1 – Tajriba ishi Mavzu: Sanoat korxonalari va muassasalarda mikroiqlim sharoitlarini aniqlash Mashg`ulotning maqsadi

tabiiy va sun`iy changlarga
bo`lib o`rganiladi. Ma`lumki, changlangan havo muhiti insoniyatni qadim 
zamonlardan beri ta`qib qilib kelgan. 
Tabiiy changlar
sirasiga tabiatda inson ta`sirisiz hosil buladigan changlar 
kiritiladi. Bunday changlarga shamol va qattiq buronlar ta`sirida tuproqning erroziyalangan qatlamlarining 
uchishi, o`simlik va hayvonot olamida paydo buladigan changlar, 
vulqonlar otilishi
, kosmosdan er atmosferasi 
ta`siriga tushib qolgan meteoritlar, kosmik jismlarning yonib ketishidan hosil buladigan changlar va boshqa 
hollarda hosil buladigan changlarni kiritish mumkin. 
Sun`iy changlar
: sanoat korxonalarida va qurilishlarda insonning bevosita yoki bilvosita ta`siri natijasida hosil 
buladi. Masalan, mashinasozlik sanoatida cho`yan ishlab chiqaruvchi domna va marten pechlarida va hamda tosh 
tsexlarida, issiqlik elektrostantsiyalarida yoqilgan ko`mirning ma`lum qismi kul va tutun sifatida atmosferaga 
chiqarib yuboriladi. Qurilish ishlarida er qazish, portlatish, tsement ishlab chiqarish, shuningdek tog’lardan 
ma`danlarni qazib olish va boshqa juda ko`p ishlarda ko`plab 
miqdorda chang ajraladiki
, bu changlarni atrof-
muhitga chiqarib yuborish tabiatga haloqatli ta`sir ko`rsatishi mumkin. 

---

Sanoatning ba`zi bir tarmoqlarida, masalan, kimyo sanoatida shunday havfli sanoat changlari ajraladiki, ularni 
tozalamasdan chiqarib yuborish fojiali holatlarni vujudga keltiradi. Kelib chiqishi buyicha organik, mineral va 
aralashma changlar mavjud. CHangning zararli ta`sirining tavsifi asosan uning kimyoviy tarkibiga 
bog’liq. 
CHangning kattaligi (ya`ni dispers tarkibi) buyicha uch guruxga bo`lib qaraladi:
a) kattaligi 10 mkm dan katga bulgan changlar 
yirik chaiglar
deb ataladi. Odatda bunday changlar o`z og’irligi 
ta`sirida erga qo`nadi; 
b) katgaligi 10 mkm dan 0,25 mkm gacha bulgan changlar. Bu changlarni