14-Amaliyot. Yig’ish chizmalarini detallarga ajratish. 1,2-detal ish chizmasini bajarish. Reja

mm
li qog’oz olinib, unda 
Dekart koordinata sistemasining birinchi choragi chiziladi . 
OX
o’qi bo’yicha yig’ish chizmasida tasvirlangan detalning asl o’lchami, 
OU
oqi bo’yicha esa detalning yig’ish chizmasidan o’lchab olingan o’lchamini qo’yib,
A
va 
V
nuqtalar topiladi. 
So’ngra bu nuqtalarda bog’lovchi nurlar o’tkazib, 
Q
nuqta hosil qilinadi. 
O
va 
Q
nuqtalarni tutashtirib masshtab nuri (
OQ
) hosil qilinadi. 
Bu nur yordamida yig’ish chizmasiga kiruvchi istalgan detalning asl 
o’lchamlarini topish mumkin. Buning uchun quyidagicha ish tutiladi. 
-Yig’ish chizmasidan detalning biror qismi kattaligi o’lchab olinib, 
OU
o’qiga 
O
nuqtadan boshlab qo’yib 
D
nuqta hosil qilinadi; 
-
D
nuqtadan bog’lovchi nur otkazib 
F
nuqta topiladi; 
-
F
nuqtadan otkazilgan bog’lovchi nurning 
OX
o’qi bilan kesishgan nuqtasi 
G
topiladi; 
-
OG
kesma uzunligi detalning izlanayotgan qismini asl o’ lchamga teng 
bo’ladi. 
Bu masshtab grafigi yig’ish chizmasida berilgan detallarni istalgan masshtabda 
chizish imkonini beradi. 
Yig’ish chizmasi va uning spetsifikatsiyasi berilgan (betlar
) 
ventilni detallarga 
ajratish misol sifatida olingan.
Ventelning 
9
ta standart bo’lmagan detallari (korpus, qistirma (
2 ta
), shtutser, 
xomut, vtulka, ustama, gayka, shtok, dasta)ning ish chizmalarini chizish betlarda 
ko’rsatilgan. 
Yig’ish chizmalarini detallarga ajratishga doir topshiriqlar betlardan olinadi.
Detallarning eskizini tuzish. Tayergarlik ishlari bajarilgandan keyin blok 
detallarning eskizini bajarishga kirishiladi, eskiz katak qog’ozga bajarilgan ma’qul. 
Standart-detal vintning eskizi chizilmaydi. 
Eskizlarda o’lcham qo’yishda yendosh (tutashuvchi) detallarning o’lchamlarini 
sinchiklab tekshirish kerak. 
Eskizdagi asosiy yezuvda detalning qanday materialdan tayerlanishi 
ko’rsatiladi. 
Spetsifikatsiyani tuzish. Yig’ish chizmasida buyum tarkibiy qismilarining 
spetsifikatsiyasi qanday tartibda belgilangan bo’lsa, pozitsiya nomerlari ham shu 
tartibda belgilangan bo’lsa, pozitsiya nomerlari ham shu tartibda belgilanadi.
Demak, eskiz bajarilishi bilan tezda spetsifikatsiya tuzilishi kerak. 
Spetsifikatsiya mustaqil konstruktorlik hujjati bo’lib, alohida A-4 format 
qog’oz listida bajariladi. 
Spetsifikatsiya teksti chizma shrifti bilan “qo’lda” yoziladi. 
O’quv yig’ish chizmalarining o’ziga hosligini nazarda tutib uning 
spetstftkatsiyasi har qanday formatdagi listda bajarilgan yig’ish chizmasiga 
yozilishi mumkin. 
Spetsifikatsiya har bir yig’ma birlik, kompleks va komplekt uchun belgilangan 
forma bo’yicha tuziladi. 
Spetsifikatsiyaning asosiy yozuvi chizmaning asosiy yozuv chizmaning asosiy 
yozuvidan farq qiladi va (2-forma) ga muvofiq bajariladi. 

---

“Yig’ma birliklar”. “Detallar” va “Standart buyumlar”. 
Spetsifikatsiya grafalari quyidagicha tulgiziladi: 
“Format” grafasida chizma formatining belgisi yoziladi; 
“Zona” grafasida pozitsiya nomeri joylashgan zona belgisi ko’rsatiladi; 
“Poz” grafasida tartib nomeri ko’rsatiladi; 
“Belgisi” grafasida konstruktorlik hujjatlarining belgilari yoziladi. Yig’ish 
chizmasi belgisiga ikki harf SB – (sborochniy) ko’shib yoziladi; 
“Nomi” grafasida spetsifikatsiya bo’limlaridagi hujjatlar, buyumlar nomlari 
ko’rsatiladi; 
“Soni” grafasida buyum soni ko’rsatiladi; 

---

“Eslatma” grafasida qo’shimcha ma’lumotlar yoziladi. 
1-detalning ish chizmasi 

---

2-detalning ish chizmasi 

---

1 -chizma. 

---

---

3-shakl