Toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi
Yüklə 3,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
va ular asosiy faoliyat turi stavkasi bo‘yicha yagona soliq to‘loviga tortilgan. Talab qilinadi: 1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 3. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim? 4. Korxona buxgalteri tomonidan yuqoridagi muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini tekshirib, auditorlik hisoboti uchun ma’lumot tayyorlang. Masala. Ishbay ish haqi olib ishlovchi xodim Aliyev A. belgilangan ishlab chiqarish me’yorini 120%ga oshirib bajardi. Me’yorni 100% bajargan vaqtda to‘g‘ri ishbay ish haqi uchun oylik ish haqi miqdori 200 ming so‘m. Korxonaning Ichki Nizomiga asosan ishlab chiqarish me’yorini 105%dan yuqori bajargan ishchilarga har bir oshirib bajarilgan % uchun mahsulot rastsenkasi 1,4 barobar yuqori to‘lash ko‘zda tutilgan. Ushbu oyda ishchi Aliyev A.ga hisoblangan ish haqi 215 ming so‘mni tashkil qilgan. Talab qilinadi: 1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 3. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim? 4. Hisoblangan ish haqining to‘g‘riligini aniqlang. Masala. Auditorlik tekshiruvi jarayonida auditorlardan korxonadagi ayrim tushunmovchiliklarni hal qilish maqsadida quyidagi masalalar yuzasidan maslahat va amaliy tavsiyalar berish so‘raldi: 1. Yuridik shaxslardan olinadigan yer solig‘ini kimlar to‘lamaydi? 2. Yer uchastkasidan birgalikda foydalanilganda korxonalardan olinadigan yer solig‘ini kimlar to‘laydi? 3. Yer uchastkalarini ijaraga olganlar ijara haqidan tashqari yer solig‘ini ham to‘lashlari lozimmi? 4. Toshkent shahrining 2-zonasida joylashgan umumiy maydoni 2200 kv m bo‘lgan 2 qavatli binoning ikki nafar egasi bor: biriga 1800 kv m (81,8 %); ikkinchisiga - 400 kv m (18,2 %) maydon tegishli. Ushbu holda yer solig‘ining so‘mmasi qanchaga teng bo‘ladi? 5. O‘z.Res. norezidenti respublikada yer uchastkasi bilan birga mulk xarid qiladi. U yer solig‘ini to‘lashi lozimmi? Talab qilinadi: Yuqoridagi masalalar bo‘yicha auditorlar tomonidan korxonaga qanday maslahat yoki tushuntirish ishlari amalga oshirilishi lozimligini izohlang. Masala. Yagona soliq to‘lovi to‘lovchisi hisoblangan korxona ixtiyoriy ravishda QQS to‘lovchisi ham bo‘lib hisoblanadi. Tashkiloti subyekt qurilishidan ortib qolgan qurilish materiallarini xususiy tadbirkorga 720 ming so‘mga sotgan, shu jumladan QQS - 120 ming so‘m. Ushbu materiallarning tannarxi 300 ming so‘mni tashkil qilgan. Shartnomaga muvofiq mulkka egalik huquqi xaridorga materiallarning haqi to‘langandan so‘ng o‘tadi. Xaridor korxonaning hisob raqamiga to‘lovni to‘liq hajmda o‘tkazgan. Korxona buxgalteri tomonidan yuqorida qayd etilgan operatsiyalar buxgalteriyada quyidagicha aks ettirilgan: T/r Xo‘jalik operatsiyalarining mazmuni So‘mma, ming so‘mda Hisobvaraqlar korrespondensiyasi Yozuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar Debet Kredit 1. Materiallarni xarid qiluvchidan pul mablag‘larining kelib tushishi aks ettirildi 720 5110 6310 Oldi-sotdi shartnomasi, bank ko‘chirmasi 2. Ilgari olingan bo‘nak hisobga olindi 720 6310 4010 Shartnoma, bank ko‘chirmasi 3. Materiallarni sotish aks ettirildi 720 4010 9220 Yukxati, hisobvaraq- faktura 4. Hisoblab yozilgan QQS aks ettirildi 120 9220 6410 Hisobvaraq-faktura 5. Materiallarning sotib olish qiymati hisobdan chiqarildi 300 9220 1010 Yukxati, hisobvaraq- faktura Talab qilinadi: 1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 3. