22
teriyor. Ancak buna rağmen figürlerin kasları, natüralist
olmaktan öte abartılı ve kasılmıştır. Bazı yazarlar, bu
baskının mitolojik bir öyküyü anlattığını yazarken bazıla-
rı da tamamen didaktik amaçlarla yapıldığını yazıyor.
1460-70 yılları arasına tarihlendirilen bu gravür çalış-
ması, insanları farklı açılarda ve duruşlarda göstererek,
tüm bir figür çizim dersini bir kâğıt parçasının üzerinde
sıkıştırmış gibi görünüyor. Bu on erkeğin derileri yüzül-
müş gibi, kasları ve sinirleri belirgindir.
Ecorché figür türünde, başlangıçta Aziz Bartolomeo
1
ve
Marsyas
2
betilerinde olduğu gibi erkek figür baskındır ve
değişen ölçülerde derileri soyulmuştur. Ortaçağ sanat-
çısı, Bartolomeo’nun derisinin yüzülmüş olduğunu, başı
dışında tüm figürü kırmızı renge boyayarak anlatmaya
çalışıyordu. Rönesans sanatçısı ise kasları ve kemikleri
natüralist bir biçimde betimlemeyi seçti. Ecorché, sa-
dece insan figürü ile ilgili değildir. 18. yüzyıldan itibaren
hayvan figürleri de ecorché betimlemelerin konusu
oldu. Ecorché figürler sadece, kas ve kemik yapısını
göstermeye yönelik değil, baskı sanatçısı Jacques-Fa-
bien Gautier d’Agoty’nin (1716–1785)
3
, Hamile Kadın ve
Fetus (resim 5) adlı resminde olduğu gibi, insanın iç
organlarını da gösterecek şekilde tasarlandı.
Ecorche modeller, sonraki yüzyıllarda sanatçıların
atölye donanımının vazgeçilmez bir parçası haline geldi.
Örneğin Houdon’un 1767 yılında yaptığı ecorché heykelin
kopyaları iki yüz yılı aşkın bir süre atölyelerde model
olarak kullanıldı. Aynı şekilde, Agostino Carlini’nin Ka-
çakçıyus (Smugglerius) (resim 6) adlı heykeli, uzun yıllar
Royal Akademi’nin modeli oldu.
4
Akademilerde ecorché
heykellerin birer model olarak kullanıldığını gösteren
görsel kanıtlar mevcuttur. Örneğin; François Sal-
le’nin Akademi Beaux Arts’da Anatomi Dersi ve Johan
Zoffany’nin Hunter Royal Akademi’de adlı resimlerinde
model olarak ecorché heykeller görülmektedir.
Ecorche figürler akademik sanatla ilgili gibi görünse de
çağdaş sanat anatomiden, bu türden vazgeçmedi. Ecor-
ché modeller ve çalışmalar, günümüz sanat eğitiminde
1
Bartolomeo, isa’nın on iki havarisinden biri. Diri diri derisi
yüzülerek çarmıha baş aşağı gerildiğine inanılıyor.
2
Marsyas, Apollo ile girdiği müzik yarışmasını kaybedince
Apollo tarafından derisi diri diri yüzülen mitolojik kahraman.
3
Gautier d’Agoty, cerrah Jacques-François-Marie Duverney
(1661-1748) ile çalışarak daha çok doktorlar için yararlı
olan renkli bir anatomi atlası hazırladı. Bu nedenle de insan
anatomisi konusunda geniş bir bilgiye sahip bir sanatçıydı.
Duverney’in ölümünden sonra, Antoine Mertrud (ö. 1767) ile
birlikte anatomik çalışmalar yaptı
4
William Hunter, 1776 yılında idam edilen bir suçluyu disseke
etti ve Agostino Carlini’den de kadavranın kalıbını almasını
istedi. Carlini’nin kadavraya Hellenistik dönemin önemli
heykellerinden biri olan Ölen Galyalı pozu vererek aldığı
kalıptan döktüğü bronz heykel uzun yıllar Royal Akademi’de
model olarak kullanıldı. Bu heykel, Sanat tarihine Kaçakçı-
yus (Smugglerius) olarak geçti (Petherbridge, 1997, s. 72).
Kaçakçıyus örneğinden hareketle, bu heykellerin sadece
insan bedenindeki yaşamı değil sanatı da taklit ettiğini söyle-
yebiliriz.
de önemini koruyor ve Batı’da, kimi sanat okullarında
ön plana çıkarılmaya çalışılıyor. Bazı sanat akademile-
rinin ders programında Artistik Anatomi ve Ecorché adlı
dersler yer almaktadır. Bu dersler; canlı modelin yüzey
formuna olan etkisine atıfta bulunarak kemiklerin, kol-
ların, boynun, ellerin ve başın kas yapısının derinleme-
sine analizini; kütlesel ilişkileri ve orantıya ilişkin bilgiyi
sunuyor. Bunun yanında, bu dersler, anatomiye ilişkin
bilgilerin sanat eserinde uygulanmasını içeriyor.
