Postmodern Sanatta
Eklektik Nesneler
239
likleri taşıması, sanat ve eserlerinin estetik metalara (yapılara) dönüştü-‐
rülmesi, elitist (seçkinci) olması olarak nitelenebilir (Şaylan, 1999: 64-‐67).
1960’lı yıllara gelindiğinde Avrupa kültür hayatında bazı değişimlerin
yaşandığı görülmektedir. Sanayi Devrimi’yle gelişen Batı’nın kimlik özellik-‐
leri değişmiş, yeni toplum düzenleri, yeni din ve kültür anlayışları ortaya
çıkmaya başlamıştır. Bu anlayış ve değişikliklere bağlı olarak sanat alanında
da değişimlerin yaşanılması kaçınılmaz olmuştur.
Modern zamanların eleştirilmeye başlandığı bu dönemlerde, kod-‐
lanmış kültür ve birey davranışlarının gözlemlendiği, insanlık tarihine cen-‐
net bahçeleri vadeden modernist ve teknolojik yaklaşımların yavaş yavaş
ortadan kalktığı görülür. Modernizmin ortaya çıkardığı evrensel kültür
özellikleri dünya üzerinde çeşitliliğin yok olmasına, sanat ve kültür
alanında diğer toplumların yozlaşmış bir yapıya dönüşmesine sebebiyet
vermiştir.
Yirminci yüzyılın teknolojik gelişmeleri sanatı materyal olarak da etki-‐
lemiş, endüstri ve üretime bağlı olarak artan yeni iş sahalarının imkanları
sanatçıların içinde bulunduğu “tüketim toplumu”ndan etkilenmelerine yol
açmıştır.
Bu dönemde gelişme gösteren sanat akımları modern dönemi ve sanatı
eleştiri yoluna gitmiş; modern sanatın sözüm ona yenilikçi anlayışının belli
başlı klişelere dönüştüğünü gözlemlemişlerdir. Krauss'a göre;
“Her ne kadar avant-‐gardizm ve modernizm sürekli olarak özgürlük ve
orjinallik üzerine kurulu bir sözcüğü, üstleniyorsa da aslında her şey sürekli
olarak bir tekrardan ibarettir. Örneğin, kareleri Malevich'de, Mondrian'da,
Leger'de, Cornell'de, Reinhardt da kullanmıştır; başı, sonu belli olmayan bu
tekrarlar hiçbir şekilde önlenemez.” (Aktaran: Jameson vd., 1994: 53-‐56).
Sanatta farklı düşünüş ve davranışların ortaya çıktığı 20. yüzyılda nes-‐
neye yeni bir bakış açısı kazandırılmış; özellikle Marcel Duchamp’ın Hazır-‐
Nesne kullanımıyla birlikte modern sanatın “meta”laşması sorunu ve “yüce-‐
lik estetiği” eleştirilme noktasına gelmiştir. Bu yeni bakış sanatta köklü
değişimlere yol açacak bir nitelik kazanmıştır. Duchamp’nın sıradan üretim
bir nesneye imza atarak oluşturduğu eleştiri yöntemi kısa zamanda post-‐
modern sanatların estetik bilincinin belkemiğini oluşturacak bir atmosfer
yaratmıştır. Nesneye yeniden bakışı gerektiren ve estetik davranış değerle-‐
rine başkaldıran bu anarşist yaklaşım kendisini tüketim toplumunun seri
üretim nesnelerine odaklayan yeni-‐dadacı bir anlayışla ortaya çıkmıştır.
Popüler sanat ve onun önüne geçilmez eklektik yönü sıradan nesnelerin
sanata kazandırılmasıyla sonuçlanmıştır.
Bilimsel estetiğin son bulduğu 20. yüzyıl, sanata getirdiği farklı bakış
açısıyla birlikte sanatın ne olduğu sorusunu da kendisine sormaktan çe-‐
kinmemiştir. Pop sanatçı Andy Warhol’un “Everything is pop, pop is everyt-‐
hing.” (Her şey poptur, pop her şeydir) özdeyişi buna güzel bir örnek niteli-‐
ğindedir.
Hikmet Şahin
240
Problem Durumu
Postmodern sanatta eklektik nesneler günümüz sanatının anlaşılması
açısından önem taşımaktadır. Postmodern sanatın niteliklerini anlamak
oldukça güç bir durumdur.
Postmodern sanatı oluşturan eklektik nesneleri tanımlamanın zorluğu
yine postmodern sanat anlayışının çok kültürlü oluşu özelliğinden kaynak-‐
lanmaktadır. Sanat eserini oluşturacak herhangi bir nesne postmodern
anlayışta değerlendirilebilir. Bu nedenle postmodernizmin sanata yaklaşımı
ve sanatı oluşturan değerlerini ayıklamak zor olacaktır.
Postmodern sanat içerisinde gelişen akımların çoğu zaman birbiri içe-‐
risine geçtiği, sanatçıların farklı fikirleri olmasına rağmen aynı zamanda
birçok akım içerisinde bulundukları görülmüştür. Bu da postmodern sa-‐
natın kronolojisini oluşturmakta zorluklara sebebiyet vermektedir.
Postmodern sanatın kaynaklarının neler olduğunu kestirmek hayli
güçtür. Ancak eserlerin belirli oranlarda analizi postmodern yapıtların te-‐
melde rastlantısal olarak oluşmadıklarını, ne kadar düzensizlik anlayışı
içerisinde yapılırsa yapılsınlar aslında bir kavram ve bağlam içerisinde ol-‐
duğunu göstermektedir.
Alt Problemler
• Postmodern sanatta eklektizm konusu ne derecede önemlidir?
• Postmodernist sanat akımlarında eklektizm kayda değer bir konu
mudur?
• Modern dönemlerin postmodern sanata etkileri olmuş mudur?
• Postmodernizm
kültürü günümüz sanatına ne derecede
yansımıştır?
• Tüketim toplumunun özellikleri postmoden sanatta önemli midir?
• Postmodern eklektizmin nesnel bakış açısı nedir?
Araştırmanın Amacı ve Önemi
Araştırmanın temel amacı içinde yaşanılan dönemin sanata
yansımalarını araştırmak, günümüz sanatının sorunlarına değinmek, sa-‐
natçıların ve eserlerinin değerlendirilmesinde ne gibi bir bakış açısına sahip
olunması gerektiğini ortaya koymaktır. Ayrıca postmodern sanata etki eden
faktörleri ve bu faktörlerin başında gelen eklektik (seçmeci) tavrın sanat
eseri üretiminde ne derecede rol oynadığını gözler önüne sermektir.
Varsayımlar
• Postmodernin moderne karşı savaş açtığı, modernliği hiçe saydığı
ve sadece eleştiri mahiyetinde bir felsefe olduğu düşünülmektedir.