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim? 4. Xato va kamchiliklar ro‘yxati jadvalini tuzing. ASOSIY ADABIYOTLAR 65. Karla M.Johnstone, Audrey A.Gramling, Larry E.Rittenberg. Auditing a risk-based approach to conducting a quality audit. USA, 2014 910 pages 66. Advanced Auditing and Assurance by Louise Kelly, March 2013 67. Wally Smieliauskas , Kate Bewley . Auditing: An International Approach Hardcover. McGraw-Hill Ryerson; 6 edition. 800 pages 68. David O'Regan. International Auditing: Practical Resource Guide 1st Edition, Wiley; 1 edition, 312 pages. 69. Audit /darslik/ Sh.N.Fayziev , R.D.Dusmuratov, A.A.Karimov, I.N.Kuziev, A.Z.Avlokulov -T.: IQTISOD MOLIYA 2015. 420 bet. 70. «Audit» o‘quv qo‘llanma (amaliy mashg‘ulot o‘tish uchun) Meliyev I.I., Qo‘shmatov O.Q., Sherimbetov I.X., Avazov I.R. (i.f.n., dotsent I.Qo‘ziyev tahriri ostida) – Т.:IQTOSOD MOLIYA, 2015. – 212 b. QO’SHIMCHA ADABIYOTLAR 78. Advanced Auditing and Professional Ethics - CA Final Paperback – 2015 by CA Surbhi Bansal (Author), Bestword Publication Pvt.Ltd; 11 edition (2015) 79. Rick Hayes, Philip Wallage, Hans Gortemaker. Principles of auditing. An introduction to international standards on auditing. Edingburh Gate, Harlow CM20 2JE UNITED KINGDOM. Prentice Hall; 3 edition (March 30, 2015), 736 pages 80. Аудит: учебное пособие/ В.А.Ерофеева, В.А. Пискунов, Т.И. Битюкова. – 2-е изд. перераб. и доп. – М.: Издательство Юрайт, Высшее образование, 2010. -638 с. 81. Бычкова С., Итыгалова Е. Аудит: учебное пособие. – М.: “Магистр”, 2009 г. -463 стр. 82. Аудит безопасности фирмы: Теория и практика. Учебное пособие для студентов. - М.: Парадигма, 2005. - 352 стр. 83. Аудиторлик фаолияти буйича услубий кулланмалар тупалами./ Х.Косимов, Л.Югай, А.Хошимова, Б.Пардаев, Б.Абдуназаров.-Тошкент, 2010.-320 б. 84. Сборник методических указаний по аудиту/ Х.Косымов, Л.Югай, А.Хошимова, Б.Пардаев, Составитель: Б.Абдуназаров.-Ташкент, 2009.-304 с. 85. Грачева М.Е. Международные стандарты аудита (МСА): Учебное пособие. - М.: Интернет сайтлари: www.ziyonet.u z, www.lex.uz www.iaсc.оrg.uк , www.аicpа.оrg www.аccоunting.cом www.gааp.ru www.аuditinfo.ru 13-MAVZU. KORXONA XUSUSIY KAPITALI AUDITI 13-MAVZU. KORXONA XUSUSIY KAPITALI AUDITI Takrorlash uchun savollar 1. Ustav kapitali va ta’sischilar bilan hisoblashishlarni audit qilishda qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalaniladi? 2. Ustav kapitalini shakllantirishni tekshirish qanday amalga oshiriladi? 3. Ustav kapitali hisobi va hisoboti auditi qanday o’tkaziladi? 4. Auditor ta’sis hujjatlari bilan tanishtirishida qanday ma’lumotlarni tekshirishi lozim? 5. Ustav kapitalini audit qilishda qanday hujjatlar va buxgalteriya schyotlari tekshirishi manbalari bo’lib xizmat qiladi? 6. Ustav kapitalini shakllantirshida va ta’sischilar bilan hisoblashishlarda soliqqa tortish tekshirish xususiyatlari qanday amalga oshiriladi? 7. Qo’shma korxonaning ustav fondi shakllantirildi. Valyutalar kursi o’zgarganda uni qayta baholash kerakmi? Agar kerak bo’lsa, ushbu operatsiyani buxgalteriya hisobida qanday aks ettirish lozim? MAVZU BO’YICHA MASALALAR Masala. Ta’sis shartnomasiga muvofiq tashkilotning ustav kapitali bir nechta yuridik shaxslar tomonidan tashkil etilgan. Ta’sischilardan biri ishlab chiqarish maydonlaridan foydalanish huquqini o‘tkazish yo‘li bilan 2000000 so‘m miqdorda 10 yil muddatga o‘z hissasini qo‘shdi. Buxgalteriya hisobida hissalarni rasmiylashtirish quyidagicha aks ettirilgan. Debet 6610-“To‘lovga dividendlar” schoti -2000000 so‘m. Kredit 8310-“Oddiy aksiyalar” schoti -2000000 so‘m. Ustav kapitaliga qo‘shiladigan hissasi: Debet 0480-“Gudvill” schoti -2000000 so‘m. Kredit 6610-“To‘lovga dividendlar” schoti -2000000 so‘m. Shunday qilib, yangi tashkil etilgan tashkilot bu huquqni o‘zining nomoddiy aktivlar tarkibiga kiritadi. 