N. C əfərov, M . Ç obaııov, Q. P a şa yeva
əhəmiyyəti təqdirə layiqdir... Sona Vəliyevanın «Milli dövlətçilik
hərəkatının yüksəlişi və Xalq Cümhuriyyəti dövründə Azərbaycan-
çılıq ideyası» (2003), Mədəd Çobanovun “Azərbaycanşünaslığın
əsaslan” (2004), Nazif Ələkbərlinin «Türkçülük, yoxsa azərbaycan-
çılıq» (2004), Səlahəddin Xəlilovun «Heydər Əliyev və azərbay-
cançılıq məfkurəsi» (2005), Rəhim Əliyevin «Azərbaycançılıq dü
nən, bu gün və sabah» (2005), İsa Həbibbəylinin «Azərbaycançılıq
məfkurəsi yollannda» (2006) və başqalannın əsərlərini qeyd etmək
olar...
Demək olar ki, bu əsərlərin hamısının əsas məğzini və məzmu
nunu azərbaycançılıq dünyagörüşü; geniş planda müstəqillik, azad
lıq, suverenlik, hüquqi və milli mənafe baxımdan, bərabərlik, birlik
və ya birləşdirici 1 ik; yaradıcı ziyalılann (alimlərin, şairlərin, nasirlə
rin, dramaturqlann, mədəniyyət və incəsənət ustalarının və s) əsər
lərində elmi və bədii ideal; sənət əsərlərinin mayası; «Azərbaycan
türk intibahı», «Azərbaycanın milli istiqlalı» kimi daim diqqət mər
kəzində olmuş və beləcə də, işıqlandırılmışdır...
Lakin həmin tədqiqat işləri və araşdınnalar Azərbaycançılığın
müasir tələbləri səviyyəsinə uyğun olaraq, ümumiləşdirilib tədris
proqramı, dərs vəsaiti, dərslik halına salınmamışdır. Müasir dövrün
aktual problemlərindən biri olan bu sahə, sanki, unudulmuşdur...
Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, Azərbaycan və xalqımız haqqında
ümumiləşdirilmiş bir elm sahəsi olan Azərbaycanşünaslığın Ali və
Orta ixtisas məktəblərində tədris olunması barədə, bəlkə də, düşü
nülmürdü... Bir sözlə, «Azərbaycanşünaslığın əsasları»nın geniş
miqyasda məqsədyönlü halda araşdırılmasında da, onun Ali mək
təblərin tədris planlarında da bir boşluq duyulurdu...
Demək olar ki, bu sahədə prof M.Çobanov ilk təşəbbüs göstə
rənlərdən biri olmuşdur. О, XX əsrin 90-cı illərinin ortalanndan
2 8
A zərb a yca n şü n a slığ ın ə sa sla n
Azərbaycan Ali Hərbi Dənizçilik Məktəbində «Dillər» kafedrasının
müdiri işləməyə başladığı ilk günlərindən azərbaycançılıq və hərbi
vətənpərvərçilik tərbiyəsi haqqında geniş planlar cızmışdır... Onun
bu planları, nəhayət, öz bəhrəsini verdi. O, «Azərbaycanşünaslığın
əsaslan» fənninin hərbi məktəblərdə tədrisinə ilk cığır açdı.
1998-1999-cu tədris ilindən etibarən o, bu fənn üzrə mühazirələr
oxumağa başladı... Mühazirələr öz bəhrəsini verirdi....
Nəhayət, prof. M.Çobanov həm nəzəri, həm də zəngin pedaqo
ji təcrübələri əsasında Azərbaycanın Ali Hərbi Məktəbləri üçün
«Azərbaycanşünaslığın əsaslan» adlı yeni tədris proqramı və eyni
adlı dərs vəsaiti hazırladı (Elmi redaktoru Azərbaycan MEA-nın
müxbir üzvü, filologiya elmləri doktoru, prof. Nizami Cəfərov) və
2003-2004-cü illərdə çap etdirdi.
Həmçinin, o, «Azərbaycanşünaslığın əsasları» fənninin ölkənin
digər Ali məktəblərinin də «Tədris plan»lanna daxil edilməsi ilə
bağlı bir neçə məqalə yazıb müxtəlif qəzetlərin səhifələrində (o
cümlədən, «Azərbaycanşünaslıq problemləri»; («Azərbaycanşü
naslığın əsasları» fənninin tədrisi həyatın tələbidir» («Azərbaycan
müəllimi», №32(8036), 18-24 avqust 2003), «Azərbaycanşünaslı
ğın atributları» («Şərqin səsi», №01(151), yanvar 2005; №3 (153),
fevral 2005) çap etdinnişdir.
