1-mavzu: Kirish. Qadimgi tarix – taraqqiyotning boshlanishi. (38 ta)

6-SINF QADIMGI DUNYO TARIXIDAN TARIXIY ATAMALAR LUG‘ATI
Avstralopitek – eng qadimgi odam turi.

Agora – Qadimgi Yunoniston shaharlarida xalq yig‘ilish joyi, markaziy maydon.

Akveduk – Rim davrida shaharga suv keltirish uchun qurilgan

va ustida ari g‘i bo‘lgan baland ko‘prik.

Altamir – Ispaniyadagi so‘nggi paleolitga oid qoyatosh rasmlari topilgan g‘or.

Amfi teatr – sahna atrofi da tomoshabinlar o‘tirishiga mo‘ljallangan

qurilmalar bilan qurshalgan tomsiz katta inshoat.

Animizm – insonni qurshab turgan muhitda jonlar va ruhlarning mavjudligiga ishonch. Lotincha «anima» so‘zi «jon», «ruh» tushunchalarini anglatadi.

Antik – lotincha «qadimgi» ma’nosini bildiradi.

Antik tarix – Qadimgi Yunoniston va Qadimgi Rim davri ta rixi.

Antropologiya – yunoncha «antropos» – odam, «logos» – fan

so‘zlaridan iborat bo‘lib, «odam haqidagi fan» ma’nosini anglatadi.

Argonavtlar – oltin mo‘ynani (sehrli qo‘chqor terisini) izlab,

«Argo» degan ko‘p eshkakli kemada dengiz sayohatiga chiqqan Ellada qahramonlari.

Arxeologiya – yunoncha «arxayos» – qadimgi, «logos» – fan, degan so‘zlardan tashkil topgan, ashyoviy manbalarni o‘rganuvchi va ular bo‘yicha tarixiy o‘tmishni qayta tiklovchi fan; qadimshunoslik ma’nolarini anglatadi.

Budda – Siddhartha Gautamaning ikkinchi ismi, laqabi; «ma’rifatlangan» tarzida tarjima qilinadi.

Buddaviylik – miloddan avvalgi VI asrda Hindistonda Sid dhartha Gautama tomonidan asos solingan diniy ta’limot.

Varvar – dastlab: yunon tilida so‘zlashmaydigan har qanday chet ellik kishi; keyinchalik bu so‘z madaniylashmagan odamlarga nisbatan ishlatiladigan bo‘ldi.

Gilgamish – Mesopotamiyaning afsonaviy qahramoni, tarixiy shaxs, Uruk shahri podshosi.

Goplit – Qadimgi Yunoniston va Yunoniston-Makedoniya armiyalarining og‘ir qurollangan piyoda jangchisi.

Demokratiya – yunoncha «xalq hokimiyati», har bir fuqaro o‘z mamlakatini boshqarish masalasi bo‘yicha o‘z fi krini bayon etadigan, shuningdek, davlat boshqaruvida ishtirok etadigan ijtimoiy tuzum.

Zikkurat – tepasida ibodatxonasi bo‘lgan zinapoyali yirik va baland inshoot.

Zinjantrop – ibtidoiy odam, bu odamning nomi uning suyak qoldiqlari topilgan joy – «Zinj» vodiysi va yunoncha «antropos» – odam so‘zlari bilan bog‘langan.

Ibodatxona – odamlar xudolarga sig‘ingan muqaddas bino yoki joy.

Ibtidoiy odam – ilk, eng qadimgi odam.

Imperator – lotincha «hukmdor», Rimda dastlab – faxriy harbiy unvon, keyinchalik mutlaq hukmdorga tegishli nom.

Kohinlar – ibodatxona ruhoniylari.

Koloniyalar – qadimgi davrlarda o‘z yurtini tark etgan odamlar tomonidan yangi yerlarda asos solingan manzilgoh va shaharlar.

Konsul – Respublika davrida Rimdagi oliy siyosiy lavozim. Har yili saylangan ikki nafar konsul Senat va armiyaga rahbarlik qilgan.

Neandertal odami – o‘rta paleolit davrida yashagan ibtidoiy odam. Uning suyak qoldiqlari dastlab Germaniyadagi Neandertal vodiysidan topilgan.

N’om – yunoncha «viloyat» tushunchasini anglatagi. Misrdagi ilk davlat.

Nomarx – Qadimgi Musrda ilk davlatning hukmdori.

Papirus – yozuv yozish uchun ishlatiladigan qamish poyasining mag‘zi.

Patritsiylar – Rimning qadimgi tub aholisi.

Piramida – mahobatli tosh inshoot, fi r’avnlar maqbarasi.

Pitekantrop – Antropologiya fanida zinjantrop va sinan trop singari «tik turib yuruvchi odam» deb atalgan. Ilk paleolit davrida yashagan ibtidoiy odam.

Plebeylar – Rimga ko‘chib kelgan odamlar va ularning avlodlari.

Polis – yunoncha «shahar».

Respublika – «umumiy ish» ma’nosini anglatadi; tuzum nomi.

Sinantrop – «xitoy odami» ma’nosini anglatadi. Ilk paleolit

davrida yashagan ibtidoiy odam.

Senat – «Oqsoqollar kengashi» ma’nosini anglatadi.

Sun’iy sug‘orish – kanallar va ariqlar yordamida ekinlarni sug‘orish.

Sfi nks – gavdasi sherniki va boshi insonniki bo‘lgan, piramidalarni qo‘riqlovchi ulkan haykal – afsonaviy mavjudot.

Termalar – Qadimgi Rim shahridagi jamoat hammomlari.

Falanga – og‘ir qurollangan askarlarning bir necha, odatda 9 yoki 16 qator saf tortishi.

Falsafa (fi losofi ya) – yunoncha «fi lo» – sevish, «sofi ya» – donishmandlik tushunchalarini anglatadi.

Fir’avn – Misr hukmdori; «ulug‘ xonadon» ma’nosini anglatadi.

Forum – Rimda yig‘ilish joyi va savdo-sotiq maydoni bo‘lib xizmat qilgan shahar markazi.

Xronologiya – asrlar, davrlar, vaqt o‘lchovi haqidagi fan; turlituman voqealar sanasi xronologiya yordamida aniqlanadi.

Sivilizatsiya – qadimdagi jamiyat taraqqiyotining ancha yuksak darajasi (shaharlar, yozuv va davlatlarning rivojlanishi).

Shahar-davlat – tevaragidagi hududlarni tasarrufi ga olgan o‘zini-o‘zi boshqaruvchi shahar.

Ellinlar – qadimgi yunonlar; dastlab Yunonistonning barcha aholisi shunday atalgan.

Etnografi ya – yunoncha atama bo‘lib, «xalqlar tavsifi » ma’nosini anglatadi.

Qul – o‘zga bir kishining mulki bo‘lgan va ishchi kuchi sifatida ishlatiladigan erksiz odam («so‘zlovchi mehnat quroli»); qul ni sotib olish va sotib yuborish mumkin bo‘lgan.
Tuzuvchi: Samarqand viloyati 136-IDUM

Tarix o’qituvchisi: Murtazoyeva Jamila Ma’diyevna