2 yildan so‘ng auditorlik tekshiruvlari davomida aniqlanadiki, ko‘rsatilgan nomoddiy aktiv ta’sischi balansi hisobida bo‘lmagan, buning oqibatida ta’sischi uni ustav kapitaliga hissa sifatida o‘tkazishga haqli emas edi. O‘tgan davr uchun ushbu nomoddiy aktivga Debet 2010 Kredit 0580 provodka orqali amortizatsiya hisoblangan. Amortizatsiya ajratmalari so‘mmasi 40000 so‘mni tashkil etdi. Talab qilinadi: 1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 2. Korxona buxgalteriyasi tomonidan yuqoridagi muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini tekshiring; 3. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? Korxona buxgalteri tomonidan yuqoridagi muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini tekshirib, auditorlik dalolatnomasini tuzing. Masala. Aksiyadorlik jamiyati 1 mln so‘m miqdoridagi dividendlarni tayyor mahsulotlar bilan to‘lashga qaror qilgan. Tayyor mahsulotlarning tannarxi 500 ming so‘mni tashkil qilgan va bu muomalalar korxona buxgalteri tomonidan quyidagi tartibda hisobga olingan: T/r Xo‘jalik operatsiyalarining mazmuni So‘mma, ming so‘m Hisobvaraqlar korrespondensiyasi Yozuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar Debet Kredit 1. Dividendlar hisoblandi 1000 8310 6610 Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining qarori, ta’sis shartnomalari, inventar kartochkalar, kassa chiqim orderlari 2. Dividendlardan soliq ushlandi 100 6610 6510 Buxgalteriya hisob-kitobi, xususiy kapital harakati to‘g‘risidagi hisobot 3. Dividendlardan hisoblangan soliq o‘tkazildi 100 6310 5110 Bank ko‘chirmasi, to‘lov talabnomasi, to‘lov topshiriqnomasi 4. Mahsulotlarni sotish aks ettirildi 900 6510 9110 Buxgalteriya hisob-kitobi, moliyaviy hisobot shakllari, oborot vedomostlari 5. Sotilgan tayyor mahsulotlarning tannarxi hisobdan chiqarildi 500 9110 2810 Buxgalteriya hisob-kitobi, limit- zabor kartalari 6. Hisobvaraqlarning yopilishi va moliyaviy natijaning aniqlanishi 900 500 9110 9810 9810 9110 Buxgalteriya hisob-kitobi, Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining qarori, ta’sis shartnomalari, Talab qilinadi: 1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 3. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim? 4. Xato va kamchiliklar ro‘yxati jadvalini tuzing. Masala. Tekshirilayotgan MCHJ ustav kapitalining miqdori 25 000 ming so‘mga teng. Ta’sischi ta’sischilar tarkibidan chiqib ketgach, uning ulushi (15%) jamiyat ixtiyoriga o‘tdi. Buxgalteriya balansi bo‘yicha korxonaning aktivlar so‘mmasi (400-qator) 80 000 ming so‘mga, majburiyatlari (770-qator) - 35 000 ming so‘mga teng. Ta’sischi bilan hisob-kitob pul mablag‘lari bilan amalga oshirilgan. Korxona buxgalteri tomonidan ulushning jamiyatga o‘tishi buxgalteriya hisobida quyidagi tartibda amalga oshirilgan : Xo‘jalik operatsiyasining mazmuni So‘mma, ming so‘m Hisobvaraqlar korrespondensiyasi Yozuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar Debet Kredit Chiqib ketadigan ta’sischiga jamiyatning qarzdorligi aks ettirildi: Bank ko‘chirmasi, chiqim kassa orderi, ta’sis shartnomasi - uning ustav kapitaliga qo‘yilgan so‘mmasi chegarasida 300 6620 8630 - jamlangan daromad ulushiga (soliq solinadigan daromad) 6 450 6620 8710 Dividendlar ko‘rinishidagi daromaddan soliq ushlandi va budjetga o‘tkazildi (2 200 x 10%) 3 750 6410 5110 6620 6410 Buxgalteriya hisob-kitobi, bank ko‘chirmasi, to‘lov vedomostlari Chiqib ketadigan ta’sischi bilan hisob-kitob amalga oshirildi (6 750 - 300) 3 000 5110 5010 6620 Ta’sischilar umumiy yig‘ilishi bayonnomasi, moliyaviy hisobot shakllari Talab qilinadi: 1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 2. Korxona buxgalteriyasi tomonidan yuqoridagi muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini tekshiring; 3. