Peyk rabitəsi və ya yımının inkişafı mərhələləri
Keçmiş SSRİ məkanında ilk kosmik rabitə ötürücü stan siyası
(“Rezerv”obyekti - Medvejyi ozera, Moskva vilayəti) 1967-ci il
noyabrın 4-də istismara verildi. 20 qəbul “Orbita” stansiyasının
Sibirin, Uzaq Şərqin və Uzaq Şimalın iri şə hərlərində
quraşdırılması ilə Mərkəzi TV-nin proqramları mün
təzəm olaraq
birinci nəsil “Molniya” seriyalı rabitə peykləri qruplaşmaları ilə
translyasiya edilməyə başladı. “Molniya” seriyalı üç ədəd peyk
Şimal yarımkürəsi üzərində yüksək elliptik orbitə çıxarıldı və onların
köməyilə sutka ərzində Ru siyanın bütün regionlarını səs və TV
yayımı ilə təchiz etməyə imkan verdi. “Orbita” stansiyaları
mürəkkəb texniki qurğular kompleksi idi və tam fırlana bilən 12 m
diametrli antenalarla (THA-57) təchiz olunmuşdu.
1976-cı ildə dünyada ilk dəfə olaraq birbaşa TV yayımı
sistemi (CHTB) olan “Ekran” istismara verildi.
Bu sistemin
köməyilə Mərkəzi TV-nin birinci proqramım Sibir, Uzaq Şərq və
Uzaq Şimal bölgələrinə çatdırmağa imkan yaradıldı.
Moskvadakı Olimpiada-80-a hazırlıq işləri zamanı yeni nəsil
“Horizont” seriyalı peyklər, həmçinin “Moskva” tipli (antenasının
diametri 1,5-5-2,5 m olan) qəbul stansiyaları işlənib hazırlandı.
Artırılmış gücə malik retranslyatorlu “Horizont” kosmik aparatları
geostasionar orbitə çıxarılaraq, çox da baha olmayan “Moskva” tipli
qəbul stansiyalarım, praktiki olaraq Rusiyanın
bütün şəhərlərində
istifadə etməyə imkan yaratdı.
1
Orbital qruplaşmada ilkin mərhələdə yeddi, 90-cı illərdə isə
10 kosmik aparatın tətbiqi
sayəsində mərkəzi TV-nm iki
proqramının beşzonalı peyk teleradio yayımım təşkil etmək mümkün
oldu. Bununla da ölkə əhalisinin 98-99%-ni bu proq ramlarla təchiz
etmək mümkün oldu. Bu, ölkədə istehsal olu nan texnika sayəsində
yeni peyk rabitəsi texnologiyalarının inkişafının ikinci mərhələsi idi.
İkinci nəsil kosmik aparatlarında geostasionar orbitdə aktiv
mövcudluq və buraxma imkanları məhdud idi. 1990-92-ci illərdə
Rusiya Federasiyasının Rabitə Nazirliyi tərəfindən “2000-ci ildə RF-
də peyk rabitəsi vasitələrinin və televiziya yayımının
inkişaf
proqramı” qəbul edildi. Bu proqrama uyğun olaraq, ölkədə üçüncü
nəsil “Ekspress” seriyalı kosmik kom
pleks və rabitə peykləri
yaradıldı. Bunlar, kosmik aparatın geo stasionar orbitdə yüksək
dərəcəli saxlanılmasına və çoxlu say da retranslyatorlara malik
idilər. 1997-ci ildə RF-in Rabitə Na zirliyi qərar qəbul etdi ki, yeni
kosmik aparatlar aparıcı xarici kompaniyalarla birgə hazırlansın.
Fransanın “Alkatel” kom paniyası ilə müqavilə bağlandı və üç ədəd
“Ekspress-A” seri yalı rabitə peyklərinin hazırlanması qərara alındı.
Bu kosmik aparat 17 ədəd transponderə (qəbuledici-ötü-rücü)
malikdir və onlardan beşi 11-14 QHs tezlik diapazonun-dadır. Bu
seriyadan olan iki kosmik aparat 2000-ci ildə işə salındı
və radio-
televiziya proqramların yayılmasını uğurla ye rinə yetirməyə imkan
verdi, həmçinin VSAT kommersiya şəbə kələrinin inkişafına təkan
verildi.
Hal-hazırda Rusiyada mülki yayım və rabitə - iki ədəd
“Ekspress” kosmik aparatın, iki ədəd yeni nəsil “Ekspress-A”
kosmik aparatlarının, altı ədəd “Horizont” və bir ədəd “Ekran-M”
KA-ın istifadəsinə əsaslanır. Bundan başqa, “LMİ-1” KA bazasında
“Rostelekom” peyk rabitə şəbəkəsi və bir ədəd “Yamal-100” KA-
nın bazasında korporativ şəbəkənin tətbiqinə başlanılıbdır. Xarici
kompaniyalarla birlikdə iş qurarkən (“Ekspress-A” və “Yamal-100”)
faydalı yük xarici firma tərə
findən həyata keçirilir, KA-m
platforması və peykin inteq rasiyası Rusiya müəssisəsində həyata
keçirilir. Bütün bu təd birlər sayəsində 2005-ci ilə qədər “Horizont”
və “Ekspress” peyklərini, aktiv mövcud olma müddəti 12 ildən çox
və trans-ponderlərin sayı 30-dan çox olan KA-a keçməyə imkan
yaratdl.