299
AVRASYA DOSYASI
GİRİŞ
rta ve Güney Amerika’da bütünleşme çabaları ve uluslararası
örgütlerin geçmişi 19. yüzyıla kadar dayanır.
1
Bu çabalar tüm
dünyada olduğu gibi 2. Dünya Savaşı’ndan sonra hızlanmıştır.
Avrupa Topluluğu’nun Avrupa Birliği’ne dönüşme sürecinde sergilediği
başarı bu bölgedeki çabalar için de iyi bir örnek oluşturmuş ve bu
bölgedeki ülkeleri örgütlenme ve bütünleşme konusunda teşvik
etmiştir. Böylece ticari alanda başlayan çabalar zamanla diğer alanlara
da yayılmıştır. Günümüze kadar Latin Amerika ülkeleri arasında diğer
bölgeler ile kıyaslandığında bir tür ‘uluslararası örgüt ve entegrasyon
girişimi enflasyonu’ yaşandığı söylenebilir. Ancak sayıca çok olmalarına
LATİN AMERİKA’DA BÖLGESEL
ENTEGRASYON GİRİŞİMLERİ
Sedat LAÇ‹NER*
The article focuses on the evolution of the integration attempts
in the Central and Southern America. The author argues that
Latin American integration is one of the oldest examples but its
success cannot be compared with the European experience.
The article further argues that the competition between Brasilia
and the United States does not help much the regional integra-
tion process. Furthermore it claims that the small states and rel-
atively poor states in the region tend to use the regional inte-
gration organisations.
*
Yrd. Doç. Dr. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ‹‹BF Uluslararas› ‹liflkiler Bölümü ö¤retim üyesi.
1
Latin Amerika’da ekonomik entegrasyon çabalar› ve uluslararas› örgütlenme için ayr›ca bkz.: Victor Bulmer-
Thomas (der.), Regional Integration in Latin America and the Caribbean, (2001); Peter H. Smith (der.), The
Challenge of Integration: Europe and the Americas, (North-South Center Press, 1993); Richard G. Lipsey
(der.), Western Hemisphere Trade Integration: A Canadian – Latin American Dialogue, (Palgrave Macmillan,
1997); Jerry M. Rosenberg, Encyclopedia of the North American Free Trade Agreement, the New American
Community, and Latin – American Trade, (Greenwood Publishing Group, 1995); Kurt W. Radtke (der.),
Competing for Integrations: Japan, Europe, Latin America, and Their Strategic Partners, (M. E. Sharpe,
2002); Shoji Nishijima (der.), Cooperation or Rivalry?: Regional Integration in the Americas and the Pacific
Rim, (Westview Press, 1996); Peter Coffey (der.),
Latin America – Mercosur, International Handbooks on
Economic Integration, Vol. 1, (Kluwer Academic Publishers, 1998); Joseph Grunwald,
Latin America and
World Economy: A Changing International Order, (Sage
Publications, 1978); Jorge I. Dominguez (der.),
International Security and Democracy: Latin America and Caribbean in the Post Cold War Era, (Pitzburg:
University of Pittsburg Press, 1998); A Survey of MERCOSUR: Remapping South America, The Economist
Supplement, (12 Ekim 1996).
O
Avrasya Dosyas›, Enerji Özel, Bahar 2003, Cilt: 9, Say›: 1, ss. 299-325.
300
SEDAT LAÇ‹NER/LAT‹N AMER‹KA’DA ...
2
Latin Amerika tarihi ve ba¤›ms›zl›k süreci ile ilgili olarak bkz.: Christon I. Archer (der.), The Wars of
Independence in Spanish America, (Wilmington, DE.: Scholarly Resources Inc., 2000);
David Bushnell ve
Neill Macaulay, The Emergence of Latin America in the Nineteenth Century, (New York: Oxford University
Press, Inc., 1994).
karşın etki açısından sınırlı kaldıkları gözlenmektedir. Entegrasyon
çabalarına karşın Latin Amerika bölgesi Afrika ile birlikte son dönemde
dünya ekonomisinde payı azalan ender bölgelerden biridir. Bu da Latin
Amerika örneğini diğerlerinden farklı kılan unsurlardan bir tanesidir. Bu
bağlamda çalışma Latin Amerika ülkeleri arasındaki bütünleşme
çabalarının en önemlilerini inceleyecektir. Çalışmada Orta ve Güney
Amerika, Karayipler dahil olmak üzere ele alınacaktır. Meksika bir Latin
Amerika ülkesi olmasına karşın NAFTA ile girmiş olduğu süreç bu
çalışmada ele alınmayacaktır.
Çalışmanın üzerinde durduğu bir diğer önemli nokta ise entegrasyon
çabalarının işlevleri açısından ortaya çıkmaktadır; Ekonomik açıdan
etkileri nispeten sınırlı olsa da Latin Amerika entegrasyon çabalarının
bölgesel kimlik kazanımı ve diğer alanlarda işbirliği açısından çok
büyük yararları olmuştur. Bu da sadece Latin Amerika açısından değil,
genel olarak bölgesel entegrasyon çalışmaları açısından çok değerli ve-
riler sunmaktadır.
Çalışmanın ilk kısmında bölgede bütünleşme ve örgütlenmeyi kolay-
laştırıcı ve zorlaştırıcı unsurlar ele alınacak, ikinci kısmında ise en
önemli kuruluşlar tek tek incelenecektir. Örnek örgütler kısmında önce
Güney Amerika, ardından ise Orta Amerika ve Karayipler bölgelerinde-
ki girişimler tarihsel süreçleri, işlevleri ve sonuçları ile ele alınacaktır.
Bir sonraki bölümde ise Latin Amerika entegrasyon örgütleri ile ABD ve
AB arasındaki ilişkiler incelenecektir.
I. BÜTÜNLEŞME VE ÖRGÜTLENMEYİ KOLAYLAŞTIRICI VE
ZORLAŞTIRICI UNSURLAR
Kolaylaştırıcı Unsurlar
İlk olarak bölge ülkeleri arasında ciddi benzerlikler vardır: Tamamı
Avrupalı sömürgeci güçlerin kurmuş olduğu kolonilerin devamı olarak
devletleşmiştir. Bu anlamda düşünce benzerliği ve ortak bir tarihten
bahsetmek mümkündür.
2
İkinci olarak bir çok Asya ve Afrika ülkesi ile kıyaslandığı zaman Orta
ve Güney Amerika ülkelerinin görece uzun
bir tarihi deneyime sahip
olduğu görülür. Bu da örgütlenme ve işbirliğini arttırıcı bir unsurdur.