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? Masala. MCHJda ikki muassis bor, ustav kapitali to‘liq shakllantirilgan. Muassislar uni ko‘paytirishni xohlashyapti: biri materiallar, ikkinchisi pul kiritadi. Bunday operatsiya mumkinmi? U hisobda qanday aks ettiriladi? ASOSIY ADABIYOTLAR 71. Karla M.Johnstone, Audrey A.Gramling, Larry E.Rittenberg. Auditing a risk-based approach to conducting a quality audit. USA, 2014 910 pages 72. Advanced Auditing and Assurance by Louise Kelly, March 2013 73. Wally Smieliauskas , Kate Bewley . Auditing: An International Approach Hardcover. McGraw-Hill Ryerson; 6 edition. 800 pages 74. David O'Regan. International Auditing: Practical Resource Guide 1st Edition, Wiley; 1 edition, 312 pages. 75. Audit /darslik/ Sh.N.Fayziev , R.D.Dusmuratov, A.A.Karimov, I.N.Kuziev, A.Z.Avlokulov -T.: IQTISOD MOLIYA 2015. 420 bet. 76. «Audit» o‘quv qo‘llanma (amaliy mashg‘ulot o‘tish uchun) Meliyev I.I., Qo‘shmatov O.Q., Sherimbetov I.X., Avazov I.R. (i.f.n., dotsent I.Qo‘ziyev tahriri ostida) – Т.:IQTOSOD MOLIYA, 2015. – 212 b. QO’SHIMCHA ADABIYOTLAR 86. Advanced Auditing and Professional Ethics - CA Final Paperback – 2015 by CA Surbhi Bansal (Author), Bestword Publication Pvt.Ltd; 11 edition (2015) 87. Rick Hayes, Philip Wallage, Hans Gortemaker. Principles of auditing. An introduction to international standards on auditing. Edingburh Gate, Harlow CM20 2JE UNITED KINGDOM. Prentice Hall; 3 edition (March 30, 2015), 736 pages 88. Аудит: учебное пособие/ В.А.Ерофеева, В.А. Пискунов, Т.И. Битюкова. – 2-е изд. перераб. и доп. – М.: Издательство Юрайт, Высшее образование, 2010. -638 с. 89. Бычкова С., Итыгалова Е. Аудит: учебное пособие. – М.: “Магистр”, 2009 г. -463 стр. 90. Аудит безопасности фирмы: Теория и практика. Учебное пособие для студентов. - М.: Парадигма, 2005. - 352 стр. 91. Аудиторлик фаолияти буйича услубий кулланмалар тупалами./ Х.Косимов, Л.Югай, А.Хошимова, Б.Пардаев, Б.Абдуназаров.-Тошкент, 2010.-320 б. 92. Сборник методических указаний по аудиту/ Х.Косымов, Л.Югай, А.Хошимова, Б.Пардаев, Составитель: Б.Абдуназаров.-Ташкент, 2009.-304 с. 93. Грачева М.Е. Международные стандарты аудита (МСА): Учебное пособие. - М.: Интернет сайтлари: www.ziyonet.u z, www.lex.uz www.iaсc.оrg.uк , www.аicpа.оrg www.аccоunting.cом www.gааp.ru www.аuditinfo.ru 15-MAVZU. DAROMAD VA XARAJATLAR HAMDA MOLIYAVIY NATIJALAR AUDITI 15-MAVZU. DAROMAD VA XARAJATLAR HAMDA MOLIYAVIY NATIJALAR AUDITI Takrorlash uchun savollar 1. Moliyaviy natijalarni audit qilishda foydalaniladigan asosiy me’yoriy hujjatlarni keltiring? 2. Xarajatlarni audit qilish qanday tashkil etiladi? 3. Ishlab chiqarish xarajatlariga va mahsulotlar (ish, xizmatlar) tannarxiga kirtiladigan xarajatlarni to’g’ri aniqlashni qanday tekshiriladi? 4. Operatsion daromadlar va xarajatlarni shakllantirishni to’g’ri tekshirish qanday amalga oshiriladi? 5. Realitsiyadan tashqari daromadlar va xarajatlarni tartibini tekshirish qanday amalga oshiriladi? 6. Korxonalar faoliyati moliyaviy natijalarni shakllantirish va foydaning ishlatilishi qanday tekshiriladi? 7. Xarajatlar, Tushumilar va realizatsiyadan tashqari daromadlar va xarajatlarni audit qilishda qaysi hujjatlar va buxgalteriya schyotlari tekshirish manbalari bo’lib hisoblanadi? 8. Korxonada ishlaydigan xodimning ukasi yoki singlisining ta’lim olishi uchun oliy o’quv yurtiga o’tkazilgan mablag’lar xodimning daromadi hisoblanib, ularga soliq solinadimi? 