21
TILNING IJTIMOIY TABIATI
8-§. Til va jamiyat. Til taraqqiyotining jamiyat taraqqiyoti bilan
bog‘liqligi.
Til ijtimoiy hodisami, tabiiy hodisami degan savollar
tilshunoslik tarixida ko‘p martalab baxs munozaralarga sabab bo‘lgan.
Nemis olimi Avgust Shleyxer naturalizm
oqimiga asos soldi va tilga
ham tabiiy hodisa deb qaradi. Naturalizm oqimi tushunchasi bo‘yicha
tillar ham xuddi odamlar kabi tug‘iladi, yashaydi, boyiydi, qariydi va
o‘ladi deyildi. Albatta, tilga bunday baho berish noto‘g‘ri tushuncha edi.
Materialistlar uzil-kesil til tabiiy hodisa degan g‘oyani rad etadi. Til
jamiyatni taqoza etuvchi ijtimoiy hodisa deb qarashadi. Chunki til
otadan
qon bilan, onadan sut bilan o‘tmaydi. Aytaylik, o‘zbek
xanodonida tug‘ilgan bolani nemislar tarbiyalab olsa tili nemischa
chiqadi, nasldan naslga o‘tganda o‘zbekcha chiqishi kerak edi. Bu
narsani Hindistonda bo‘lib o‘tgan tarixiy voqealar ham tasdiqlaydi.
Bo‘rilar to‘dasida yashagan bolalarning tili chiqmaganligi ham til
bo‘lishi uchun jamiyat bo‘lishi kerak ekanligining isbotidir. Til
genetikaga bog‘liq emas,
insonning xarakteri, antropologik tuzilishi
avloddan avlodga o‘tadi. Genetika fanida til va jamiyat emas irsiyat
o‘rganiladi. Til va jamiyatni esa sotsiolingvistika fani o‘rganadi.
Til va jamiyat o‘rtasida uzviy aloqa mavjud. Tilning paydo bo‘lishi
va taraqqiyoti jamiyat bilan chambarchas bog‘liq.
Til jamiyatda rivojlanadi, uning
grammatik qurilishi ham
takomillasha boradi.
Til jamiyatda odamlar o‘rtasidagi aloqani shakllantiruvchi ijtimoiy
hodisadir. Odamlar bo‘lsagina tilga ehtiyoj sezamiz. Demak til
jamiyatdagina yashaydi, rivojlanadi, taraqqiy qiladi. Shu sababli ham til
ijtimoiy hodisadir. Jamiyatning umri tilning umri bilan barobar bo‘ladi.
Til jamiyat bilan birga yashaydi, jamiyat o‘lsagina til ham o‘ladi. Shu
nuqtai nazardan olib qaralganda, til taraqqiyoti jamiyat taraqqiyoti bilan
uzviy bog‘liqdir.
Dostları ilə paylaş: