T=rwnmi] wmwllwrw o, bununla haqq qazand\r\r, =y^n^rd^.
Ki]i d^]^n^rd^: hans\ zamanda olur-olsun, ]i]irtmw yol verilmwz bir oyundur. “Xalq
twswrr^fat\nda nwaliyywtlwrw g=rw” ad\yla al\nan nw varsa, orden-medal, m^kafatlar ham\s\
saxta, wyrilik bwhrwsiydi. Hwmin yolla al\nm\] orden-medallar ham\s\ xalq\n ayaqlar\ alt\na
at\lmal\, yalanla qazan\lm\] nwaliyywtlwrw g=rw qoyulmu] heykwllwr, b^stlwr y\x\lmal\yd\.
}i]irtmw g=stwricisi, yalan rwqwmlwr vermwklw, pul, m^kafat, ad-san qazan\l\rd\. Bws xalqa
bunca yalan satma`\n wsl qiymwti nw imi]? Burada ax\ wxlaq-mwnwviyyat poz`unlu`u ba]
al\rd\. A`saqqal ki]ilwr, katiblwr, d=vlwt h=kumwt adamlar\, b^t^n cwmiyywt, xalq, hwtta =z
ailwsi =n^ndw yalan dan\]\r, f\r\ldaq[\ olurdu. Bunca alq\], sevinclw bwyan etdiklwri u`urlar
b^sb^t^n qopdu! Says\z-hesabs\z, hwdsiz ]i]irtmwlwr cwmiyywti a]\nd\r\r, [^r^d^rd^. Yox
var twki qwlwmw verilir, cwmiyywt, insanlar yalana b^r^n^rd^. Respublika heyvandarl\q
tap]\r\`\n\ art\qlamas\yla =dwdiyi halda, Bak\ d^kanlar\nda on il soyuducuda qal\b,
si[anlara yem olmu] bir kilo paza` wt almaqdan =tr^ iki saat n=vbwyw dayanmal\ olurdun.
Bak\ ma`azalar\nda Zelandiya, Avstraliyadan gwtirilmi] q\pq\rm\z\ qunduz cwmdwklwri
as\l\r, kenquru k^[^y^n^n wtini whaliyw yedirmwk istwyirdilwr…
Sovet h=kumwtini yalanlar, ]i]irtmwlwr y\xd\. Ba][\, a`saqqal g=zdwn d^]d^, urvats\zla]d\.
Bir-birimizi d=nw-d=nw =pm^], yalam\], yalanla =y^nm^]^k. Dwliyw hwr g^n bayramd\.
{al\b oynamaqdan, twntwnw, dwbdwbwdwn bo`aza y\`\lm\], mwktwblilwr, idarw wmwkda]lar\
aeroport yolunda gensek qar]\lamaqdan bezmi]di. &rwklwrindw o ki, var s=y^r, qar`\y\rd\
millwt, gwlwni dw, qar]\layan\ da: “Aparma`a gwlir.”
Bwlkw, buna da haqq qazand\racaq, nwhaywt belw bir dwlil gwtirwcwkdi: “Onlar sovet
h=kumwtinin yaramazl\`\n\ anlay\b, onu bu yolla y\xma`a [al\]\rd\lar. Indi hwtta =z^n^
“dissident” kimi g=stwrwn sovet rwhbwrlwri antikommunistlwr tap\l\r. Ordenlwr, medallar
wslindw bu ^zdwn onlar\n xidmwtlwrinin dwywri say\lmal\d\. “Yalan\ onca de ki, inand\r!”
Qarda]\n\n sonrak\ heykwlini yaradan swnwtkar onun sinwsinw bircw ni]an, orden-medal
vurmam\]d\. Bwlkw, o da orden medal\n saxtakarl\q ni]an\ twki qar]\lanaca`\ndan
[wkinmi]di. Heykwlin swrt, qwzwbli-ac\ql\ g=r^nmwyinw gwlincw…O, qwlwbwdwn ke[wn wlli il
ya]ad\`\m\z hwyat\n yaramazl\`\n\ g=rm^]d^. Onun qwzwbi Avropada ax\r\na [\xd\qlar\
alman fa]istlwrinw yox, =z^m^z^n yolverilmwz wmwllwrimizw y=nwlibmi]…
Sosialist Wmwyi Qwhrwmanlar\na verilwn ulduz oraq-[wkicliydi. Bununla d=y^], m^haribw
qwhrwmanlar\n\n “q\z\l ulduz”undan se[ilsw dw, onlarda oraq-[wkic yoxdu—heykwltwra]
qwhrwman o`lan\n abidwsinw ulduz qoymam\], hwtta, onun qwhrwman oldu`unu
yazmam\], hwkk etmwmi]di.
