8
hind manbalariga, rus olimlari esa mahalliy manbalarga asoslanganlar. Faqatgina
I.G’.Nizomiddinovda
6
har ikkala tomon manbalari tahlilini ko’rishimiz mumkin.
Biz ham ushbu ishni yozishda har ikki mamlakat - Buxoro xonligi va Hindiston
tarixiga oid har ikki tomon manbalaridan imkoniyati boricha foydalanishga
harakat qildik. Bu yerda misol tariqasida Buxoro tarixiga
oid asarlar qatorida Hofiz
Tanish Buxoriyning «Abdullanoma»sini
7,8
, Muhammad Tolib binni Tojiddin
Hasanxo’janing «Matlabut-Tolibin», Muhammad Yusuf Munshining «Tarixi
Muqimxoniy»
9
kitobini va Boburiylar imperiyasi tarixiga oid Abulfazl
Allomiyning «Tarixi Akbarshohiy», Badavoniyning «Muntahabut-tavorix», Mirza
Muhammad Hodining «Tuzuki Jahongiriy», Baxtovarxonning «Mirotul olam»,
Mirza Muhammad Soqiyning «Olamgirnoma» va boshqa asarlarini ko’rsatib
o’tish mumkin. Har ikkala davlat tarixi, geografiyasi
va madaniyatiga oid
masalalar esa Zahiriddin Muhammad Boburning ―Boburnoma‖
10
va
Gulbadanbegimning ―Humoyunnoma‖
11
asarlarida uchratish mumkin.
Har ikkala tomon tarixi haqida aniq tasavvurga ega bo’lishda o’sha davrda
ularga bog’liq bo’lgan ichki va tashqi siyosatini yaxshi bilish ham muhim rol
o’ynaydi. Shunga ko’ra, bu o’rinda e’tiborli Eron tarixchisi Iskandar Munshining
«Tarixi olamoroyi Abbosiy» nomli asarini keltirib o’tish mumkin.
O’rta Osiyo - Hindiston o’rtasidagi siyosiy munosabatlarning biz
tekshirayotgan davrdagi ahvolini o’rganishda ushbu ishda ilova qilingan 15 ta
hujjat ham alohida qimmatga egadir.
6
Низомиддинов И.Ғ - ХVI-ХVIII асрларда Ўрта Осиѐ - Ҳиндистон муносабатлари., Т., "Фан", 1966
7
Ҳофиз Таниш ибн Мир Муҳаммад Бухорий. Абдулланома (Шарафномаи шоҳий). Биринчи нашр/I жилд.
Форсчадан С. Мирзаев таржимаси, нашрга тайѐрловчи, сўз боши ва изоҳлар муаллифи Б.А. Аҳмедов. - Т.,
"Фан", 1966.
8
Ҳофиз Таниш ибн Мир Муҳаммад Бухорий. Абдулланома (Шарафномаи шоҳий). Биринчи нашр/I жилд.
Форсчадан С. Мирзаев таржимаси, нашрга тайѐрловчи, сўз боши ва изоҳлар муаллифи Б.А. Аҳмедов. - Т.,
"Фан", 1969.
9
М у х а м м е д Ю с у ф М у н ш и .
Мукимханская история, перевод с тaдж. проф. А.А.С е м е н о в а ,
Ташкент, Изд-во АН УзССР, 1950, стр. 140—145.
10
Заҳириддин Муҳаммад Бобур - Бобурнома. Т., "Юлдузча", 1990
11
Гулбаданбегим. Ҳумоюннома, Т., 1959.
9
Bu hujjatlar Buxoro xonlari bilan hind podsholarining o’zaro bir-birlariga
yozgan maktub va nomalari bo’lib, ular har ikki mamlakatning siyosiy, iqtisodiy
munosabatlarida va bu munosabatlarni o’rganishda nihoyatda muhim rol o’ynaydi.
Bizga ma’lum bo’lishicha, Akbarshohning
Abdullaxonga yuborgan
maktublaridan bittasi (IV maktub) nemis sharqshunosi Noer tomonidan nemis
tiliga, shuningdek, Zabardastxon elchiligi keltirgan Avrangzeb xati rus tarixchisi
A. A. Semyonov tarafidan rus tiliga tarjima qilingan.
Shu ikki maktubdan boshqa hujjatlar keyinchalik I.G’.Nizomiddinov
tomonidan tarjima qilingan.
Shunday qilib, mazkur hujjatlarning ko’pchiligi (asl
nusxasi va ularning tarjimasi) birinchi marta nashr qilingan.
Dostları ilə paylaş: