1. Qədim Şərqin diplomatiyası

Karib böhranı və onun beynəlxalq nəticələri.

Karib böhranı və ya digər adı ilə Kuba raket böhranı SSRİ ilə ABŞ arasında ABŞ-a məxsus ballistik raketlərin İtaliya və Türkiyədə yerləşdirilməsi, həmçinin buna cavab olaraq Sovet raketlərinin Kubada yerləşdirilməsi nəticəsində 16–28 oktyabr 1962-ci il tarixləri aralığında meydana gələn gərginlikdir. Bu qarşıdurma Soyuq müharibə ərzində genişmiqyaslı nüvə müharibəsinin başlamasına yol açacaq ən yaxın münaqişə olaraq da tanınır. Kubalılar bu böhranı "oktyabr böhranı" adlandırırlar (SSRİ-də baş verən oktyabr inqilabı ilə eyniləşdirmək istəyi olaraq). ABŞ-da "Kuba raket böhranı" terminindən istifadə olunur. Soyuq müharibə dövrü çəkişmələrin kifayət qədər qızdığı və bir mənada yer üzünün nüvə fəlakətindən döndüyü Karib böhranı, şübhəsiz dünya siyasi tarixinin yaxın dövrdə baş verən vacib hadisələrindən biridir. Karib böhranı bir az da qarışıq olaraq Soyuq müharibənin kuliminasiya nöqtəsinə çatdığı bir dövrdə "yumuşama" və "anlaşmaya" şərait yaratmışdı. Nüvə müharibəsinin başlaya biləcəyini başa düşən tərəflər bundan sonra daha təmkinli olacaqlardı.(belə ki, ABŞ Türkiyədəki Yupiter nüvə mərkəzlərini təzyiqsiz sökməyə başlamışdır)Nato üzvləri, daha doğrusu NATO-nun Avropa qanadı belə böyük bir böhranda (hətta onları təhlükəyə atan vəziyyət olsa da) fikirlərinin nəzərə alınmayacağını, ABŞ-ın təkbaşına hərəkət edəcəyini başa düşmüşlərdi.SSRi-də Xruşşov məsuliyyətsizlikdə günahlandırmaqla iqtidardan salındı. Bu böhran o dövrdəki 2 qütblü dünya düzülüşünə, blokları təşkil edən dövlətlər arasındakı münasibətlərə təsir etdi. Şərq blokunda Çin-Sovet münasibətlərində qarışıqlıq yarandı.Qərb blokunda Fransa 2 super dövlət arasında körpü quraraq "Qərbi Avropa" əməliyyatına başladı və ABŞ ilə əlaqələrinin inkişafı istiqamətində önəmli addımlar atmaqla öz nüvə proqramını yaratmağa başladı.ABŞ və SSRİ böhrandan sonra nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq üçün 1963-cü ildə iyulun 5-də "Nüvə silahlarının sınaqdan keçirilməməsi barədə saziş" imzaladılar.(bu razılaşma atmosferdə, kosmos və dənizaltında nüvə silahlarını qadağan edirdi) Hər hansı bir böhran sırasında Vaşinqton və Moskva arasında birbaşa xəbərləşmə xəttinin qurulmasının vacibliyini ortaya çıxarmışdı. İki paytaxt arasında dərhal əlaqə saxlaya bilmək üçün telefon xətti qurulmuşdur. Bu hadisədə amerikalıların kəşfiyyat fəaliyyəti onların ən pis tərəfini göstərdi. Xüsusi xidmət orqanlarının prezidentə verdiyi məlumatların həqiqətdən uzaq olduğu üzə çıxıb. Məsələn, onların məlumatına görə, SSRİ-nin Kubadakı hərbi kontingentinin sayı on min nəfərdən çox deyildi, halbuki real sayı çoxdan qırx mini keçmişdi. Amerikalılar da bilmirdilər ki, adada təkcə orta mənzilli nüvə raketləri deyil, həm də yaxın mənzilli nüvə silahları var. ABŞ ordusunun təkidlə təklif etdiyi bombardmanı artıq həyata keçirmək mümkün deyildi, çünki oktyabrın 19-da dörd atıcı qurğu hazır idi. Vaşinqton da onların əlində idi. Amfibiya enişi də fəlakətli nəticələrlə təhdid edirdi, çünki sovet ordusu “Luna” adlı kompleksi işə salmağa hazır idi.Tərəflərdən heç biri güzəştə getmək istəmədiyindən gərgin vəziyyət gərginləşməkdə davam edirdi. ABŞ üçün Kubada raketlərin yerləşdirilməsi təhlükəsizlik məsələsi idi, lakin SSRİ də Türkiyədə Amerika raket sisteminin silahı altında idi. Kubalılar kəşfiyyat təyyarələrinə atəş açmağı tələb etdilər, lakin SSRİ-nin qərarlarına tabe olmaq məcburiyyətində qaldılar.Oktyabrın 22-də Kennedi amerikalılara açıq bəyanat verdi ki, həqiqətən də Kubada ABŞ-a qarşı hücum silahları quraşdırılır və hökumət istənilən təcavüz aktını müharibənin başlanğıcı kimi qiymətləndirəcək. Bu, dünyanın məhv olmaq ərəfəsində olması demək idi. Beynəlxalq ictimaiyyət Amerikanın blokadasını dəstəklədi, bunun əsas səbəbi Sovet rəhbərliyinin uzun müddət öz hərəkətlərinin əsl mənasını gizlətməsi idi. Lakin Xruşşov bunu qanuni saymadı və sovet dəniz nəqliyyatına aqressiya nümayiş etdirən hər hansı gəmiyə atəş açılacağını bildirdi. SSRİ gəmilərinin əksəriyyəti buna baxmayaraq vətənlərinə qayıtmağa məcbur oldular, lakin onlardan beşi artıq dörd dizel sualtı qayığın müşayiəti ilə təyinat yerinə yaxınlaşırdı. Sualtı qayıqlar bölgədəki Amerika donanmasının böyük hissəsini məhv etməyə qadir silahlar daşıyırdı, lakin bu barədə ABŞ-a məlumat verilməyib.

4. 
   Azərbaycan xalqının erməni qəsbkarlarına qarşı Vətən müharibəsində qələbəsi və onun beynəlxalq nəticələri.
   

5. 
   Ərəb-İsrail münaqişəsi: mövcud vəziyyət və perspektivlər.