9. Korxona o’zining xodimi uchun sanatoriy-kurortda davolanishga yo’llanmalar xarid qiladi yoki ularning ambulatoriyada davolanishlariga haq to’laydi. Ushbu summalar uning daromadi hisoblanadimi, ularga daromad solig’i va yagona ijtimoiy to’lov hisoblab yozilishi kerakmi? 10. Korxona o’z mahsulotini xodimlariga tannarxidan past baholarda sotishi mumkinmi? 11. 9000, 9600 "Asosiy (operatsiyali) faoliyatdan olinadigan daromadlar" va "Moliyaviy faoliyat bo’yicha xarajatlar" schyotlarining analitik hisobini tekshirish tartibini qanday amalga oshiriladi? 12. Xususiy firma umumiy ovqatlanish bilan shug’ullanadi (oshxona). Jamoa oila a’zolaridan iborat. 2011 yilda unga yaqin yo’l ta’mirlanishi sababli tushum faqat soliqlarni to’lashga etdi. Xodimlarning ish haqi bo’yicha qarz hosil bo’ldi. Ular ushbu qarzni firma foydasiga qoldirishga rozilar. Qanday qilib provodkalarni o’tkazish va jismoniy shaxslarning daromadlarini soliq hisobotida aks ettirish kerak? 13. Sud qarori bilan undirilgan (shartnoma shartlarining buzilgani uchun) va korxona (YAST to’lovchisi) hisobraqamiga kelib tushgan jarima tarzidagi pul mablag’lari (850,0 mln so’m) biz uchun realizatsiya hisoblanadimi yoki daromadmi? Ular buxgalteriya yozuvlarida qanday ifodalanadi? 14. Xususiy korxona soliqlar va to’lovlar to’langanidan keyin qolgan foydani tasarruf qilishi, o’z xohishiga qarab hisob-kitob raqamida bo’lgan mablag’larni o’zi va uchinchi shaxslar (masalan, qarindoshlari) uchun avtomobil, uy-joy xarid qilishgan yo’naltirishi mumkinmi? Buni hadya qilish deb hisoblasa bo’ladimi? Ushbu operatsiyalarga jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i solinadimi? Qanday hujjatlar rasmiylashtiriladi va ular qaerga taqdim etiladi? Agar korxona QQS to’lovchi bo’lsa, buni buxgalteriya provodkalarida qanday aks ettirish kerak? 15. Korxonamiz YAST to’lovchisi hisoblanib, 2011 yilda balansdagi asosiy vositalarni (bino, dastgoh va boshqalar) jismoniy shaxslarga ijara shartnomasi asosida ijaraga berganmiz. Operativ ijaraga berilgan mulklar bo’yicha operatsiyalar korxonamiz hisobotida qay tarzda aks ettiriladi? 16. Korxona qishloq joylarida namunaviy loyihalar bo’yicha yakka tartibdagi uy-joy quruvchi jismoniy shaxslar olgan ipoteka kreditlari uchun to’lovlarni "Qishloq qurilish bank" ATBga ularning ish haqidan yo’naltirsa, ushbu summalardan byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasiga sug’urta badali (4,5%), yagona ijtimoiy to’lov (25%) va jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i ushlab qolinishi kerakmi? 17. Xodim o’z xohishiga ko’ra ishdan bo’shaganda unga ishdan bo’shatish nafaqasi to’lanishi shartmi yoki to’lanmasa ham bo’ladimi va bu qaysi qonun hujjatlari asosida amalga oshiriladi? 18. Korxonada bir necha yil ishlagan xodim yillik mehnat ta’tillaridan foydalanmagan holda ishdan bo’shab ketib, ma’lum bir vaqtdan keyin yana ishga qabul qilinsa, ilgarigi foydalanilmay qolgan mehnat ta’tillari uchun pullik kompensatsiya talab qilishga haqlimi va buni korxona to’lab berishi lozimmi? 19. Vakillik xarajatlari me’yorlashtiriladimi, ular uchun qanday me’yor belgilangan? MAVZU BO’YICHA MASALALAR Masala. Yagona soliq to‘lovi to‘lovchisi bo‘lgan korxona o‘zi ishlab chiqargan mahsulotini 25 645,4 ming so‘mga 100 foizli oldindan to‘lov sharti bilan sotgan. Ushbu sotilgan mahsulotning tannarxi 27 535,6 ming so‘mni tashkil qilgan. Yuqoridagi muomalalar korxona buxgalteri tomonidan quyidagicha buxgalteriyada hisobga olingan: T/r Xo‘jalik operatsiyasi mazmuni So‘mma, ming so‘mda Schotlar Korresponden- siyasi Yozuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar Debet Kredit 1 Mahsulot uchun oldindan to‘lov kelib tushdi 25 645,4 6310 5110 Hisobraqamdan ko‘chirma 2 Sotilgan mahsulotning haqiqiy narxi hisobdan