Odam tashqi muhitdagi turli-tuman narsa va hodisalarni idrok qilar ekan, hech
vaqt bu narsalarga batamom befarq bo‘lmaydi. Odamning aks ettirish jarayoni
doimo faol xarakterga egadir. Aks ettirish jarayoni quyidagilarni qamrab oladi:
a) shaxsning ehtiyojni qondirish imkoniyatiga egaligini;
b) qondirishga yordam beradigan yoki qarshilik ko‘rsatadigan ob’ektlarga
sub’ekt sifatida
qatnashishi;
v) uni harakat qildiruvchi bilimga intiltiruvchi munosabatlar va hokazo.
Chunki odam atrofidagi har turli narsalarni idrok qilib aks ettirar ekan,
bu narsalarga nisbatan ma’lum munosabatda bo‘ladi. Masalan, bizga ayrim narsalar
yoqsa, ya’ni kayfiyatimizni ko‘tarib yuborsa, boshqa bir narsalar yoqmaydi va
kayfiyatimizni buzib, dilimizni xira qiladi. Ba’zi
bir ovqatni odam juda ham
yoqtiradi, boshqa bir ovqatni esa mutlaqo ko‘rgisi kelmaydi yoki ayrim odamlar
bizga xush keladi yoki boshqa bir odamlar esa noxush keladi.
Umuman odam
atrofidagi hamma narsalarga nisbatan munosabatda bo‘ladi va uning munosabatlari
ham aks ettiriladi.
Kishilar idrok qilayotgan, ko‘rayotgan, eshitayotgan,
bajarayotgan,
o‘ylayotgan, orzu qiladigan narsalarga befarq bo‘lmaydilar. Bir xil predmetlar,
shaxslar, xarakterlar,
voqealar bizni quvontiradi, boshqalari xafa qiladi yana
boshqalari g‘azab, nafratimizni uyg‘otadi. Biz xavf ostida qolganimizda qo‘rquvni
his qilamiz, dushman ustidan g‘alaba qozonish yoki
qiyinchilikni engish zavq
uyg‘otadi.
H
issiyot
bizning tuyg‘ularimizning o‘ziga xos aks ettirish jarayoni
bo‘lib, bunda narsa va hodisalarni aks ettirish jarayonida bizda tug‘iladigan ichki
kechinmalar va munosabatlar aks ettiriladi. Demak, hissiyotlar o‘z- o‘zidan yuzaga
kelmasdan, tashqi olamdagi narsa va hodisalarning ta’siri bilan bog‘liq
ravishda
yuzaga keladi.