1-mavzu: boshqaruv psixologiyasi fanining predmeti, maqsadi va vazifalari reja

Faoliyat – orqali kishi bilan uni qurshab turgan olam o‘rtasida real
bog‘lanish hosil qilinadi. Odam faoliyati orqali boshqa kishilarga, narsalarga, 
tabiatga ta‘sir ko‘rsatadi va shu yo‘l bilan odamlarning, narsalarning, tabiat va
jamiyatning haqiqiy, ob‘ektiv xususiyatlarini bilib oladi. Uning qarshisida narsalar 
ob‘ektlar sifatida, odamlar esa shaxs sifatida gavdalanadi.
Talab va taklif orqali bozor mexanizmini o‗rganish, ularning grafiklarini 
tahlil qilishdan boshlandi. Ma‘lumki, davlatning aralashuvisiz, talab va taklif
muvozanat holatga keladi va unga asosan tovarning bozor narxi o‗rnatiladi hamda 
muvozanatni ta‘minlaydigan mahsulotning umumiy hajmi o‗rnatiladi. Lekin,
qanday qilib, narx va mahsulot hajmi talab va taklifning ba‘zi bir harakteristikalari 
bilan bog‗langan?
Qanday qilib ular vaqt bo‗yicha o‗zgaradi va qanday qilib ularga umumiy 
iqtisodiy faollik, ish haqi harajatlari ta‘sir qiladi?
Nima uchun talab va taklif bozorlar (raqobatlashgan, monopol, oligopol va 
boshqa) bo‗yicha farq qiladi?

---

Nima uchun ba‘zi bir bozorlarda tovarlar tanqis va hokazo savollarga javob
berish uchun talab va taklifning diagrammasini hamda ulchovini qarashdan
boshlaymiz
5
(3.3-rasmga qarang).

3.3-rasm.

5.Campbell R. Mc Connell. Microeconomics. - Copyright 2015, Macmillan Publishing Company, a division of
Macmillan, Inc.. –P.-35 

---

---

Inson, uning har tomonlama kamol topishi mehnat jamolaridagi roli uning
iqtisodiy xulq psixogigiyenasiga amal qilishi natijasida kengayib, takomillashib
boradi. Bunday rivojlanish shaxsning mehnat jamoasi oldidagi ma‘suliyatini
oshishligini ta‘minlashda va faoliyatini ratiblanishga olib keladi.
Insonlarning jamiyatdagi farovonligi, shaxs manfaatlarini ro‗yobga
chiqarishning sharoitlarini va ta‘sirchan mexanizmlarini yaratish, eskirgan tafakkur
va ijtimoiy xulq - atvor andozalarini o‗zgartirish respublikada amalga
oshirilayotgan islohotlarning asosiy maqsadi va harakatlantiruvchi kuchidir.
Xalqning boy intellektual merosi va umumbashariy predmetlar asosida, zamonaviy
madaniyat, iqtisodiyot, fan, texnika va texnalogiyalarning yutuqlari asosida kadrlar
tayyorlashning mukammal tizimini shakllantirish O‗zbekiston taraqqiyotining
muhim shartidir.
Mehnat jamolaridagi iqtisodiy xulq psixogigiyenasi shunday shart -sharoitlar
majmuni o‘z ichiga oladiki, ular har bir xodimni distresslarsiz me‘yorida faoliyat
ko‘rsatishini ta‘minlashi kerak (3.4-rasmga qarang).
3.4-rasm.

Normalar va sanksiyalar tizimiga mos tarzda shaxsning o‘z imkoniyatlari va

iqtidori darajasini anglashi o‘z zimmasiga haddan ziyod og‘ir vazifalar va
mas‘uliyatlarni olmasligi, shaxsning jamiyat, oila va shaxslararo munosabatlar
tizimidagi mavqeini muvofiqlashtirish, aqliy va jismoniy imkoniyatlarga e‘tibor
berish xulq psixogigiyenasining muhim shartidir.
Litvalik psixofiziolog K.Dineyka odamlarning o‘zaro ta‘sir va birgalikdagi
faoliyatlari jarayonida kelib chiqadigan ziddiyatlar va ularni bartaraf etish
tamoyillarini quyidagicha ifodalaydi:
1)asosiy narsadan ikkinchi darajali narsani ajrata olish;
2)ichki ruhiy xotirjamlikni saqlay bilish;
3)emosional yetuklik va barqarorlik;
4)voqea-hodisalarga nisbatan ta‘sir me‘yorini bilish;
5)har qanday muammolarga turlicha nuqtai nazar bilan yondasha olish;
6)kutilmagan tasodifiy hodisalarni idrok etishga tayyorgarlik;
7)ob‘yektiv baholay olish qobiliyatining borligi;
8)kuzatuvchanlikning borligi;

---

9)uzoqni ko‘ra bilish;
10)o‘zgalarni tushunish qobiliyati;
11)har qanday hodisa va natijadan ijobiy narsani ajrata olish.
Bundan tashqari, muallif, shaxslararo munosabatlarini to‘g‘ri va oqilona
bo‘lishida ―donolarcha kulish‖, ―chiroyli fikrlar sohibi bo‘lish‖, hayotga falsafiy
boqish, unga nisbatan donolarcha munosabatni shakllantira olishni ham xulq
―kodeksi‖, jumladan, iqtisodiy xulq psixogigiyenasining asosi bo‘ladi, deb
ta‘kidlaydi.