Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
"qanun" çərçivəsindədir. Lakin Allahyar öz düĢməninin qarĢısına çıxa bilmir. Ona arxadan zərbələr vurmaqla intiqamını almaq istəyir. (Əvvəlcə Salatına güllə atır. Güllənin səhəngə dəyməsi qızı ölümdən xilas edir; sonra ot tayasını yandırır, daha sonra isə Cahandar ağanın çox sevdiyi maralı öldürür; Salatını qaçırmaq istəyir, amma niyyətini axıra qədər həyata keçirməyə nail olmur. Ən nəhayət, Qəmərin yalını, quyruğunu qırxır ki, bu da nəticə etibarı ilə atın öldürülməsinə səbəb olur.) "Qanun" intiqamı yasaq etmir, amma arxadan vurmaqla yox. Bu hərəkətləri ilə, xüsusən, sonuncu ilə Allahyar mərdlik qanununa bağıĢlanmaz xəyanət edir və cəza almağı haqq edir. Cahandar ağa Allahyarı öldürür. Diqqətimizi cəlb edir ki, bu zaman Cahandar ağa çox gərgin psixoloji ağırlıq altında idi, lakin bütün bunlara rəğmən o, Allahyarı mərdlik qanununa riyazi dəqiqliklə əməl etməklə cəzalandırır. (O, düĢməni ilə üzbəüz gəlmək istəyir və gəlir. Lakin ilk rastlaĢmada Cahandar ağa onu öldürmək imkanından istifadə etmir. Çünki düĢməni qarĢısına silahsız çıxır. Silahsız düĢmənə güllə atmaq olmaz. O, Allahyara silahını götürüb atını minərək meydana çıxmaq Ģansı verir. Allahyar onu gülləyə tutsa da, Cahandar ağa ona arvad-uĢağı qorxutmamaq üçün həyətdən çıxmağı
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
düĢmənini öldürür). Zahiri parçalanmaya rəğmən Cahandar ağanın ailəsindəki daxili bütövlük, ruhi birlik, bir-birinə dayaq durmaq psixologiyası da diqqəti cəlb edir. ġahnigarın meyitinin yuyulub kəfənə tutulmasını Cahandar ağanın ailədən küsüb getmiĢ arvadı Zərnigara etibar etməsi (ġahnigarın güllə yarasından öldüyü sirr olaraq qalmalıdır) və Zərnigarın da bu "iĢi" ləyaqətlə və səssizcə görməsi, ərinin bu "iĢi" məhz ona və nə üçün tapĢırdığını çox gözəl baĢa düĢməsi, küsüb gedən ġamxalın uzaqdan-uzağa atasını hər dəqiqə müdafiə etməyə hazır olması, onun varlığına hakim kəsilən "atamın namusu mənim namusumdur" düĢüncəsindəki ülvilik, "parçalanmıĢ" ailəni bir yerə yığmaq üçün əldən-ayaqdan gedən, gündə yüz dəfə "ölüb- dirilən" Salatının həyəcanları və s. ailədəki monolitliyin əlamətləridir.
Cahandar ağa ailəsinin təəssübünü çəkdiyi kimi, elinin - obasının da təəssübünü çəkir və bu yolda hər cür fədakarlığa hazırdır.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
uĢaq yığmaq üçün gələn Çernyayevski və Rus Əhmədə qarĢı düĢünülməmiĢ münasibət və hərəkətinə Cahandar ağanın reaksiyası təkcə qonağı müdafiə və qonağa hörmət və yaxud oxumağa, təhsilə müəyyən mənada "loyal" münasibəti ilə yadda qalmır. Bu təsvirlərdə qəhrəmanın xarakterinin daha əhəmiyyətli cəhətlərini önə çəkən məqamlar var. Burda baĢ verənlərə Cahandar ağanın münasibəti göstərir ki, o, geniĢ düĢünməyi bacaran, sözündə və hərəkətlərində özündən çox el-obanın mənafeyini nəzərə alan bir insandır. Bu səhnələrdə diqqətimizi belə bir cəhət çəkir ki, Cahandar ağanın əli hər an tətikdə olsa da, tətiyi çəkməyə hər an hazır olsa da, bütün hallarda o, hərəkətlərini soyuq ağlın, ayıq düĢüncənin nəzarəti altında saxlamağı bacarır. Həmin epizodlarda Molla Sadığın camaatı qızıĢdırmasının çox acı nəticələrə gətirib çıxara biləcəyini düĢünən Cahandar ağa nə qədər qəzəblənsə də təmkinini itirmir, həm cəsarətli və qəti hərəkətləri və həm də böyük təmkin və dözümü ilə mollanı "tərksilah" edir; ağsaqqallıq, böyüklük səriĢtəsi nümayiĢ etdirir: "Molla Sadıq Cahandar ağanın qıllı qaĢları altından üzünə zillənən qan sağılmıĢ gözlərinə baxa bilmədi. Onun iri qalın dodaqlarının səyridiyini, barmağının tüfəngin
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Müsahibinin dodağının bir balaca tərpənməsinə bənd olan Cahandar ağa da susdu.Mollanın dillənməyə taqəti olmadığını yəqin etdikdən sonra barmağını tətikdən çəkdi: - Ağır otur, batman gəl. Burada səndən baĢqa da kiĢi var". Cahandar ağa Molla Sadığın fitvası ilə qızıĢan camaatın hərəkətinin son aqibətinin xoĢagəlməz nəticələr verəcəyini irəlicədən görür. El-oba təəssübkeĢi, ağsaqqal kimi bunun qarĢısını almağı özünə borc bilir, Molla Sadıq kimi "diĢli" bir adamdan, onun arxasında duranlardan çəkinmədən camaatı "fitva"ya getməkdən çəkindirir: "- Fikriniz nədir, yoxsa könlünüzə Sibir düĢüb? Bəs bunun sonrasından qorxmursunuz? Sabah atlı kazaklar tökülüb gələndə cavab verə biləcəksinizmi? Hə, niyə dinmirsiniz? Sizi bir-birinizə çataqlayıb atın döĢünə salanda bu Molla Sadıq qabağa dura biləcəkmi? Sizdən soruĢuram, onda harayınıza çatan olacaqmı?" Bu suallarda xalq üçün yanan ürəyin onun taleyi ilə bağlı narahatlığı aydın əksini tapıb. "Adam bir iĢ görəndə fikirləĢər. Hər yetənin sözünə baxıb toy toğlusu kimi ortalığa düĢməz. Bir də qonağa əl qaldırmazlar" - Cahandar ağanın bu sözlərində el-obaya, camaata sonsuz məhəbbət, bağlılıq var, onun problemlərini öz Ģəxsi problemi kimi qəbul etmək, dərk etmək düĢüncəsi var. Bu
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|