Xalq davlat idoralariga emas, balki davlat idoralari xalqqa xizmat qilishi lozim

Noshirlik faoliyati
Gazetalar „Terjiman (Tarjimon)“ (1883-1918) Perevodchik 10. 04. 1883 № 1
1879-yildan boshlab Ismoil Gaspirali oʻzining qrim-tatar tilida „Faidaly eglendzhe“ (1879-1880), „Qonun“ (1881) gazetalari nashriyoti yaratishga bir necha bor urinib koʻrdi. 1883-yil 10-aprelda Ismoil Gaspiraliga birinchi qrim-tatar-ruscha „Tarjimon-Terjiman“ gazetasini nashr qilish va tahrir qilishga ruxsat berildi. „Tarjimon-Terjiman“ orqali Ismoil Gaspirali gʻoyalari Qrim, Idel-Ural, Xiva xonligi, Buxoro xonligida tarqaldi. Bundan tashqari, gazeta Fors, Xitoy, Turkiya, Misr, Bolgariya, Fransiya, Shveysariya va AQShda tarqatilgan. 1886-yilda muharrirlar „Tarjimon-Terjiman“ gazetasiga qoʻshimcha ravishda „Eʼlon varaqasi“ deb nomlangan reklama qoʻshimchasini nashr qilishni yoʻlga qoʻydilar. Ammo ayollar oʻz jurnallarini faqat 1905-yilda oʻqish imkoniyatiga ega boʻlishdi. 1905-yil oxiridan Ismoil Gaspirali ayollar uchun birinchi qrim-tatar jurnali „Alemi nisvan“ („Ayollar dunyosi“)ni nashr eta boshladi. Bu uchinchi (birinchi ikkita muvaffaqiyatsiz u 1887-yilda — „Terbie“ jurnali va 1891-yilda „Tarjimon-Terjiman“ gazetasiga qoʻshimcha — „Kadin“) urinishdan amalga oshirildi. Ushbu nashrning muharriri lavozimini Ismoilning qizi Shafika egalladi va boshqarib keldi. Ismoil Gaspirali oʻz gazetasini vatandoshlardan koʻra xorijliklar orasida mashhurroq boʻlganligini taxmin ham qila olmasdi^[10]. Ismoil Gaspirali nashri materiallaridan islom xalqlari matbuoti: „Ikdam“, „Sebah“, „Gairet“, „Vatan“, „Dikkat“, „Xidmet“, „Agonk“, „Zamon“, „Qohira“, „Nil“, „Axter“, „Naasuri“ nashrlari ham foydalangan. Bu uzoq vaqt davomida Rossiyada turkiy tillardagi yagona davriy nashr hamda XX-asr boshidan beri dunyodagi eng qadimgi musulmon gazetasi boʻlib qoldi. Gazeta deyarli 35 yil davomida nashr etildi va 1918-yil 23-fevralda yopildi.
1906-yilda Ismoil Gaspirali oʻz ona tilida „Ha-ha-ha“ nomli ilk hajviy jurnalni chiqarishga ruxsat oladi. Keyinchalik u yangi haftalik — Rossiya imperiyasi Davlat dumasidagi musulmonlar fraksiyasi organi „Millet“ („Xalq“) gazetasini yaratdi. Ular tatar tilida nashr etilgan.
1906—1908-yillarda Misrning „Al Nahda“ gazetasi arab tilida nashr etilgan. Nashr muharrirlari Qrim-tatar madaniyatining taniqli namoyandalari bilan hamkorlik qilgan. Turli davrlarda Ismoil Gaspirali nashriyoti xodimlari Qrim-tatar madaniyatining koʻzga koʻringan namoyandalari: Usmon Akchokrakli, Memet Nuzet, Yakup Shakir-ali, Usein Shomil Toʻxtargʻozi, Ablyakim Ilmiy, Asan Sabri Ayvazov, Ismoil Latif-zade, Seit-Abdulla kabilar va boshqalar edi. 1908-yilda nashriyotning yubileyiga I.N.Xaritonovning Qozon bosmaxonasida Ismoil Gaspirali nomidagi nominal tipografik shrift ixtiro qilindi.