29
/V.
C əfərov, M. Ç obanov, Q. P a şa yeva
«Fikir azadlığı olmadan tərəqqi
miimki'm ola bilməz».
M.F. Axundzadə
AZƏRBAYCANÇILIĞIN VƏ
AZƏRBAYCANŞÜNASLIĞIN ƏSAS ŞƏRTLƏRİ
Məlum olduğu kimi, hər bir ideya və ya ideoloji sistem o za
man insanların şüurunda özünə möhkəm yer tutur, uzun zaman in
sanlığa xidmət edə bilir ki, cəmiyyət onu elm sahəsi kimi qavrasın.
Bu mənada, intellektual-ideoloji həyatın çoxillik təcrübəsinə görə,
bu da üç mühüm şərtlə bağlıdır:
- İdeya və ya ideoloji sistem: Elmi təfəkkürün ümumbəşəri
texnologiyalar əsasında qurulması; Cəmiyyətə humanist münasibət
bəslənməsi; İdeya və ya ideoloji sistem, dedikdə bu və ya digər
miqyasda təcrübədən irəli gələn və onun üstündə köklənən, təcrübi
dəyərlərə əsaslanan amillər nəzərdə tutulur.
Bu mənada,
Azərbaycan xalqının ümummilli lideri, türk dünyasının və eləcə də,
dünyanın böyük siyasi mütəfəkkirlərindən biri olan Heydər
Əliyevin yarım əsrdən artıq bir dövrdə irəli sürdüyü və həyatda
tətbiqi
uğrunda daim mübarizə apardığı ideyaların, yəni
azərbaycançılıq və azərbaycanşünaslığın bütöv, mükəmməl bir
sistemini yaratmışdır. Bu ideyalar aşağıdakı şərtlərdən ibarətdir:
- İctimai təcrübəyə əsaslanan ideyalar öz mahiyyətinə görə,
milli olduğu qədər də, ümumbəşəri elmi təfəkkür modelləri və ya
30
A zərb a yca n şü n a slığ ın əsasları
sxemləri ilə ifadə olunması, məzmunca humanizm və insanlığa xid
mət etməsi ilə fərqlənir:
- İctimai-siyasi məzmunlu ideyalar - azərbaycançılıq və azər
baycanşünaslıq öz mahiyyətinə görə, illər keçdikcə daha da zəngin
ləşəcək və işlənmə coğrafiyasını daha da genişləndirəcək və icti
mai-siyasi təfəkkür tarixində öz izlərini qoyacaqdır;
- Azərbaycançılıq və azərbaycanşünaslığın elmi-metodoloji
tədqiqi get-gedə öz miqyasını daha da genişləndirəcəkdir:
Əlbəttə, yuxarıda qeyd olunan ideyaların daha da genişlənmə
sində XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində fəaliyyət göstərən
Azərbaycan mütəfəkkirlərinin əməyi də az olmamışdır... Bu da XX
əsrin 30-cu illərində Azərbaycanda yeni “Azərbaycanşünaslıq” el
minin formalaşmasına və möhkəm özül üzərində inkişaf etməsinə
geniş imkanlar yaratmışdır...Elə bu dövrdə Azərbaycançılıq ideolo
giyasının banilərindən biri olan Xalq şairi Səməd Vurğun “Azər
baycan” şeiri ilə bədii ideologiya səhnəsinə yeni bir tikir, yeni bir
düşüncə tərzi gətirdi:
“El bilir ki, sən mənimsən,
Yurdum, yuvam, məskənimsən ”
-
Elmi təfəkkürün ümumbəşəri texnologiyalar əsasında
qurulması, dedikdə, sözün geniş mənasında ənənəvi elmi dillə
danışma, araşdırmalar aparılması nəzərdə tutulur. Məlumdur ki,
Azərbaycan öz coğrafi mövqeyinə görə, tarixi qonşularımızın
(tarixi düşmənlərimizin) əhatəsində olub. Bu da, şübhəsiz ki, tarixi
qonşularımızın Azərbaycan ərazisinə tarixən “göz dikdikləri” kimi,
Azərbaycan xalqının bir neçə minillik tarixinin saxtalaşdınlmasma
da “göz dikmişlər”, bizim tariximizi öz xeyirlərinə həll etməyə cəhd
göstərmişlər...
31
Dostları ilə paylaş: |