Yüce Varlık Konusunda Raffaele Pettazzoni ile Wilhelm Schmidt Arasındaki Tartışma
Yüklə 448,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
Monoteizm Hakkında Schmidt ile Pettazzoni Arasındaki Tartışma 135
Dinler Tarihi Derneğinin (International Association for the History of Religions, kısaca IAHR) ilk başkanı Gerardus van der Leeuw‟un aynı yıl ölmesi üzerine görevi devralan Pettazzoni, 1959 yılına kadar bu görevi devam ettirmiştir. 1954 yılında Pettazzoni, IAHR‟nin yayın organı olan
Dinler Tarihi Derneği Kongresinin Roma‟da düzenlenmesini sağlamıştır. 96
İtalya‟daki siyasi iktidarla problem yaşamazken Pettazzoni‟nin Kilise tarafından baskı altına alınmaya çalışıldığı anlaşılmaktadır. Tek “kurtuluş” dininin Katoliklik olduğunu ve dinî konularda da sadece Kilisenin söz sahibi olabileceğini savunan Katolik Kilisesi doğal olarak Dinler Tarihi alanına hiçbir zaman sıcak bakmamıştır. 97 Mircea Eliade‟a yazdığı 19 Aralık 1947 tarihli mektubunda Pettazzoni, kitaplarının Fransa‟da yayımlanması için çaba sarf ettiği için kendisine teşekkür etmekte ve kitaplarının yurtdışında yayımlanmasının kendisini tecrit edilmişlikten kurtaracağını ifade etmektedir: “Roma‟ya geldiğinizde kaynağının tahmin edilmesi zor olmayan sağır bir muhalefetten dolayı burada duçar olduğum tecridi size anlatırım; Dinler Tarihi çok hassas bir alan ve bilim dünyası dışında birçok çevre ona ilgi duymaktadır” 98 derken Pettazzoni‟nin “bilim dünyası dışında birçok çevre” ile Roma‟daki Kilise çevrelerini kastettiği anlaşılmaktadır. 99
Bir taraftan Vatikan‟ın din konusunda yazılıp çizilenleri kontrol altında tutma çabasının yoğun olduğu, diğer taraftan da dinin bağımsız bir değer
96
Gandini, a.g.e., s.7074; Giovanni Casadio, “Historiography: Western Studies [Further Considerations],” Encyclopedia of Religion, c.6, s.4045. Numen dergisinin kuruluş tarihçesi ve çıkan ilk sayısının içeriği hakkında daha fazla bilgi için bkz. Annemarie Schimmel, “Numen,” Ankara
8. Uluslararası Dinler Tarihi Derneği Kongresi hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Annemarie Schimmel, “Roma‟daki Din Bilginleri Kongresi,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4:1-2 (1955), ss.16-22. 97
kurutuluş yoktur” anlamına gelen “Extra Ecclesiam nulla salus” deyimi kullanılmaktadır. Papa III. Innocent‟ın (1208) iman ikrarında kullandığı bu deyim, 4. Lateran Konsilinin (1215) iman esasları arasında yer almıştır. Papa VIII. Boniface‟ın (1302) yayımladığı Unam sanctam başlıklı genelgede ve Florence Konsilinde (1442) bu esas, sadece Hıristiyan olmayan dinleri değil, Katoliklik dışındaki Hıristiyan oluşumları da dışlayacak şekilde genişletilmiştir. Böylece Vatikan, Katoliklik dışında kurtuluş olamayacağını bir inanç esası hâline getirmiştir. Vatikan‟ın diğer dinleri nasıl değerlendirdiği konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. Baki Adam, “Katolik Kilisesi‟nin Kurtuluş Öğretisi Açısından Yahudiliğe ve İslâm‟a Bakışı,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 41 (2000), ss.195-224. 98
