28
Karl Marks
Kapital I
FRANSIZCA BASKIYA ÖNSÖZ VE SONSÖZ
FRANSIZCA BASKIYA ÖNSÖZ
Yurttaþ Maurice La Châtrea
Deðerli Yurttaþ,
Das Kapitalin çevirisini bir dizi kitap halinde yayýnlama fikrinizi
sevinçle karþýlýyorum. Böylece kitap, iþçi sýnýfýna daha kolay ulaþacaktýr;
bu, benim için her þeyden önemlidir.
Bu, önerinizin güzel yanýdýr, ama madalyonun bir de öteki yüzü
var: benim kullandýðým ve ekonomik konulara daha önce uygulanmay-
an tahlil yöntemi, baþlangýçtaki bölümlerin okunmasýný epeyce güç-
leþtirmekte, ve bu yöntemin, sonuca varmakta daima sabýrsýz davranan,
genel ilkeler ile tutkularýný harekete getiren acil sorunlar arasýndaki
iliþkiyi hemen anlamaya meraklý Fransýz halkýný, bu arzusuna hemen
ulaþmayacaðý için hayal kýrýklýðýna uðratmasýndan korkulur.
Gerçek ardýnda koþan giriþken okurlarý önceden uyarmak ve
[sayfa 30]
hazýrlýklý olmalarýna dikkatlerini çekmek dýþýnda, bu güçlüðün
29
Karl Marks
Kapital I
yenilmesi konusunda elimden bir þey gelmez. Bilime giden düz yol
yoktur, ve ancak onun dik patikalarýnda yorucu týrmanmalarý göze al-
anlar aydýnlýk doruklarýna ulaþabilirler.
Ýnanýnýz bana, deðerli yurttaþ,
En içten duygularýmla.
Londra, 18 Mart 1872
KARL MARX
FRANSIZCA BASKIYA SONSÖZ
Bay J. Roy, elden geldiðince tam ve hatta sözcüðü sözcüðüne bir
çeviri yapmayý amaç edinmiþ ve bu amacýný büyük bir titizlikle
tamamlamýþtýr. Ýþte onun bu titizliði, beni, okurun daha iyi anlamasý
için, metinde bazý deðiþiklikler yapmaya zorladý. Kitap, kýsýmlar halinde
yayýnlandýðý için, günü gününe yapýlan bu deðiþiklikler, ayný özenle
olmamýþ, bu yüzden üslupta bir uyum saðlanamamýþtýr.
Bir kez, bu gözden geçirme iþine giriþince, bunu, esas alýnan
özgün metinde de (Almanca ikinci baský) yapmaya yöneldim, yani bazý
tartýþmalarý yalýnlaþtýrmak, bazýlarýný tamamlamak, ek tarihsel ve istati-
stik malzeme vermek, eleþtirici görüþler eklemek vb. gibi. Bunun için,
Fransýzca bu baskýnýn yazýnsal kusurlarý ne olursa olsun, aslýnda baðým-
sýz, bilimsel bir deðeri vardýr ve Almanca bilen okurlar tarafýndan bile,
bu baskýya baþvurulmalýdýr.
Aþaðýda, Almanca ikinci baskýnýn sonsözünden, ekonomi poli-
tiðin Almanyada geliþmesi ve bu yapýtta kullanýlan yöntemle ilgili pasaj-
larý veriyorum.
[sayfa 31]
Londra, 28 Nisan 1875
KARL MARX
30
Karl Marks
Kapital I
ALMANCA ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ
BU üçüncü baskýyý hazýrlamak Marxa kýsmet olmadý. Þimdi, bü-
yüklüðü karþýsýnda hasýmlarýnýn bile saygý ile eðildikleri bu güçlü düþü-
nür, 14 Mart 1883te öldü.
Bu üçüncü baskýyý olduðu kadar, Marxýn müsvedde halinde bý-
raktýðý ikinci cildi hazýrlama görevi de, Marxýn kiþiliðinde kýrk yýllýk en
iyi ve en gerçek dostunu yitiren, ona sözle anlatýlamayacak kadar çok
þey borçlu olan, bana düþüyor. Burada görevimin birinci bölümünü
nasýl yerine getirdiðimi okura anlatmam gerekiyor.