chiqarildi 27 535,6 2810 9110 Yukxati, hisobvaraq- faktura 3 Mahsulot sotilishidan tushgan daromad aks ettiriladi 25 645,4 9010 4010 Buxgalteriya hisob- kitob-ma’lumotnomasi 4 Avans to‘lovini hisobga olinishi aks ettiriladi 25 645,4 4010 6310 Olingan bo‘naklar hisobining qaydnomasi 5 Realizatsiya bo‘yicha moliyaviy natija aks ettiriladi (9110 va 9010 schotlarining yopilishi) 27 535,6 25 645,4 9110 9910 9910 9010 Olingan bo‘naklar hisobining qaydnomasi 6 YAST hisoblandi 1 376,78 6410 9820 Buxgalteriya hisob- kitobi Talab qilinadi: 1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 3. Korxona buxgalteri tomonidan yuqoridagi muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini tekshirib auditorlik hisoboti uchun ma’lumot tayyorlang. Masala. “ALSCOM” kompaniyasida 2012 - yil bo‘yicha quyidagi moliyaviy natija aniqlangan. Kompaniyaning soliqqa tortilgunga qadar foydasi 2500 000$ ni tashkil etgan. Buxgalteriya hisoboti bo‘yicha hisoblangan amartizatsiya miqdori 100 000$, soliq hisoboti bo‘yicha hisoblangan amartizatsiya miqdori esa 120 000$ ni tashkil etadi. Kompaniya bank kreditidan foydalanganligi uchun, bankka 50 000$ miqdorida foiz to‘lovlarini to‘lagan. Markaziy bank tomonidan o‘rnatilgan foiz stavkasi bo‘yicha foiz xarajatlari 40 000$ ni tashkil etadi Soliq stavkasi 10% Kompaniya 2008 - yil uchun budjetga 25 000$ daromad solig‘i to‘lagan . Talab qilinadi: 1. Korxona buxgalteri tomonidan yuqorida keltirilgan muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini tekshirib, auditorlik hisoboti uchun ma’lumot tayyorlang. 2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim Masala. OAJ umumbelgilangan tartibdagi soliq to‘lovchi hisoblanadi. Jamiyat tarkibida mustaqil balansga va alohida hisobraqamiga ega bo‘lgan yuridik shaxs hisoblanuvchi 8 ta sho‘ba korxona mavjud. Auditorlik tekshiruvi jarayonida mijoz-korxona tomonidan auditorlarga quyidagi masalalar bo‘yicha amaliy maslahatlar berish talab etildi. Shu’ba korxonalar yil yakuni bo‘yicha jamiyatga topshirgan balanslari yig‘ilgan holda aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida olingan sof foyda taqsimlanadi. Sof foydaning dividend uchun yo‘naltirilgan qismi aksiyadorlarga (yuridik va jismoniy shaxslarga ) egalik qilayotgan aksiyasiga qarab taqsimlanadi, taqsimlangan dividend uchun dividend solig‘i kim tomonidan, qanday tartibda to‘lanadi? Quyidagi qayd etilgan ko‘rsatkichlar moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotning (2-son shaklning) qaysi satrlarida aks ettiriladi: a) jamiyatni saqlash uchun sho’ba korxonalaridan kelib tushgan to‘lovlar (daromadlar); b) sho’ba korxonalarimiz tomonidan bizning hisobraqamga o‘tkazilgan dividendlar; v) sho’ba korxonalarimiz tomonidan korxonamiz hisobiga o‘tkazib berilgan to‘lovlar hisobidan amalga oshiriladigan korxonani boshqarish va boshqa maqsadlardagi xarajatlar. Talab qilinadi: 1. Auditorlar tomonidan OAJ buxgalterlariga yuqoridagi masalalar bo‘yicha qanday amaliy tavsiyalar yoki maslahat-tushuntirish ishlari amalga oshirilishi lozim? 2. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; Masala. Chakana savdo korxonasi 10 to‘plamdagi oshxona servizini har bir to‘plam uchun 750 ming so‘m narx bo‘yicha sotdi. Bir to‘plam servizning xarid qiymati - 650 ming so‘mni tashkil qilgan. Korxona buxgalteri tomonidan yuqorida keltirilgan muomalalar buxgalteriya hisobida quyidagi tartibda aks ettirilgan: T/r Xo‘jalik operatsiyalari- ning mazmuni So‘mma, ming so‘m Hisobvaraqlar korrespondensiyasi Yozuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar Debet Kredit 1. Sotilgan servizlarning tan- narxi hisobdan chiqarildi 6 500 9220 2820 Kassa kirim orderi, buxgalteriya hisob-kitobi 2. Servizlarni sotishdan olingan daromad aks ettirildi 6 500 5110 9120 Kassa kirim orderi 3. Sotilgan servizlar bo‘yicha savdo ustamasi hisobdan chiqarildi 2 000 2880 9220 Buxgalteriya ma’lumotnoma-hisob- kitobi Talab qilinadi: 1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 3. