sonlardan iborat bo’ladi. Bu sonlar butun va kasr qismlardan iborat bo’lishi mumkin. Oldin EHMlarda sonlarni butun qismi, kasr qismidan nuqta bilan ajratilgan. Hozirgi davrda bu ajratishlar mamlakat foydalanuvchilari qo’llaydigan standartlarga muvofiq nuqta yoki vergullarlan biri ishlatilishi mumkin.
Kompyuterda sonlar bilan ishlashda, uning ikkilik raqamlarini soni (razryadi)ga asoslanadi. Razryadlar soni esa kompyuterning razryadlar to’rini uzunligi bilan chegaralanadi.
Razryadlar to’ri deyilganda mashina so’zlar (ikkilik kodlari)ni saqlash va qayta ishlashga mo’ljallangan ikkilik razryadlari to’plami tushuniladi.
Ikkilik razryadlarini soni va razryad to’ridagi vergulni holati, sonlarning aniqlik va taqdim qilinadigan diapazonlari kabi EHMning muhim tasinflarini belgilab beradi. Sonlar shaklini uzunlik formatini ifodalash uchun kompyuterda bit va baytlardan tashqari “mashina so’zi”, “yarim so’z” va “ikkilangan so’z” tushunchalari qo’llaniladi. “Ikkilangan so’z” va “yarim so’z” turli xil EHMlarda har xil talqin qilinadi. Bundan tashqari 4 ta ikkilik razryadini ifodalovchi “tetrada” deb nomlanuvchi tushuncha ham qo’llaniladi.
Butun sonlarni kodlash. Butun sonlar kompyuter xotirasida fiksirlangan vergul shakli (formati)da saqlanadi. Bunday hollarda har bir razryad to’riga hamma vaqt faqat bitta razryad soni mos keladi.
Musbat sonlarni kodlash. Bu sonlarni kodlash uchun 8, 16 yoki 32 bitli xotira ajratilishi mumkin. Masalan maksimal 8 bitli A2=111111112 soni kompyuter xotirasida quyidagi tartibda saqlanishi mumkin:

1

1

1

1

1

1

1

1

Bu to’g’ri kodlash deyiladi.
Musbat son maksimal qiymatga barcha yacheykalardagi sonlar faqat 1 dan iborat bo’lganda erishadi va u 2N-1 ga teng bo’ladi. Bu yerda N son razryaliligini ifodalaydi.
8 razryadlik butun musbat sonlar uchun eng katta maksimal son 23-1= 255 ga,
16 razryadlik son uchun 216-1= 65 535 ga, 32 razryadlik son uchun 232-1=4 294 967 295 ga teng bo’ladi.
Manfiy ishorali sonlarni kodlash. Butun sonlar musbat yoki manfiy ishorali bo’lishi mumkin. Bu sonlarni kompyuter xotirasida saqlashda 8, 16, yoki 32 bit xotirali ketma-ketliklar qo’llaniladi. Bu yerda “katta bit” atamasi kiritiladi. Ikkilik sonidagi chapdan birinchi 0 belgisi “musbat”, 1 belgisi “manfiy” ishorani ifodalaydi va “katta bit” atamasini tasinflaydi.
Sonlarni ifodalashda qo’shimcha kodlash atamasi ishlatiladi. Agar belgilar kesimida, raqamli-son modulida musbat sonni yozishda “0”, manfiy sonlar, manfiy son uchun, belgilar kesimida “1” yoziladi.
Demak, sonlarni kodlashda kompyuter xotirasida sonlarni ikkita asosiy formatida kodlash taqdim qilinadi. Ularning biri butun sonlarni kodlash uchun qo’llanilsa, ikkinchisi qo’zg’aluvchi nuqta formatida kodlashdir. Bu yerda xaqiqiy sonlar nazarda tutilmoqda. Butun sonlar to’plamini kompyuter xotirasida taqdim qilinishi chegaralangan. Butun sonlarning qiymatini diapozoni, bu sonlar joylashtiriladigan xotira sohasining o’lchamiga bog’liq bo’ladi.
Demak, k-razryadli yacheykada 2k ta turli hil butun sonlarni qiymatlariini saqlashi mumkin.
Musbat N sonini, k-razryadli mashina so’zida kompyuterning ichki xotirasida taqdim qilish uchun:
N sonini ikkilik sanoq tizimida ifodalash;
Olingan natijani o’ng tomonidan k-razryadgacha bo’lgan nollar bilan to’ldirish kerak bo’ladi.
O’nlik sanoq tizimidagi sonlarni boshqa sanoq tizimiga o’tkazishni qarab chiqaylik