Xaqani Şİrvani seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
________________Milli Kitabxana________________ Səh. 360. Oxu sən "Əhsənüt-təqvim"i çox diqqətlə "Quran"dan. "Əhsanüt-təqvim " - İnsanın yaradılışı və həyatı haqqında "Quran"dan alınıb işlənilən ən gözəl nizam, tərtib və yaşayış qaydaları. Səh. 361. Deyil aləm sözü möhməl, kəmali-həqqdə yox nöqsan. Möhməl – gözdən buraxılmış deməkdir. Xaqani burada deyir: haqq qiymətin itirməmiş, həqqiqət qüsurlu deyildir. Səh. 361. Birinci hərfə nöqtə olmağın mənası vardırmı, Ki, dolğunluq üzündən "Əbcəd"in son hərfı olmuşsan? Birinci hərf ərəb əlifbasında əlifdir ki, ən kiçik rəqəmələ 1-ə bərabərdir. Bu hərfə nöqtə qoyulmaz, qoyulsa da, rəqəmlə 10-a bərabər olar. "Əbcəd"in son hərfi "ğayn" dir ki, ən böyük rəqəmə -1000-ə bərabərdir. Səh. 361. Gəmi bir kor kimi aban yelilə qaldı sərgərdən. Aban - oktyabr ayı, aban yeli - payız küləyi deməkdir. Yeni, zəmanə gəmisinin kapitanı kordur; əsrin rəhbəri payız ruzigarıdır. Səh. 362. Əgər Simurğsan, dinin Qafında, get, məkan eylə, Ki, "qaf'sız olsa gər ünqa, ünayə çevrilər nalan. Əfsanəvi quş Simurğ Qaf (Qaftaz) dağında məskən saldığı üçün əlçatmaz və əzəmətli quş hesab edilir. Simurğa eyni zamanda Ünqa adı da verilir. Ünqa ərəb əlifbası ilə kimi yazılır, onun qafı yəni "Q" hərfi düşərsə, üna qalar ki, bu da əzab, əziyyət mənası verir. Xaqani deyir: Sən dinin Qafında, yəni yüksək zirvəsində məskən sal, yoxsa bunsuz əzaba düçar olarsan. Səh. 363. Bəsindir, az danış Musa hədisindən Yəhudatək, Ki, doqquz ayə yox, bu yeddi rəngdir şəninə şayan. Beytin mənası: müqəddəsatdan danışma, sən bəni-İsrail kimi yeddi qat yer adamısan, doqquz fələk məxluqu deyilsən.
Dönübsən bir su məşkinə ki, gah dıqsan, gah istisqa. Dıq - sill, vərəm; istiqsa - su azarı. Yəni: gah boşsan, gah dolu. Səh, 364. Mənə həm Nuh idi o, həm də İbrahim idi, əfsus!.. Qalanlar cümləsi naəhldir, Nəmrud, yeri Kənan.
olmuşdur; bütpərəst imiş. Nəmrud İbrahim Xəlilullahı bütpərəstlik əleyhinə təbliğat apardığı üçün oda atıb yandırmaq istəmişdir. Od isə gülüstana çevrilib onu yandırmamışdı. Səh. 364. O idi Əhmədə varis, ona Əhməd xitab etdi, Ki, "Farüqi-fəriqeynsən" və "zünnureyn"i "Quran"san. Əhməd - Məhəmmədin adlarından biridir. Faruqi-fəriqeyn - xalqı yaxşı tanıyan, haqq ilə batini yaxşı seçən ağıllı adam. Bu ad və sifət Məhəmməd tərəfindən Ömərə
________________Milli Kitabxana________________ verilmişdir. Zünnureyn - iki nur sahibi deməkdir. Bu, Osmanın künyəsidir; Osman Məhəmmədin iki qızını almış olduğu üçün ona "Zünnureyn" demişdilər.
O, xətti əjdaha möcüzlu Musa çün vəfat etdi, İlantək qıvrılıb, Musa kimi huş uçdu başımdan.
allahı görmək istədiyi zaman birdən güclü səslər eşitmiş, qüvvətli işıqlar görmüş, dəhşətə düşüb, üç gecə-gündüz huşunu itirmişdir.
Sözüm matəm libası geydi, susdum mən də Məryəmtək, Ölübdür İsayi-sani, sükut etdim, olub büryan. İsayi-sani - ikinci İsa; Xaqani bu adla emisi oğlu Vəhideddini nəzərdə tutur.