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim? 4. Xato va kamchiliklar ro‘yxati jadvalini tuzing. Masala. Korxona 2013 - yilning boshida 4000 ming so‘mga avtomobil sotib olgan va uni sug‘urtalagan. 2013 - yilning ohirida avtomobil avariyaga uchraganligi sababli sug‘urta tashkiloti 3500 ming so‘m miqdorida sug‘urta to‘lovini to‘lab berdi. Avtomobilning 2013 - yil oxiriga bo‘lgan balans qiymati 3000 ming so‘mni tashkil qilgan. Sug‘urta tashkilotidan olingan mablag‘ga yangi avtomobil sotib olingan. Buxgalter tomonidan 3500 minig so‘mlik sug‘urta qoplamasi daromad sifatida qabul qilingan. Talab qilinadi: Mazkur holatda buxgalter to‘g‘ri yo‘l tutganmi. Sizning fikringizcha sug‘urta qoplamasining qanday qismi jami yillik daromadga kiritilishi kerak. Masala. Auditor tomonidan tekshiruv jarayonida 2012 - yilda “Foton” kompaniyasi tomonidan foydali xizmat muddati tugagan uskunani 13 500 ming so‘mga sotilganligi aniqlandi. Uskunaning boshlang‘ich qiymati 230000 ming so‘mni, chiqib ketish sanasidagi to‘plangan amortizatsiyasi 225000 ming so‘mni, 2012 - yilda uskunaga xizmat qo‘rsatish xarajatlari 10 000 ming so‘mga teng bo‘lgan. Mazkur xo‘jalik operatsiyasi bo‘yicha kompaniya buxgalteri tomonidan asosiy vositalarni chiqib ketishi bilan bog‘liq daromad yoki zarar hisobga olinmagan. Talab qilinadi: 1.Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 2. Olingan dalillarga asoslanib yuqoridagi holat amaldagi qonunchilikga muvofiqligini izohlab bering. Masala. Korxona hisobot davrida quyidagi boshqa daromadlarga ega bo‘lgan: shartnoma shartlarini buzganlik uchun mol yetkazib beruvchilardan olingan 114 ming so‘mlik jarima so‘mmasi; xaridorlar bilan shartnoma bo‘yicha aniqlangan o‘tgan yil foydasi 40 ming so‘m; da’vo muddati tugagan 6 ming so‘mlik kreditorlik qarzlari; inventarizatsiya natijasida aniqlangan ortiqcha 10 ming so‘mlik tayyor mahsulot kirim qilingan. Mazkur holatlar buxgalter tomonidan quyidagi provodkalar bilan rasmiylashtirilgan: Debet 5110 “hisob – kitob hisobvarag‘i” schoti, - 114 ming so‘m; Kredit 9220 “Boshqa aktivlarning chiqib ketishi”schoti, - 114 ming so‘m; Debet 4010 “Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schotlar”schoti,- 40 ming so‘m; Kredit 9340 “O‘tkan yil foydasi” schoti,- 40 ming so‘m; Debet 9430 “Boshqa operatsion xarajatlar” schoti,- 6 ming so‘m; Kredit 6990 “Boshqa majburiyatlar” schoti,- 6 ming so‘m. Debet 2810 “Tayyor mahsulot” schoti,- 10 ming so‘m; Kredit 9390 “Boshqa operatsion daromadlar” schoti,- 10 ming so‘m. Talab qilinadi: 1. Olingan dalillarga asoslanib yuqoridaga holatlar bo‘yicha buxgalter tomonidan yo‘l qo‘yilgan(agar mavjud bo‘lsa) xatolarni aniqlab, uni tuzatish va yakunlovchi provodkalar bo‘yicha amaliy tavsiyalar bering. 2. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; Masala. Korxona hisobot davrida moliyaviy faoliyat bo‘yicha quyidagi daromadlarga ega bo‘lgan: sho‘ba korxonalarga hisoblangan dividendlar 50 ming so‘m; berilgan zayomlar bo‘yicha hisoblangan foizlar 40 ming so‘m; debitorlik qarzlar bo‘yicha hisoblangan ijobiy kurs farqlari 70 ming so‘m; subyektni uzoq muddatli ijara berishdan hisoblangan foizlar -100 ming so‘m. Mazkur holatlar buxgalter tomonidan quyidagi provodkalar bilan rasmiylashtirilgan; Debet 4840-“Olinadigan dividentlar” schoti,- 50 ming so‘m; Kredit 9220-“Boshqa aqtivlarning chiqib