Yosh futbolchilarni tayyorlashning

jadval

Boshlang’ich iqtisoslik bosqichida testlar natijalari baxolar graduslari

Testlar va ko’rsatkichlar	Mashgulot boshlanguniga qadar (10 yosh)			Bir yillik mashg’ulotdan so’ng (11 yosh)				Ikki yillik mashg’ulotdan so’ng (12 yosh)
30 m ga yugurish	Yahshi, qoniqarli, qoniqarsiz			Yahshi, qoniqarli, qoniqarsiz				Yahshi, qoniqarli, qoniqarsiz
	3.3-5.5	5.6-5.8	5.9-6.1	5.0-5.2	5.3-5.6	5.7-5.9	5.0-5.2		5.3-5.5	5.6-5.8
Samaradorlik	31-34	30-26	25-22	36-33	32-28	27-24	40-37		36-31	30-27
Umumiy epchillik kompleksi	23-24.5	25-27	27.5-29	21-23	23.5-25.5	26-28	20-21		21.5-23	23.5-25
5 ta doirani aldab o’tish	10.5-12	12.1-13	14-15.7	9.8-10.7	10.8-12.4	12.5-13.5	8.6-9.6		9.7-10.8	10.9-12
O’yinni idrok etish	4	3	2	4	3	2	4		3	2
O’yinda shiddatlilik	4	3	2	4	3	2	4		3	2

Ilova: alohida ko’rsatkich bo’yicha natijalar “4” gradatsiyasidan oshiq bo’lsa, “5” baho qo’yiladi, agar “2” gradatsiyadan kam bo’lsa, “2” baho qo’yiladi.

2. 
   jadval
   

Natijalar o’sishini baholash

Testlar va ko’rsatkichlar	Mashgulot boshlanguniga qadar (10 yosh)			Bir yillik mashg’ulotdan so’ng (11 yosh)			Ikki yillik mashg’ulotdan so’ng (12 yosh)
	Yahshi, qoniqarli, qoniqarsiz			Yahshi, qoniqarli, qoniqarsiz			Yahshi, qoniqarli, qoniqarsiz
Uzoq masofaga zarba berish	22-20	19-16	15-13	26-23	22-18	17-15	28-26	25-22	21-19
To’pni olib yurish aldab o’tish. Zarba	10.6-11.1	11.3-13.3	13.4-15	8.7-10.7	10.8-12.3	12.4-13.4	8.0-8.9	9.0.10.9	11-12
Doiralarni aldab o’tish slalom	10.5-12	12.1-13.9	14-15.7	9.8-10.7	10.8-12.4	12.5-13.5	8.6-9.6	9.7-10.5	10.9-12
O’yin sharoitida tezkor fikrlash, hotirlash	3.8-3.3	3.2-2.8	2.7-2.2	3.8-3.4	3.3-2.7	2.6-2.2	4.0-3.8	3.7-3.2	3.1-2.7
300 m ga yugurish	67-72	73-79	80-85	64-67.5	68-71	71.5-74	57-60	61-65	66-69
Tanlashning mushkul riyaksiyasi (qo’l bilan)	480-510	511-561	560-590	470-506	507-551	552-595	400-435	436-472	473-505

22

5. 
   hidamlilikni baholash 300 metrga yugurish bilan amalgam oshiriladi.
   
6. 
   o’yin faoliyatini baholashda psihologik va fiziologik tadqiqotlarda qo’llaniladigan usullardan foydalaniladi. O’rtacha natija 10-12 urunishdan keyin aniqlanadi.
   

O’sish sur’atini qanday baholash mumkin?
Buning uchun birinchi bosqichdan so’ng, tanlab olingan bolalarni ko’rsatgan natijalarini qo’shimcha testlash lozim.
So’ng oltita test natijalari orqali bolalar yigindisi hisoblanadi. Keyinchalik bir, ikki yillik mashg’ulotlardan so’ng taqdim etilayotgan mashqlar kompleksi orqali testlash o’tkaziladi va yana ballar yig’indisi aniqlanadi.
Baholash meyorlari jadvalda ko’rsatilgan.
O’sish templari yig’ilgan bolalarning farqiga qarab mashg’ulotlardan oldin va mashg’ulotlardan bir ikki yil so’ng aniqlanadi. Sport takomillashtiruviqa qiyinchiliklarga duch kelayotgan bolalar ko’pincha ruhiy tomondan kuchliroq bo’ladi. Shuning uchun murabbiy tomonidan ularning mehnatsevarligi va tirishqoqligiga katta e’tibor berish talab etiladi.
Qobilyatli bolalarni tanlab olish – bu qilingan ishni yarmi, holos. Qobilyatni aniqlab, uni to’g’ri rivojlantirish va shakllantirish lozim.

4. Yosh futbolchilarni tanlash

Yosh, kelajagi porloq futbolchilarni tayyorlash kamayib ketganligini sabablaridan biri BO’SM, mahsus sinflar va tayyorgarlik guruhlari rahbarlari tomonidan bolalarning iqtisosli ravishda futbol bilan shug’ullanish uchun tanlab olinayotganligi hamda tanlash uslubiyatida bilishning sayozligidir.
Yuqori sport natijasiga hamma ham erishavermaydi. O’zbek va chet elda yuqori natijalarga erishgan futbolchilar biografiyasi bilan tanishsak (Pele, Maradona, G.Krasnitskiy, A. Abduraimov, M.An, V.Ffyodrov, M.Qosimov) shuni bilamizki, ular yoshlik davrida o’z tengdoshlaridan o’z qobilyatlari bilan ajiralib turishgan.
Futbolchilarni tanlash oquv-mashg’ulot jarayonining muhim va uzviy qismidir, chunki u sport tayyorgarligining asosiy vazifasini hal etishga – yuqori sport natijalariga erishishga yordam beradi.
Futbolda tanlash faqat natijalarning ancha yuqori darajada bo’lishiga emas, balki shug’ullanuvchilarning bir hil tarkibda bo’lishini ham ta’minlaydi, bu esa o’qitish o’rgatish natijalariga ijobiy ta’sir etadi. Tanlashga yetarlicha baho bermaslik yoki uning uslublarini mukammal bo’lmasligi, odatda tuzatib bo;lmaydigan zarar keltiradi. Ko’pchilik bolalarning bolalar – o’smirlar sport maktablarini tashlab ketishi (bu o’qitishning turli bosqichlarida sodir bo’ladi) bunga misol bo’la oladi.
Sportchilarni tanlashdagi malakasizlikning asosiy sababi-sportchining o’qishda, mashg’ulot va musobaqada o’sishiga sabab bo’ladigan shahsiy sifat va hususiyatlar kompleksi haqidagi bilimning yetarli emaskigi.
Sport faoliyati qanchalik murakkab bo’lsa, sportchi psihologik va harakat funksiyalarining zaruruy kompleksini tashkil etuvchi variantlar shunchalik ko’p bo’ladi. Shu nuqtai nazardan futbol alohida o’rin egallaydi, chunki bu sport turidagi muvoffaqiyat bevosita sheriklarning birgalikda harakat qilish (o’ynash) sistemasiga bog’liq. Bunda shqhsning turki hil sifatlari va hislatlari ustun bo’lgan
kishilar ayniqsa yaqqol ajiralib turadilar. Shuning uchun futbolda tanlash masalasi birinchi navbatda, bolalar shahsini va ularning butun sifatlari hamda hislatlarini o’rganish bilan bog’liq.