12-mavzu : Suyuqlik bilan qattiq jismning yondoshish chegarasida bo’ladigan hodisalar

Bu formula yordamida konsentratsiyasi ma’lum bo‘lgan eritmaning qaynash haroratini oichash yo‘li bilan erigan moddaning molekular massasini aniqlash mumkin:
Ba’zi erituvchilaming ebulioskopik konstantasi qiymatlari quyidagi jadvalda berilgan.
Eritmaning muzlash harorati esa toza erituvchining muzlash haroratidan doimo past boiadi. Raul turli moddalaming suvdagi bir molar eritmasi (1000 g suvda 1 mol modda erigan) -1,86°C da muzlash haroratining pasayishi erigan moddaning molar konsentratsiyasdiga mutanosibdir:
Bunda eritma muzlash haroratining pasayishi K krioskopik konstanta turli erituvchilar uchun uning qiymatlari jadvallarda beriladi. С eritmaning molar konsentratsiyasi. Konsentratsiya 1000 g erituvchida erigan moddaning mollar soni bilan ifodalanadi. С = 1 boiganda
Krioskopik konstanta К 1000 g eruvchida mol modda eritilgandagi eritma muzlash haroratining pasayishini ko‘rsatadi.
Shu sababli bu koeffitsiyent erituvchi muzlash haroratining molekular pasayishi yoki erituvchining krioskopik (grekcha «krios» sovuq muz demakdir) konstantasi deyiladi. Konstanta К ning qiymati har qaysi erituvchi uchun o‘zgarmas miqdori bo’lib, erigan moddaning tabiatiga bog’liq emas.
Erigan moddaning molekular massasini va eritmalaming osmomik bosimini krioskopik usulda aniqlash.
Eritma muzlash haroratining pasayishi asosida erigan moddaning
molekular massasini topish mumkin. Buning uchun quyidagicha ish yuritamiz: muzlash haroratining pasayishi formulasida konsentrasiya (C) ni erigan moddaning mol miqdori m, uning molekular massasini M desak,
bo‘ladi. Buni muzlash haroratining pasayish formulasiga qo‘yamiz: Masalan, 1000 g suvda 4,37 g spirt eritilganda muzlash haroratining pasayishi 0,177°C bo'ladi. Ma’lumki, = 1,860 bularni formulaga qo‘ysak,
Eritma va qotishmalar. Raul qonuni.
Qattiq jismlarning suyuqliklarda yoki bir suyuqlikning ikkinchi suyuqlikda erishi, yopiq idishdagi suyuqlikning bugUanishi va to'yingan bug'ning hosil bo'lish jarayonini eslatadi. Masalan, suvli idish tubida joylashtirilgan kristallning (osh tuzi) erishi davom etadi, qachonki kristall erishi va eritma molekulalarining kristall sirtida o'tirish jarayoni dinamik muvozanat holatga kelgunga qadar. Dinamik muvozanatga kelgan eritmaga to‘yingan eritma deb aytiladi.
Haroratning oshishi bilan bir oz miqdorda qattiq faza eriydi, haroratning pasayishi bilan esa erigan moddaning bir qismi kristallanadi.
Izotermik bug‘lanishda to‘yingan eritmada erigan moddaning massasi olinadi, ya’ni bir miqdori kristallanadi. Suyuqliklaming bir-birida erishi toiiq va qisman boiishi mumkin, ayrim suyuqliklar esa boshqa bir suyuqliklarda umuman erimaydi. Masalan, suv va spirt bir-birida toiiq, suv va anilin qisman eriydi, simob va suv bir-birida umuman erimaydi:
Suyuqliklaming bir-biriga eruvchanligi haroratga bogiiq. Ayrim suyuqliklarda eruvchanlik haroratga mutanosib boisa, ayrimlarida nomutanosib va toiiq eruvchanlik kritik haroratdan past haroratlarda kuzatiladi. Raul erigan moddaning kam konsentratsiyalarida eritma to‘yingan bugiarining elastikligi konsentratsiyaga mutanosib ekanligini ko‘rsatdi.