ketishi” schoti,- 50 ming so‘m. Debet 5110-“Hisob – kitob hisobvarag‘i” schoti,- 40 ming so‘m; Kredit 4830-“Olinadigan foizlar schoti,-40 ming so‘m. Debet 4010-“Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schotlar” schoti,- 70 ming so‘m. Kredit 9390-“Boshqa operatsion daromadlar” schoti,- 70 ming so‘m. Talab qilinadi: 1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 3. Xato va kamchiliklar ro‘yxati jadvalini tuzing. ASOSIY ADABIYOTLAR 77. Karla M.Johnstone, Audrey A.Gramling, Larry E.Rittenberg. Auditing a risk-based approach to conducting a quality audit. USA, 2014 910 pages 78. Advanced Auditing and Assurance by Louise Kelly, March 2013 79. Wally Smieliauskas , Kate Bewley . Auditing: An International Approach Hardcover. McGraw-Hill Ryerson; 6 edition. 800 pages 80. David O'Regan. International Auditing: Practical Resource Guide 1st Edition, Wiley; 1 edition, 312 pages. 81. Audit /darslik/ Sh.N.Fayziev , R.D.Dusmuratov, A.A.Karimov, I.N.Kuziev, A.Z.Avlokulov -T.: IQTISOD MOLIYA 2015. 420 bet. 82. «Audit» o‘quv qo‘llanma (amaliy mashg‘ulot o‘tish uchun) Meliyev I.I., Qo‘shmatov O.Q., Sherimbetov I.X., Avazov I.R. (i.f.n., dotsent I.Qo‘ziyev tahriri ostida) – Т.:IQTOSOD MOLIYA, 2015. – 212 b. QO’SHIMCHA ADABIYOTLAR 94. Advanced Auditing and Professional Ethics - CA Final Paperback – 2015 by CA Surbhi Bansal (Author), Bestword Publication Pvt.Ltd; 11 edition (2015) 95. Rick Hayes, Philip Wallage, Hans Gortemaker. Principles of auditing. An introduction to international standards on auditing. Edingburh Gate, Harlow CM20 2JE UNITED KINGDOM. Prentice Hall; 3 edition (March 30, 2015), 736 pages 96. Аудит: учебное пособие/ В.А.Ерофеева, В.А. Пискунов, Т.И. Битюкова. – 2-е изд. перераб. и доп. – М.: Издательство Юрайт, Высшее образование, 2010. -638 с. 97. Бычкова С., Итыгалова Е. Аудит: учебное пособие. – М.: “Магистр”, 2009 г. -463 стр. 98. Аудит безопасности фирмы: Теория и практика. Учебное пособие для студентов. - М.: Парадигма, 2005. - 352 стр. 99. Аудиторлик фаолияти буйича услубий кулланмалар тупалами./ Х.Косимов, Л.Югай, А.Хошимова, Б.Пардаев, Б.Абдуназаров.-Тошкент, 2010.-320 б. 100. Сборник методических указаний по аудиту/ Х.Косымов, Л.Югай, А.Хошимова, Б.Пардаев, Составитель: Б.Абдуназаров.-Ташкент, 2009.-304 с. 101. Грачева М.Е. Международные стандарты аудита (МСА): Учебное пособие. - М.: Интернет сайтлари: www.ziyonet.u z, www.lex.uz www.iaсc.оrg.uк , www.аicpа.оrg www.аccоunting.cом www.gааp.ru www.аuditinfo.ru 16-MAVZU. ICHKI AUDIT ASOSLARI 16-MAVZU. ICHKI AUDIT ASOSLARI Takrorlash uchun savollar 1. Ichki audit xizmatining asosiy vazifalari va funktsiyalarini tushuntirib bering? 2. Ichki audit natijalari qanday umumlashtiriladi? 3. Ichki audit xizmatining huquq va majburiyatlarini izohlab bering? 4. Ichki audit xizmatiga qo’yiladigan talablarni tushuntirib bering? 5. Ichki audit xizmatining mustaqilligi deganda nima tushuniladi? 6.Ichki audit o’tkazishga va uni o’tkazish natijalari bo’yicha yig’ma hisobot tuzishga qo’yiladigan talablarni tushuntirib bering? 7. Ichki audit xizmatining javobgarligini izohlab bering? 9.O’zbekiston Respublikasi ichki auditni tartibga solish tiziminitushuntirib bering? 10. Ichki auditorni sertifikatlash tartibini tushuntirib bering? 11. Ichki auditning boshqa xizmatlar va tashkilotlar bilan o’zaro aloqasini tushuntirib bering? 12. Ichki auditni o’tkazish bosqichlarini tushuntirib bering? 13. Ichki audit xizmati ishini rejalashtirish qanday amalga oshiriladi? 14. Kichik biznes korxonalarida ichki auditning xususiyatlarini tushuntirib bering? MAVZU BO’YICHA MASALALAR Masala. Yüklə 3,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|