Marx, birinci cildin büyük bir kýsmýný yeniden yazmak, birçok
teorik noktayý daha tam formüle etmek, yenilerini katmak, tarihsel ve
istatistik malzemeyi en son bilgilerle tamamlamak istiyordu. Ama, saðlýk
durumunun bozulmasi ve ikinci cildin baskýya hazýrlanmasý gibi ivedi
zorunluluklar, onu bu düþünceden caymak
[sayfa 32]
zorunda býraktý. Yal-
31
Karl Marks
Kapital I
nýzca en gerekli deðiþiklikler yapýlacak, Fransýzca baskýda (Le Capital,
par Karl Marx, Paris, Lachâtre 1873) zaten bulunan ekler konulacaktý.
Marxýn býraktýðý kitaplar arasýnda yer yer düzelttiði ve üzerinde
Fransýzca baskýya atýflar yaptýðý Almanca bir nüsha ile, kesinlikle kulla-
nacaðý pasajlarý iþaretlediði Fransýzca bir nüsha vardý. Bu deðiþiklikler
ve ekler, birkaç, istisna dýþýnda kitabýn son kýsmýnda [bu baskýda son-
dan ikinci kýsmýnda], Sermaye Birikiminde yapýlmýþtý. Bundan önce-
ki kýsýmlar daha derinlemesine elden geçirilmiþken, burada, bir önceki
metin, özgün müsveddeyi baþka herhangi bir yerde olduðundan daha
yakýndan izlemiþtir. Bu yüzden anlatým daha canlý, amaç daha kýsa
yoldan anlatýlmýþ, ama ayný zamanda daha özensiz, Ýngilizce deyimler-
le dolu, zaman zaman bulanýktý; kanýtlarýn sunuluþunda yer yer boþluklar
vardý, bazý önemli ayrýntýlara yalnýzca dokunulmakla yetinilmiþti.
Marx, anlatým yönünden birçok kýsýmlarý, baþtan sona deðiþtirmiþ
ve hem metin üzerinde, hem de çeþitli konuþmalarýmýzda, Ýngilizce
teknik terimler ile Ýngilizceye özgü terimlerin ayýklanmasýnda, nereye
kadar gidebileceðimi bana göstermiþti. Marx, ekler ve tamamlayýcý me-
tinler üzerinde her fýrsatta duracaktý ve Fransýzcanýn yumuþaklýðýný kendi
özlü Almancasý ile deðiþtirecekti; ben, bunlarý aktarýrken, asýl metinle
elden geldiðince uyum saðlamakla yetinmek zorunda kaldým.
Böylece, bu üçüncü baskýda, bizzat yazarýn deðiþtireceðinden
kesinlikle emin olmadýkça, bir tek sözcük deðiþtirilmedi. Das Kapitale
Alman iktisatçýlarýnýn kullanmak alýþkanlýðýnda olduklarý çapraþýk ifa-
deyi sokmak aklýmýn ucundan bile geçmedi; örneðin bu karmakarýþýk
dilde, peþin parayla, baþkalarýnýn emeðini satýn almýþ olana iþ-veren
(Arbeitgeber), ücret karþýlýðý emeði satýn alýnmýþ olana da iþ-alan (Ar-
beitnehmer) deniyor. Fransýzcada da, travail sözcüðü günlük yaþamda
iþ anlamýnda kullanýlýr. Ama, kapitaliste donneur de travail (iþ-veren)
ya da iþçiye receveur de travail (iþ-alan) diyen bir iktisatçýya Fransýzlar
haklý olarak deli gözüyle bakarlar.
Ayný biçimde, metin boyunca kullanýlan Ýngiliz para, uzunluk ve
aðýrlýk ölçülerini þimdiki Alman eþdeðerlerine çevirmeye de kalkýþ-
madým. Birinci baský yayýnlandýðý sýrada Almanyada, yýlda kaç gün var-
sa, hemen hemen bir o kadar da uzunluk ve aðýrlýk ölçüsü vardý. Bundan
baþka, iki çeþit mark (Reichsmark o sýrada,
[sayfa 33]
1830larýn sonlarýnda
yalnýzca onu icat eden Soetbeerin hayalinde mevcuttu), iki çeþit Gulden
ve en az üç çeþit taler vardý ki, bunlarýn bir tanesine neue Zweidrittel
deniyordu. Doðabilimlerinde metrik sistem, dünya piyasasýnda Ýngiliz
uzunluk ve aðýrlýk birimleri egemendi. Bu durumda, neredeyse bütün
verilerini, Ýngiliz sanayi iliþkilerinden alan bir kitap için Ýngiliz ölçü birim-
leri oldukça doðaldý. Dünya piyasasýndaki koþullar pek az deðiþtiði, demir
ve pamuk gibi kilit sanayilerde Ýngiliz aðýrlýk ve uzunluk birimleri hemen
hemen tamamen egemen olduðu için sözü edilen son neden, bugün
için de geçerlidir.