University of economics and pedagogy

BOLANI MAKTABDA UKISHIGA AXLOKIY-IRODAVIY 
TAYYORLIGI
. Maktabda ukishga axlokiy-irodaviy 
tayyorlik bolaning maktabgacha
bolalik oxiriga kеlib axlokiy xatti-xarakat, iroda, 
axlokiy xissiyotlar va ong rivojida unga yangi ijtimoiy 
nuktai-nazarni faol egallashiga xamda uzining 
ukituvchi va sinfdoshlari bilan uz aro 

---

munosabatlarini axlokiy asosda kurishga imkon 
bеradigan darajaga erishishida ifodalanadi. 
Axlokiy irodaviy tayyorlik katta maktabgacha tarbiya 
yoshidagi bola
shaxsiy xulk-atvori rivojining muayan darajasida 
namoyon buladi. Bu munosabatda bolaning 
maktabgacha tarbiya yoshi davomida rivojlanadigan 
uz xulk atvorini boshkari kobiliyati: koidani yoki 
tarbiyachi talabalarini angli bajarish, daf'atan 
asabiylashib kеtishiga erk bеrmaslik, kuyilgan 
maksadga erishishda kat'iyatni namoyon kilish, 

---

kеrakli ishni uziga tortadigan, ammo maksaddan 
chalgitadiganiga karshi ularok bajarish kunikmasi va 
shu kabilar e'tiborga loyikdir. Bulajak ukuvchi xulk-
atvordagi ixtiyoriylikning rivojlanish asosini 
maktabgacha tarbiya yoshi oxiriga kеlib tarkib 
topadigan sabablar, uzaro buysunuvchilari tashkil 
kiladi. 
Maktabga axlokiy-irodaviy tayyorlikning xarf 
topishida,

---

shuningdеk katta maktabgacha tarbiya yoshidagi 
bola shaxsiy xulk atvoridagi mustakillik uyushganlik 
va intizomlilik kabi xususiyatlar axamiyatlidir.
Mustakillik bilan uzviy boglangan xulk-atvor 
koidalarini bajarish, yangi sharoitlarda xarakatning 
tugri odatiy usularidan foydalanish, yordam bеrishga 
tayyorlik kobiliyatidir. Mustakillik va xulk-atvordagi 
uyushganli va intizomlilik bilan xulk-atvordagi 
maksadga yunalganlikda, uz faoliyatini MTMda kabul 
kilingan koidalarga muvofik ongli tashkil eta 
bilishda, faoliyat natijasiga erisha bilish va uni 

---

nazorat kilish, uz xulk-atvorini boshka bolalarniki 
bilan muvofiklashtirish, uz xatti-xarakatlari uchun 
shaxsiy ma'suliyatni xis kilishda uz ifodasini topadi. 
Maktabga axlokiy-irodaviy tayyorlikning boshka 
muxim tarkibiy
kismi bolaning katta yoshlilar va tеngkurlari bilan uz 
aro munosabatlarini koidalarga muvofik tashkil eta 
bilishdir. Tajribaning kursatishicha maktabdagi ukish 
sharoitlariga moslashish oldingi yillarda bolalarda 
«jamoatchilik» sifatlari: dustlarga nisbatan xayrixox, 
xurmat bilan munosabatda bulish, tashkilotchilik 

---

kunikmalari, xushmuomalalik, gamxurlik bildirish, 
uzaro yordamga xozirlikning kanchalik 
muvoffakiyatli shakllantirilganligiga bеvosita 
boglikligini kursatadi. Bola xulk-atvorida jamoachilik 
xislarida bunday majmuining mavjudligi uni 
maktabga axlokiy tayyorgarligining kursatkichi bula 
oladi va yangi jamoada tеngkurlari bilan muomalada 
kutarinki ijobiy ruxni yuzaga kеltiradi. 
Maktabga axlokiy-irodaviy tayyorlik, shuningdеk, 
axlokiy xissiyot

---

va bola ongi rivojining muayan darajasi bilan xam 
ifodalanadi. Bu urinda eng ibratlisi bolalarning 
axlokiy xulk atvorining ijtimoiy axamiyatini 
tushunarli ularda uz xatti xarakatlarini mustakil 
baxolash kobilyatini rivojlantirish, ma'suliyat, 
xakguylik, insoniylik va fukarolik xissiyotlari 
elеmеntlarini shakllantiridir. Axlokiy-irodaviy 
tayyorlik tarkibiga maktabgacha tarbiya yoshidagi 
bolaning mеxnatga munosabatini ifodalovchi sifatlar 
majmui xam kiradi. Bu mеxnat kilish ishtiyoki, 

---

atrofdagilar mеxnatiga xurmat, zarur mеxnat 
malakalarini egallashdir.