Şimdi nikel endüstrisinde ikinci derecede rol
oynıyan ve genellikle küçük yataklar halinde bu
lunan mineralleri görelim.
— Nikel arseHlür ve arseniosülfurler
Nikelin (veya nikeldt) Ni As
Hegzagonal sistemde kristalleşir. Sertlik de
recesi 5-5,5, yoğunluğu 7,6-7,8 dir. •% 43,9 Ni
ihtiva eder. Genellikle masif haldedir. Soluk kır
mızı bakır renginde olup nabit bakırdan sertliği
ile kolayca ayırdedllir. Metalik parlaklığa, sahip
tir. Alterasyon ile kolayca annaberjit'e dönüşür.
Genellikle kobalt - nikel gümüş ile birlikte hipo-
termal filonlard'a rastlanır (bu tip yataklar ka
nada, Peru, Japonya ve Cezair'de mevcuttur).
Diğer taraftan bazik kayaçlara (bilhassa norit-
lere) bağlı olarak sülfürlü mineraller içersinde
pirotin, pentlandit ve kalkopirit ile beraber bu
lunur (Sudbury), ispanya'da peridotit ve norttler
içersinde kromlt ve moserit'e refakat eder. İs
kandinavya'da olivin bakımından zengin norttler
içerisinde pentlandit ve manyetit ile birlikte, Tan-
ganikada dünitler içersinde bulunur.
Yatakları çok küçük olmadığı; taktirde ol
dukça ekonomiktir. Dünya nikel istihsalinde yeri
olan bir mineraldir
Breitoptit Ni Sb
Hegzagonal sistemde kristalleşir Sertlik de
recesi 5 - 5,5, yoğunluğu 7,5 - 8,6 dır. % 32,5 Ni
ihtiva eder. Kristallerine nadir rasttanır. Metalik
parlaklıkta olup açık kırmızı bakır rengindedir.
Nikelin üe kanşürjlabillr. Bu iki mineral genel
likle aynı tip yataklarda bulunurlar (Kobalt-ni
kel-gümüş ihtiva eden filohlarda ve peridotitler
içersinde).
Rammelsberjit Ni AS
2
Ortorombik sistemde kristalleşir. Sertlik de
recesi 5,5-6, yoğunluğu 7,0-7,1 dir. % 26-28
Ni ihtiva eder. Metalik parlaklıkta olup" rengi
kalay beyazıdır. Bilhassa nikel - kobalt - bizmut -
gümüş parajönezinde rastlanır. Alterasyon neti
cesi annaberjitfe dönüşür.
Moşerit N i
u
AS
8
Kuadratik sistemde kristalleşir. Sertlik dere
cesi 5, yoğunluğu 7,8-8,0 dır. Umumiyetle kse-
nomorf olup bazen tabuler kristaller halinde bu
lunur. Kırmızımsı: gri renkte olup metalik par
laklığa sahiptir. Nikelin ve kromlt ile beraber
(İspanya) veya pirotin, kalkopirit ve pentlandit
ile beraber (Sudbury) bulunur.
Annaberjit (Ni, Oo)
3
( A s 0
4
)
2
8 H
2
P (hidrate
nikel arseniyat) Nikelokr da denir. % 29,5 Ni
ihtiva eder. Nikelinin alterasyonu üe teşekkül
eder.
Bunların dışında kalan başlıca nikel mineral
leri aşağıda gösterilmiştir.
Avaruit - jozefinit
Bravoit
Bunzenit
Gentit
Heazlvudit
Kloantit
Melonit
• Morenozit
Orselit
Polidimit
Skutterudit
Trevorit
• Ulmannit
• Vaeztt
• Violarit
• Zaratit
P e N i
3
(Ni, Fe, Co) S
2
Ni O
N İ
2
M g
2
S i
3
O
1 0
6 H
2
O
N J . S ,
(Ni, Co) As
3
N i T e
2
N i S 0
4
. 7 H 2 0
Ni
2
As
Nİ3S
4
(Co, Ni) As,
Ni F e
2
0
4
N İ S b S
N İ S
2
( N İ , F e )
3
S
4
N İ 3 ( 0 0
3
) ( O H )
4
4 H
2
0
METEORİTLER VE NİKEL
Nikel aflörmanlannm yeryüzünde az oluşu
nikelin yer
:
kabuğunda az miktarda bulundu
ğunun bir işaretidir. Bu azlık acaba nikelin
dünyanın bileşimindeki azlığından dolayı mıdır?
Clarke ve Goldschmidt gibi jeoşimistlerin hipo
tezlerine göre nikel, dünyamızın yapısında en
bol olan metallerden biri olmakla beraber sade
ce dünyanın çekirdeğinde bol miktarda bulun
maktadır. Meteoritlerin etüdü dünyanın çekir
değinin bileşimi hakkındaki bu jeoşimik hipo
tezleri bir dereceye kadar doğrulamaktadır.
Dünyamıza düşen bu meteoritlerin orijinleri ka
ti olarak bilinmemekle beraber güneş sistemi
ne ait oldukları, bilinen bir hakikattir. Meteo
ritleri başlıca iki sınıfta mütaala ediyoruz. Ta
şımsı ve demirimsi olanlar. Birinciler dünyamı
za ulaşıncaya kadar umumiyetle toz haline gel
diklerinden fazla tanınmamaktadırlar. Genellik
le oksijen, silisyum, magnezyum, demir, alümin
yum ve kalsiyumdan müteşekkil olup kolaylık
la dünyamızdaki kayaçlarla karııştmlabilirler.
Demirimsi olanlar ise pètrograflar tarafından
detaylı bir şekilde etüd edilmişlerdir. Yapılan
araştırmalar bu meteoritlerin üç esas mineralden
meydana geldiklerini göstermiştir. Taenit (or
talama % 13 Ni ihtiva eden demir), Lamprit
(taneler halinde nikelli demir fosfttr) ve rabdit
(prizmalar halinde nikelli demir fosfür). Tae
nit levhamsı bir görünüşe sahiptir. Nikel teno
ru bazen % 50 ye kadar çıkabilir. Lamprit ve
rabdit ise bu levhaların aralarında dikdörtgen
plajlar sekimde bulunurlar. Kimyevi analiz ne
ticesi elde edilen değerler ortalama % 72,06 de
mir, % 10,1 oksijen, % 6,5 nikel, •% 5,2 silis ve
% 3,8 magnezyumdur. Kükürt, kalsiyum, ko
balt, alüminyum gibi tâli elemanlar ise % 0,4
civarında bileşime girerler.
Cilt : EC, Sayı : 5
87