Toshkent tibbiyot akademiyasi biotibbiyot muhandisligi, informatika va biofizika kafedrasi

Asosiy qism
Mavzu: KLINIKADA TOVUSHDAN FOYDALANISH
Ultratovush - chastotasi 1520103 Gs dan 10’ Gs gacha boʻlgan elastik tebranishlar va toʻlqinlar. U.ni past chastotali (1,5 104 Gs), oʻrta chastotali (105—107 Gs) va yuqori chastotali (107—10’ Gs) U.ga boʻlish mumkin.
U. tebranishlarni hosil qilishda maʼlum fizik hodisalarga asoslanib yasalgan U. nurlatkichlari qurilmalaridan foydalaniladi. Mexanik nurlatkichlarda U. tebranishlar gaz yoki suyuqlik oqiminingmexanik energiyasi hisobiga sodir boʻladi. Elektromagnit nurlatkichlarning magnitostriksiya va pyezoelektr hodisalariga asoslangan turlari keng tarqalgan.

U. suv osti kemalarini izlashda, dengiz (okean) chuqurligini aniklashda, texnologik jarayonlarni tezlatishda, qiyin kechadigan baʼzi kimyoviy reaksiyalarni roʻyobga chiqarishda, massa almashinish, kristall oʻstirish, elektroliz kabi jarayonlarni tezlatishda, moddalarning fizik xususiyatlarini oʻrganishda, materiallar sifatini tekshirishda (qarang Defektoskopiya), moddalarga ishlov berishda, diagnostika va davolashda keng qoʻllaniladi.
2.Ultratovushning fan amaliyotda tutgan o’rni haqida ma’lumot.
Ultratovush tekshiruvining turli xil xususiyatlaridan foydalanishda uni qo'llashning ko'plab sohalari mavjud. Ushbu sohalarni o'zboshimchalik bilan uch yo'nalishga bo'lish mumkin. Ulardan birinchisi ultratovush to'lqinlari orqali turli xil ma'lumotlarni olish bilan bog'liq. Ikkinchi yo'nalish - bu uning moddaga faol ta'siri. Uchinchisi signallarni uzatish va qayta ishlash bilan bog'liq. Har bir holatda ma'lum bir KM ishlatiladi. Biz faqatgina uning qo'llanilishini aniqlagan ko'plab sohalar haqida gaplashamiz. So'nggi yillarda ultratovush ilmiy tadqiqotlarda tobora muhim rol o'ynay boshladi. Akustik oqim va ultrasonik kavitatsiya sohasida eksperimental va nazariy tadqiqotlar muvaffaqiyatli olib borildi, bu esa olimlarga rivojlanishiga imkon berdi. texnologik jarayonlarsuyuqlik fazasida ultratovushga duch kelganda yuzaga keladi. Fizika kabi bilim sohasidagi turli hodisalarni o'rganish uchun kuchli usul. Ultratovush, masalan, yarimo'tkazgichlar va qattiq jismlar fizikasida qo'llaniladi. Bugungi kunda kimyoning "ultrasonik kimyo" deb nomlangan alohida sohasi shakllanmoqda. Uning qo'llanilishi ko'plab kimyoviy-texnologik jarayonlarni tezlashtirishga imkon beradi. Molekulyar akustika ham vujudga keldi - akustikaning materiya bilan o'zaro ta'sirini o'rganadigan yangi sohasi paydo bo'ldi Ultratovushni qo'llashning yangi yo'nalishlari paydo bo'ldi: golografiya, introskopiya, akustoelektronika, ultratovushli o'zgarishlar o'lchami, kvant akustikasi.
Ushbu sohadagi eksperimental va nazariy ishlardan tashqari, bugungi kunda juda ko'p amaliy ishlar amalga oshirildi. Maxsus va universal ultratovushli mashinalar, yuqori statik bosim ostida ishlaydigan qurilmalar va boshqalar ishlab chiqilgan, ishlab chiqarish liniyalariga kiritilgan ultratovushli avtomatik qurilmalar ishlab chiqarishga joriy etildi, bu esa mehnat unumdorligini sezilarli darajada oshirishi mumkin.