Yüce Varlık Konusunda Raffaele Pettazzoni ile Wilhelm Schmidt Arasındaki Tartışma
Yüklə 448,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
Monoteizm Hakkında Schmidt ile Pettazzoni Arasındaki Tartışma 145
edilmelidir. Aynı şekilde insanlığın varoluşu da bir bakıma ilk insanın yeryüzünde ortaya çıkışını anlatan mite bağlıdır; zira bu miti söylemek, insan hayatını tesis etme ve devam ettirme gücüne sahiptir. Başlangıçta meydana gelenler, bugün meydana gelenler için ve ileride meydana gelecekler için örnek ve belirleyici bir değer taşımaktadır. Mevcut dünya, mit âleminin bir taklidinden başka bir şey değildir; bundan dolayı da mit, her varoluşun sine quo nonu [olmazsa olmazı], her kurumun Magna Charta‟sıdır [anayasasıdır]. Saf bir kurgu, muhayyilenin hayali bir ürünü olmaktan öte mit, bizatihi bir değere, temel bir değere, geçmişle karşılaştırılan bir değere, varoluşu ona dayandığı için toplumun onsuz yapamayacağı bir değere sahiptir. Mitin bu mahiyeti, aynı zamanda onun hakikatidir. Hayat için esas olduğuna göre arketipik mit sahte olamaz. Mit, başlangıç miti olduğu takdirde ancak hakiki olabilir. Elbette mitin hakikati, aklın hakikati değil, iman ve hayatın hakikatidir. Buna mitin varoluşsal hakikati diyebiliriz. 132
Bu uzun alıntıda açıkça görüldüğü üzere Pettazzoni, hakikatin iki farklı düzeyinden bahsetmektedir. Birinci düzeyde hakikat, akıl ile irtibatlı olduğu için nedensellik kıstasına dayanmaktadır. Hakikatin diğer düzeyi ise inanmaya dayanmakta ve varoluşsal bir değere sahiptir. Hem mitik gerçeklik hem de dinî gerçeklik inanmaya dayandığı için Pettazzoni, mitik gerçekliğin de bir dinî gerçeklik olduğu sonucuna varmaktadır. Yaratılış ve Yaratıcı düşüncesini varoluş karşısında kendini sorgulayan insan zihninin nedensel cevaplar ya da diğer bir ifade ile mantıksal ve rasyonel bir neden araması ile ilişkilendiren Schmidt‟in bu görüşüne karşılık Pettazzoni, bu düşüncelerin mit ve onun varoluşsal işlevi ile izah etmenin daha doğru olduğu kanaatindedir. Çünkü Pettazzoni‟ye göre ilkel zihniyet aynı anda hem mantıksal ve mantık dışı, hem mantıksal ve mitik, hem mantıksal ve büyüsel, hem de rasyonel ve irrasyoneldir. 133 Schmidt‟in rasyonalist izahına göre dünyanın ve eşyanın nedenini bilme ve anlama ön planda iken Pettazzoni‟ye göre ise esas olan tamamen farklı bir tedirginlik, yani geçici bir dünyada geçici bir hayat sürerek kendini sürekli tehlikede hisseden insanın tedirginliğidir. Böylece Schmidt, ilk nedenin keşfi ile rasyonel bir ihtiyacın giderildiğini düşünürken Pettazzoni, mitin, “insanın ve
132 Pettazzoni, “Myths of Beginnings and Creation-Myths,” s.26. 133 Pettazzoni, a.g.e., s.31. 146
Ramazan Adıbelli
evrenin istikrarını ve devamını garanti altına alabilecek ideolojik bir temel” bulma arayışını yansıttığı kanaatindedir. 134
Bazı hayvanlara, bitkilere vs. ilişkin başlangıç mitlerini örnek göstererek Pettazzoni, aynı durumun yaratılış mitleri için de geçerli olduğunu, yani her iki durumda da söz konusu olanın dünyanın nasıl başladığını bilmekten ziyade onun varlığını ayakta tutarak devamını sağlamak olduğu sonucuna varmaktadır. Örneğin Babillilerin yeni yıl bayramı olan Akitu esnasında yaratılışı anlatan Enuma Elish mitini yüksek sesle okumaları, büyük kozmik hadiseleri dillendirmenin ve Yaratıcının kudretini zikretmenin evrendeki istikrarın devamını ve Tanrının himayesini sağlayacağı inancına dayanmaktadır. Katolik din adamı olma vasfına sahip olması nedeniyle teolojik motivasyonlarla hareket eden Schmidt‟in aksine bilimsel yaklaşıma öncelik tanımanın gereği üzerinde ısrarla duran Pettazzoni‟nin tarihsel çözümlemeyi kullanmanın neredeyse imkânsız olduğu bir alana girmesi dikkat çekicidir. 135
incelemelerinden yok etmeye çalışırken, diğer taraftan da Pettazzoni‟nin bilimsel tartışmanın sınırlarının dışına çıktığı görülmektedir. Grotanelli‟nin belirttiği gibi Pettazzoni, bir taraftan evrimci ideolojiye karşı çıkarken, diğer taraftan da kendisi din incelemelerini İtalyan tarihselciliği ile akılcı pozitivizm karışımı ideolojik bir çerçevede ele almaktadır. 136
Monoteizm ve Yüce Varlık konusunda Wilhelm Schmidt ile Rafaelle Pettazzoni‟nin görüşlerinin ve birbirlerine yönelttikleri eleştirilerin karşılaştırmalı olarak incelenmesi sonucunda aynı konular üzerinde ortaya çıkan görüş farklılıklarının üç değişkenden kaynaklandığı anlaşılmaktadır: 1) konunun mahiyeti, 2) araştırmacının perspektifi ve 3) takip edilen metot. Katolik bir din adamı olması hasebiyle Schmidt, Kitabı Mukaddes öğretisi doğrultusunda monoteizmi, tek Tanrı inancı olarak tanımlamakta ve
134 Pettazzoni, a.g.e., ss.28-29. 135 Bkz. Frank Whaling, “Comparative Approaches,” Contemporary Approaches to the Study of Religion in 2 Volumes, Frank Whaling (ed.), (Berlin: Mouton, 1984), ss.264. 136
Vinigi Grotanelli, “Ethnology and/or Cultural Anthropology in Italy: Traditions and Developments,” Current Anthropology, 18:4 (1977), s.602. Yüklə 448,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|