Natale Spineto (ed.), L'histoire des religions a-t-elle un sens? Correspondance 1926-1959, (Paris: Cerf, 1994), ss.168-169. 99
Correspondance 1926–1959, (Paris Cerf, 1994), s.10. 136
Ramazan Adıbelli
olmadığını savunarak Dinler Tarihi öğretimine karşı çıkan tarihselci Croce ve öğrencilerinin düşüncelerinin etkili olduğu bir dönemde göreve başlayan Pettazzoni‟nin kürsüsünün açış konuşmasında tarihsel karşılaştırma metoduna vurgu yapmış olması dikkat çekicidir. 100
Zira az önce ifade edildiği üzere ne Katoliklikten başka bir din tanımayan Kilise ne de dinin bağımsız bir kategori olmadığı için Üniversitelerde Dinler Tarihinin bağımsız bir ders olarak okutulmasını kabul edilemez bulan tarihselciler karşılaştırmalı metoda sıcak bakıyordu. Benedetto Croce‟nin derin izlerini taşıyan Pettazzoni de kendisini bir tarihçi görerek dini sadece bir tarihî fenomen şeklinde değerlendirirken hayatının sonlarına doğru dinî bir fenomenin sadece menşeine ve gelişim sürecine yoğunlaşıp kalmanın doğuracağı tehlikeyi fark etmiş ve Fenomenoloji ile Tarihin birbirini bütünlediği hususuna vurgu yapmıştır. 101
tamamlayabildiği Dio: Formazione et sviluppo del monoteismo nella storia dele religioni [Tanrı: Dinler Tarihinde Monoteizmin Oluşumu ve Gelişimi] cilt 1, L’essere celeste nelle credenze dei popoli primitivi [İlkel Halkların İnanışlarında Semavi Varlık] (Roma, 1922) başlıklı kitabındaki temel tezi, Wilhelm Schmidt‟in Der Ursprung der Gottesidee‟de [Tanrı Fikrinin Kökeni] savunduğu Urmonotheismus [İlk monoteizm] teorisini çürütmeye yöneliktir. 102 Bu kitapta Pettazzoni, Avustralya tanrıları konusunu kısa ama yoğun bir bölümde ele almakta, Lang, Schmidt vs. gibi bilim adamlarının konuyla ilgili görüşlerini incelemektedir. Konuyla ilgili temel kaynakları bildiği ve yüce tanrıyı mitolojik muhayyilenin bir ürünü olarak gördüğü için Pettazzoni, Avustralya‟daki yüce tanrıların varlığından kuşku duymuyordu. Pettazzoni‟ye göre bu Yüce Varlıklar, gökyüzünün ve şimşek, yağmur, gökkuşağı vs. gibi atmosferik fenomenlerin birer kişileştirilmiş hâlidir. 103
100
Dario Sabbatucci, “Raffaele Pettazzoni,” Numen, 10:1 (1963), ss.2-3. 101
Mircea Eliade, “Religions,” s.625. Krş. Raffaele Pettazzoni, “Aperçu Introductif,” Numen, 1:1 (1954), s.5; yeniden yayımlandığı yer: Pettazzoni, “History and Phenomenology in the Science of Religion,” Essays on The History of Religions, s.219. Bu yazının Türkçe çevirisi: Raffaele Pettazzoni, “Din İlminde Tarih ve Fenomenoloji,” çev. Hüseyin Gazi Yurdaydın, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5:1 (1956), s.391; aynı başlıkla çevirinin yeniden yayımlandığı yer: Rafaella [doğrusu: Raffaele] Pettazzoni, Tanrı’ya Dair, çev. Fuat Aydın, İz Yayıncılık, İstanbul 2002, s.105. 102
Geo Windengren, “In Memoriam Raffaele Pettazzoni,” Numen, 6:2 (1959), s.76c. Schmidt‟in Pettazzoni‟nin adı geçen kitaptaki eleştirilerine verdiği karşılık için bkz. Schmidt, Origine et évolution de la religion, ss.214, 267-272. 103
Eliade, Religion australiennes, s.34. Yüklə 448,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|