Qarda]\n\n heykwli yuxar\ meydan—Bazarba]\nda sa`-salamat, yerindw idi. Hwmin
ucal\qda dayan\rd\. Bircw qwlpwsi qopmam\], yaralanmam\]d\.
Ki]i heykwli =pmwk istwdi. Qwribswmi], k=vrwlmi]di. Yeddi ildi ^z^nw hwsrwt qalm\]d\
onun. Heykwl uca idi, ki]inin boyu onun ^z^ndwn =pmwyw [atmad\.
Onu ba]qa bir i] heyrwtw sald\. Hwr g^n bu heykwlin =n^ndwn ke[wn, mwktwbw yollanan
u]aqlar, qan[wkwrlwr onun ba`[as\na bax\r, bitkilwri suvar\r, bel g=t^r^b g^llwrin dibini,
torpa`\ yum]ald\rd\lar. Yeddi ildi =z^m^z^nk^lwr burada yoxdular. Qa[q\n
d^]m^]d^lwr, do`ma yurdda bircw hayan—yerli qalmam\]d\. Bws bu g^llwrw kim baxm\],
kim onlar\ suvar\b yanma`a qoymam\]d\. Heykwlin ba`[as\ndak\ kollar g^l a[m\],
hwndwvwrdwki a`aclar b=y^m^]d^.
B=y^k Vwtwn m^haribwsindwn, davan\n =l^m-dirim mwqam\ndan bir hadisw dan\]\rd\lar.
Rostov ]whwri ne[w dwfw wldwn-wlw ke[mi], oran\ gah bizimkilwr alm\], gah almanlar i]`al
etmi]dilwr. Ax\r\nc\ kwrw almanlar ]whwri tutdu`u g^n^n ertwsi bir twntwnwli dwfn mwrasimi
olur. Alman wsgwrlwri [iyinlwrindw yeddi tabut apar\rm\]. Tabutlar q\rm\z\ sovet bayra`\na
b^k^l^bm^]. Almanlar\n [iyinlwrindw apar\lan tabutun yeddisi dw sovet tank[\s\ imi].
Yeddi tank[\ almanlarla elw d=y^]^b-[arp\]\blar, onlar\n h^nwri almanlar\ heyrwtw sal\b.
Almanlar misilsiz igidliklw [arp\]\b hwlak olmu] d^]mwn tank[\lar\n\ ehtiramla dwfn
edibmi]lwr.
Rayona hwr gwlwndw, ki]inin swhwrkwn ba] [wkdiyi ilk yer qarda] heykwli olurdu. Elw ki,
g=r^rd^ onun ba`[as\ =l^]lwyib, g^llwr solub, kollar\n dibi da] ba`lay\b, qay\d\b d^]^rd^
=z^n^nk^lwrin ^st^nw: “G^ndw ne[w kwrw onun yan\ndan =t^rs^n^z. G=rm^rs^n^zm^
g^llwr yan\r? Wlinizw bel g=t^r^b, Mwmmwd bwy kwhrizindwn su ay\r\b, gwtirib, suvara
bilmwzdiniz?!”—deywr, danlayard\. Muzey i][ilwrini dw mwzwmmwt edwrdi: “Ba]qa i]
g=rm^rs^n^z, he[ olmasa onun ba`[as\n\ suvar\n!”
Qwhrwman\n ba`[as\ abad, swliqwliydi. Bir qwdwr yuxar\da “Veteran”\n eviydi. Hwr g^n
onun qap\s\nda ne[w heyvan kwsilir, q\z`\n alver gedirdi. Bununla yana]\, “Veteran”
heykwlw baxma`\ da unutmurdu. Heykwlin ba`[as\ndak\ g=zwl g^llwri, dwywrli bitkilwri
gecwykwn [\xar\b, apar\b =z hwywtindw wkirdi. Heykwlin meydan[as\ndak\ mwrmwr
da]lardan s=k^b, evinin kandar\na d^zm^]d^.
Ki]i, ona sifari] g=ndwrdi: “Bir dw elw i] ba] versw, od vurub, swnin evini, ailwni
yand\raca`am!”
+z^m^z^nk^lwrdwn kimswnin buraya wli [atmad\`\ yeddi ildw kim baxm\]d\ bu ba`[aya?
Almanlar ermwnilwri dw ucdantutma q\rmaq, mwhv etmwk, bir millwt kimi yer ^z^ndwn
silmwk istwyirmi]lwr. Belw [\x\rd\ qon]u rayondan olan qwhrwman o`lan almanlara qar]\
igidliklw d=y^]mwklw, yaln\z =z vwtwni, xalq\ u`runda deyil, elwcw dw ermwnilwrin xilas\
^[^n vuru]ub. Hwr halda buradak\ orta mwktwbdw rus dili m^wllimi i]lwmi] ermwni
Yervand da hwmin m^haribwnin i]tirak[\s\yd\: y^kswk hwrbi [ini vard\—kapitand\,