o‘rganishga statistika turli jihatlardan yondashadi. Avvalambor belgining o‘rtacha darajasi
(miqdoriy qiymati)ni aniqlab to‘plamni umumlashtirib ta’riflaydi, mazkur to‘plam birliklarida u
olgan miqdoriy qiymatlar o‘rtasidagi farqlardan chetlanib, ularni tekislab (silliqlab) muayyan
hodisalar to‘plamining rivojlanish qonuniyatlarini yoritadi. Bu - taqsimot qatorlarini tahlil
qilishning bir tomoni.
Mazkur masalaning ikkinchi
tomoni qator variatsiyasini
, o‘rganilayotgan
belgi miqdoriy qiymatlari o‘rtasidagi farqlarni sinchiklab o‘rganishdan, ularni umumlashtiruvchi
ko‘rsatkichlarni hisoblab, taqsimot qatoriga xos og‘uvchanlik, bo‘yiga cho‘ziluvchanlik yoki
ayrim oraliqlarda birliklar to‘planishi (kontsentratsiyalanishi) kabi xususiyatlarni aniqlashdan
iborat. Bu ko‘rsatkichlarda ommaviy hodisa va jarayonlarning sifat aniqligi va xususiyatlari ham
namoyon bo‘lishini hisobga olsak, u holda masalaning mazkur tomoni nazariy va amaliy jihatdan
qanchalik katta ahamiyat kasb etishi haqida tasavvur hosil qilish qiyin emas.
To‘plamda biror belgi qiymatlarining variatsiyasi deganda ayni zamon va makon sharoitida belgi
miqdorlarining to‘plam birliklari bo‘yicha farqlanishi, o‘zgaruvchanligi tushuniladi. To‘plam
birliklari turli muhitda harakat qiladi va natijada variatsiya vujudga keladi. Demak,
variatsiya
sababi
- sharoitlarning xilma-xilligi
, ularda ko‘pdan-ko‘p omil va kuchlar mavjudligi va turlicha
amal qilib, natijaga har xil me’yorda ta’sir etishidir.
42) MAHSUS UYISHTIRILGAN STATITIK KO’RSATKICHLAR
Statistic kuzatish-
Ommaviy jarayonlarni statistika jihatidan o’rganish, ya’ni bir turli
hodisalar va ularning belgilari orasidagi bog’lanishlarni miqdoriy ifodalab ularning to’plarida
namoyon bo’ladigan statistik qonuniyatlarni aniqlash uchun dastlab ular haqida, o’rganilayotgan
obyektlar to’g’risida boshlang’ich ma’lumotlar yoki boshqa so’z bilan aytganda xom statistik
materiallarni to’plash kerak. Mana shu jarayon statistik kuzatish deb ataladi.
. Maxsus statistik tekshirish va ro’yxatlarda ular boshlang’ich ma’lumotlarni qayd qiladi va
to’playdi. Hisobotda esa boshlang’ich ma’lumotlarni qayd qilish va korxona miqyosida
umumlashtirib taqdim etish ayrim xo’jalik yurituvchi subyektlar vazifasi bo’lsa, ularni qabul
qilib olish va o’z hududi chegarasida umumlashtirish bilan statistika tashkilotlari shug’ullanadi.
Bu holda xo’jalik
yurituvchi subyektlar, ya’ni korxonalar, firmalar, tashkilotlar va muassasalar
hisobot birliklari deb ataladi.
43) DETERMINATSION KOFFITSIENT FORMULASIVA UNING MOHIYATI
Korrelyatsiya koeffitsiyentining kvadrati determinatsiya koeffitsiyenti deb ataladi va u
natijaviy belgi umumiy o‘zgaruvchanligining qaysi qismi o‘rganilayotgan omil
x
hissasiga
to‘g‘ri kelishini ko‘rsatadi.
xy
r
-determinatsiya koeffitsiyenti deb nomlanib, natijaviy belgi o‘zgaruvchanligining qaysi
qismi x-omil ta’siri ostida vujudga kelishini ko‘rsatadi.
44) Korrelyatsion koffitsienti formulasi va uning mohiyati
Korrelyatsion tahlil korrelyatsion koeffitsientlarni aniqlash
va ularning muhimligini,
ishonchliligini baholashga asoslanadi.
Ikki belgi orasida korrelyatsion bog`lanish mavjudligi yoki yo`qligi aniqlash uchun
korrelyatsion koeffitsenti topiladi. O`lchanuvlar natijasida olingan o`rganayotgan belgining son
qiymatlari yoziladi.
bu yerda
lar bir belgining son qiymatilari
lar 2-chi belgining son qiymatlari.
Bu ma’lumotlar asosida korrelyatsiya koeffitsienti quyidagi formula bo`yicha hisoblanadi:
bu yerda
-
lar(yoki
lar) soni
=
=
Korrelyatsiya koeffitsienti
larni hisoblamasdan quyidagi
formula bilan hisoblash
mumkin:
45) To’g’ri chiziqli bog’lanishli regressiya tenglamasi
To‘g‘ri chiziqli regressiya tenglamasi korrelyatsion bog‘lanishning eng umumiy tavsifi
hisoblanadi. Bu holda natijaviy va omil belgilari orasidagi bog‘lanish to‘g‘ri chiziqli funksiya
deb qaraladi, ya’ni y=a+bx.
Differensial hisoblashdan ma’lumki, ikkita o‘zgaruvchi miqdorlar funksiyasi R(a
0
, a
1
)
ekstreniumga erishishi nolga teng bo‘lishi shart, ya’ni
0
)
(
0
0
Dostları ilə paylaş: