Togʻ muzliklari. Muzliklar

1.1.Muzlik turlari haqida umumiy ma’lumotlar.
Qattik atmosfera yog’inlarning (qor) to’planishi va qayta o’zgarishi natijasida yer yuzasida hosil bo’lgan tabiiy kristall moddalarni muz yoki muzlik deb ataladi. Suv faqat suyuq holda emas, balki qattiq - muz holatida ham katta geologik ish bajaradi. Suv singari muz ham yer yuzasi relьefini o’zgartiradi. Bunda o’ziga xos muzlik landshafti va morena yotqiziqlari vujudga keladi.
Hozirgi davrda yer shari yuzasining 10 foyiziga yaqini doimiy muzliklar bilan qoplangan bo’lib, asosiy qismi materik qutbiy o’lkalariga (Grenlandiya, Antarktika), ozrog’i esa baland tog’ muzliklariga to’g’ri keladi. Muz bosish davrlarida yer yuzasining katta qismini muzlar qoplab olgan.
Muz faoliyatini geologik omil sifatida o’rganish yer yuzasining hozirgi holatini ancha to’liq bilib olishga, shu bilan birga u paydo bo’lganidan beri turli davrlarda qanday o’zgarib kelganligini aniqlashga yordam beradi.
Muzlik asosan uch xil geologik ish bajaradi:
- tog’ jinslarini yemiradi.
- yemirilgan jinslarni tashiydi.
- tashib kelinayotgan jinslarni to’playdi.
Ushbu jarayonlarning majmuasini tog’li o’lkalardagi muzliklar faoliyatida ko’rish mumkin.
Tog’ jinslarini bir joydan ikkinchi joyga ko’chiruvchi hamda ularni yotqizuvchi, ya’ni yer yuzasida harakatlanuvchi eng kuchli agentlardan biri muzlikdir. Muzliklar yo baland tog’larda, yoki qutblarga yaqin yerlarda uchraydi. Muzlik odatda qor chizig’idan yuqorida, relьefning yassi va pastkam joylarida vujudga kelishi asosan iqlim sharoitiga bog’liq. Tog’li o’lkalarda muzlikning qalinligi chetlariga qaraganda markaziy qismida katta bo’ladi.
Muzlik doimiy qor chegarasidan pastda bo’lishi ham mumkin, bunda muzlik vodiyga siljib tushgan bo’ladi. Hozirgi vaqtda Yer sharidagi barcha muzliklarning umumiy maydoni quruqlikning 16 million 215 ming km² ni tashkil etadi. Bu Avstraliya maydonidan ikki marta kattaroqdir. Agar bu muzlik erisa, Dunyo okeanining sathi 50 metrdan ortiqroq ko’tarilar edi.