Seçilmiş əsərləri
6
Sonra yenə buz bağlamış pəncərədə
yox olur.
Düşür qızın ürək dələn hıçqırığı
düzlərə
Evdə isə kədər qonur alınlara,
üzlərə...»
Əsgərlərin biri qanlı üzüyü «öz bəxti» kimi ovcunda
tutur:
«Sonra köks ötürərək deyir ki,
bir vaxt da mən,
Nişanlımın barmağına taxmışdım
bu üzükdən».
Başqası olsaydı, çox güman ki, bundan sonra əsgərin fik-
rini deyər, nakam qızın intiqamını alacağını açıq-açığına bil-
dirər və elə burada da şeiriyyət qurtarardı. Əhməd Cəmil isə
fikrindəki aydınlığa, oxucusunun ağlına, hissinə inanır, məsələ-
nin ardını onun öhdəsinə buraxır. Oxucu da hadisənin nə ilə bi-
təcəynni özü fikirləşib tapmaq istəyir və elə buna görə də kitabı
qurtaran kimi kənara tullamır. «Can nənə, bir nağıl de» kimi
dildən-dilə düşmüş, haqqında çox yazılmış əsərdə də eyni halı
görürük. Bu şeiri oxuyanda kitabı da, müəllifi də, özünü də
unudursan. Təsvir olunan uşağı və nənəni bağrına basıb öpmək
istəyirsən.
«...Bəs ay nənə atam indi haradadır
görəsən
– Bıy, başıma nələr, oğul, yatmayıbsan
hələ sən?
– Axı, nənə, heç demirsən atam haçan
gələcək,
İndi onu səngərdə bəs üşütmürmü
qar-külək?
– Ömrüm-günüm, körpə quzum, qurban
olum adına,
Niyə köks ötürürsən o düşəndə
Seçilmiş əsərləri
7
yadına?...»
Dekorasiyasız, aktyorsuz gözümüzün qarşısında canlanan
bu gözəl səhnə, səmimi dialoq şairin həm yaşlı, həm də uşaq
ürəyinə sirdaş olduğunu sübut edir.
Nəhayət:
«...Körpə özü hiss etmədən onu yuxu
apardı
Çöldə isə bütün gecə külək tufan
qopardı!»
Burada sözlər öz ilk mənaları ilə məhdudlaşıb qalmır, ye-
ni məna da kəsb edir. «Küləyin bütün gecə tufan qoparmasını»
biz eyni zamanda müharibənin dəhşəti kimi başa düşürük. Söz-
lərin bax, bu cür bir neçə bədii yükü olmasına biz başqa əsərlə-
rimizdə az rast gəlirik. Müharibənin müsibətindən danışan
«Qaçqınlar»ın süjeti gərgin, dialoqları son dərəcə sərrastdır.
Hiss olunur ki, Əhməd Cəmil yenə də mövzunu axtarmamış,
mövzu onu arayıb tapmış, tanımış, onu xəyal kimi izləmiş, ba-
kirə qız kimi şairinə vurulmuş, şair də onunla gecələr diz-dizə
oturmuş, könül verib könül almış, onun nazı, xahişi və təkidi
ilə yazmağa başlamışdır. Burada da yenə həyatın ən gərgin ha-
disələrindən biri seçilmişdir. Yurdundan- yuvasından olmuş
ana və balanı bir yad daxmasında iki sərxoş kestapo nəfəri haq-
layır. Başına gələcək müsibətləri əvvəlcədən bilən ana doğma
balasını «özgələrin uşağıdır» deyə özündən uzaqlaşdıranda baş
verən hadisə ən daş ürəkli adamı belə sarsıda bilər:
«... – Ana məni qoyub getmə, ana, ana,
yazığam,
Axı, sənin qəşəng qızın, sözə baxan
qızınam
Ana, getmə, apar məni,
Ana, getmə!!!»...
Şeirdə hər söz, ifadə baş verən müsibəti göstərməyə xid-
mət edir, vəzn də yazıq ananın qəlbi kimi parçalanır. Sonluq
Seçilmiş əsərləri
8
daha təsirlidir. Bu sətirləri oxuyan mütəəssir olub ağlaya bilər,
lakin göz yaşlarını bərk-bərk sıxılmış yumruğu ilə silir. Bu əsl
sənət əsərinnn başlıca xüsusiyyətidir. Belə əsərlərdə bütün
rənglərdən ayrı-ayrı, həm də onların qarışığından bacarıqla is-
tifadə olunur. Bir vaxtda həm kədər, həm də intiqam hisslərini
oyatmaq, insan ürəyinin bir yox, bir neçə qütbünə nüfuz elə-
mək hər sənətkara qismət olan səadət deyil. Bu xoşbəxtiyə tam
ürəklə yazan şair yetişə bilər. Bu kitabda sözlər şəffaf olduğun-
dan özləri görunmür, həyatı bizə göstərirlər. Bu cəhətdən kitab-
dakı şeirləri sözsüz mahnılar da adlandırmaq olar. Əhməd Cə-
mil belə deyir:
«Dəniz elə gözəldi,
Qələm, fırça yox,
ancaq
Nəğmə deyə bilərdi ondakı
şeiriyyəti...»
Əhməd Cəmilin şeirləri də nəğmədir. Onlar ruhla
yazıldığından könlü yerindən oynadır. «Gecə dənizə baxdım».
—Məgər elə bu başlıqdan şeiriyyət duyulmurmu, oxucunun
qəlbinə duyğular, xatirələr axmırmı?
«...Çox xəyala ketmişəm
Dənizlə baş-başa mən...»
Bu misralardan şairin öz təbiəti görünür. Onun dənizi
canlı bir xilqət kimi sevməsinə ürəkdən inanırsan. Kitabı oxu-
yarkən saf ürəkli, şahin xəyallı, bütün varlığı ilə insanı, təbiəti
sevən, bizi yüksəklərə səsləyən bir şair obrazını görürük. Bu
obraz hərdən görünüb hadisəyə münasibətini bildirir, yenə yox
olur. Bəzən isə («Gecə dənizə baxdım») öz nəğməsini axıra qə-
dər deyir. Bu şeirlərdə qar altından təzəcə baş qaldıran növruz-
gülü təravəti, cəbhələr yarmış əsgər əzəməti vardır.
Onlar sözün əsl mənasında qoşmaçılığı alqışlayan oxucu-
lara, epiqon şairlərə də bir örnək olmalıdır. Bu kitabı sevmək
azdır. Biz gənc yazıçıların sevimli müəllimimizə təşəkkürümüz
Dostları ilə paylaş: |