Səh. 364. Vəhid ölmüşdü - İdrisi və Loğmanı bu dövranın, Əcəl çatdıqda, acizdir həmi İdris, həmi Loğman.
biridir; Loğman - əfsanəvi bir həkim və alim olmuşdur. Səh. 365. Sən dünyanın işini dünya üçün əzab bil, Nece qartal lələyi tutdu özünə divan. Ovçu qartalın qəlbinə ox vuranda, qartal öz lələyini oxun ardında görüb inləmiş və: "Özüm özümə qənim olmuşam" - demişdir. Xaqani özündən qabaq yaşamış məşhur tacik şairi Nasir Xosrovun "Öz mast ke bər mast" şerinə işarə edərək, dünyanın özü-özünə bəla yaratdığını bildirmişdir.
Fələk Məhəmməd Yəhya başını verdi bada, Səncər düşdü zindana, möhnət oldu zindanban.
alimlərindən biri; Səncər - Səlcuq hökmdarlarından Məlikşahın oğludur. 1155-ci ildə müharibədə türkmənlərə əsir düşüb, həbs edilmişdir.
Ey hidayət əlinin zülfüqarı, pas at ki, Elmin Əbutürabı torpaqda oldu pünhan. Xaqani bu beytdə Əbutürab dedikdə İmam Əlini, zülfüqar dedikdə onun iki tiyəli qılıncını yada salır və ölümünə mərsiyə yazdığı Məhəmməd Yəhyanı "Elmin İmam Əlisi" adlandırır. Səh. 369. Yarım çörək və gözümdə Acıçayın suyudur. Acıçay Təbriz yaxınlığında axan kiçik çayın adıdır. Son illərdə farsca onu "Təlxərud" adlandırmışlar. Xaqani Təbrizdə ağır həyat keçirdiyinə işarə edir.
İzzəddinin ölümü bağrımı edibdir qan. Xaqani Təbrizdə din başçısı İmam İzzəddin Əbu Ömən Əsədin vəfatını böyük təəssüflə bu mərsiyədə qeyd edir. Səh. 370. ________________Milli Kitabxana________________ O, dinə Mehdi ikən, halımı gorüncə yaman, Məsih oldu mənə, etdi dərdimə dərmanı. Xaqani, ölümünə mərsiyə yazdığı İzzəddini dinin Mehdisi və ölüləri diriıldən Məsihə (İsa peyğəmbərə) bənzədir.
edib dünyanı cənnətə döndərəcəkdir. Səh. 371. Sincab geyimindir, Günəş isə Sərətanda. Sincab - dələ, boz rəng, yəni hava dumandır. Günəş isə Sərətan (Xərçəng) bürcündə olduqda görünmür. Səh. 371. Səqlabda haçandan bəri fıl bəsləyir insan? Səqlab - yer və tayfa adıdır. Bu tayfa sonralar Avropa qitəsində pərakəndə olub, öz müstəqil adını itirmişdir. Səh. 372. Çün beytlərin sayı gəlib qırx beşə çatdı, Qurtar sözü, şair ki, bu şerin başa çatdı. Xaqani bu beytdə qırx beş rəqəmini təsadüfi işlətməmişdir. O, bu rəqəmlə əmisinin qırx beş yaşında vəfat etdiyini bildirərək, onun yaşı miqdarında qırx beş beytdən ibarət mərsiyə yazdığını bildirir. Səh. 372. ...Mümkün olaydı kaş, canım balü par aça - misrası ilə başlayan bu mərsiyə orijinalda əvvəldən naqisdir. Çox ehtimal ki, Xaqani bunu oğlu Rəşidin vəfatı münasibətilə yazmışdır.
Göydə iki çərək var: biri san, biri ağ. Xaqani bu misrada Günəşi və Ayı nəzərdə tutur.
Adəm vücudunun "əliz"i, "dal"ı, "mim"idir, Qırx gündə dörd əsillə yaranmış həkimidir.
qıldığı zaman qədd-qamətinə uyğun edilir ki, o, (Adəm) dini rəvayətə görə, dörd ünsür vasitəsilə (su, torpaq, od, hava) 40 gündə yaradılmışdır. Sonrakı beytdə də bu fikir təkrar edilir.
Səh. 377. Gahi Büraqtək ötər o yeddi göyləri. Gah yeddi başlı divi edər ram gövhəri.
merac edərkən mindiyi qanadlı, adambaşlı atın adı. Yeddi başlı div - yer, dünya. Beytin mənası: şeirdə mədh edilən Şeyxül-İslam öz hünərilə yerə, göyə hakimdir.
Tufan içində eşqə odur Nuh hər zaman, Sam ilə Ham ilə olub asudə, şadiman.
Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|