Damien Hirst’in ecorché heykelleri de çağdaş sanatçıla-
rın bu türe duyduğu ilginin kanıtı gibidir. Damien Hirst’in
Gerçeklik ya da Bakire Anne (resim 8) adlı heykelleri,
her ne kadar Degas’nın Dansçı Kız heykeli ile ilişkilen-
dirilse de Jacques-Fabien Gautier d’Agoty’nin Disseke
Edilmiş Kadın ve Fetus (resim 5) adlı ecorché resmin-
deki gibi sadece yarı disseke edilmiş hamile bir kadını
göstermektedirler.
Resim 2
Resim 3
Resim 4
Resim 5
23
Resim 6
Resim 7
Resim 8
Resim 2: Marco d’Agrate, St. Bartolemeo, 1562 “Praxiteles tarafın
dan değil Marco d’Agrate tarafından yapıldım” biçiminde
imzalanmıştır.
Resim 3: Agnolo Bronzino, St. Bartolemeo, 1555
Resim 4: Jean Anton Houdon, 1767
Resim 5: Jacques-Fabien Gautier d’Agoty, Disseke Edilmiş Kadın ve
Fetus, 1773
Resim 6: Agostino Carlini, Kaçakçıyus, 1776
Resim 7: Constantin Brancusi, 1921
Resim 8: Damien Hirst, Bakire Anne, 2005
SONUÇ
Sanatçılar ve anatomistler arasında Rönesans döne-
minde çok önemli bir işbirliği ortaya çıktı. Bu işbirliği-
nin amacı sanatçıların alanlarına bilimsel bir alt yapı
desteği sağlayarak mesleklerinin statüsünü yükseltmek
yanında Rönesans düşüncesinin gereği olan evreni,
insanı, kendini tanımaktı. Anatomistlerin sanatçılarla
işbirliği içine girmesindeki amaç da araştırmalarını
çizimlere ve modellere doğru bir şekilde dönüştürerek
başkaları ile daha kolay paylaşabilmekti. Dolayısıyla
bu işbirliği bir tercih değil bir zorunluluktu. Anatomi
disiplinin gelişmesi, sadece tıp alanındaki gelişmeleri
desteklemedi, aynı zamanda sanatta yeni türlerin ortaya
çıkmasını sağladı. Sanatta ecorché olarak adlandırılan
betimlemeler, her ne kadar anatomistlerin çalışma-
larının tetiklediği bir tür olsa da sanatçıların anatomi
alanına yaptığı desteğin de görselleşmiş biçimleridir.
Ecorché figürlerin ortaya çıkış sürecini anlamak aynı
zamanda, Rönesans döneminde betimlenmiş heykelle-
rin ve resimlerin anatomik açıdan neden bu denli doğru
olduğunu daha kolay kavramamızı sağlamaktadır.
KAYNAKÇA
Carlino, A. (1999). Books of the body: Anatomical ritual and Renais-
sance learning, London: University of Chicago Press.
Earls, I. (1987). Renaissance art: A topical dictionary. Conecticut:
Greenwood Publishing.
Ertaş, A. (2014). Tarsal tüneldeki nörovasküler yapıların topografik
ilişkileri. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi. İstanbul Üniversitesi Cer-
rahpaşa Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı.
Hart, L. A., Wood, M. W. & Hart, B.L. (2008). Why dissection?: Animal
use in education. Greenwood Publication.
Kemp, M. & Wallace, M. (2000). Spectacular bodies: The art and scien-
ce of the human body from Leonardo to Now.
Keser, N. (2009). Sanat sözlüğü. Ankara: Ütopya Yayınları.
Keser, İ. & N. Keser (2008). Sanatsal altınçağ miti ve sanatçının sosyal
konumu. Sanat Yazıları, 18:113-124
Lassek, A. M (1958). Human dissection: Its drama and struggle. String-
field: Charles c. Thomas Publisher.
Mayor, A.H. (1983). Selected writings and a bibliography. New York:
Metropolitan Museum of Art Bulletin.
Malomo, A. O., Idowu, O. E. & Osuagwu, F. C. (2006). Lessons from his-
tory: Human anatomy, from the origin to the Renaissance. Int. J. Morphol.,
24(1):99-104.
O’Malley C.D. (1964). Andreas Vesalius of Brussels, 1514-1564. Berkeley.
CA: University of California Press.
Petherbridge, D. (1997). The qick and the dead: Artists and anatomy.
London: University of California Press.
Saccio, D. (2009). Archetypes of wisdom: An introduction to philosophy.
Belmont: Cengage Learning.
Toledo-Pereyra, LH. (2008). De humani corporis fabrica surgical revoluti-
on. Journal of Investigative Surgery, 21, 232–6.
Unschuld, P. U. (2009). What is medicine? Western and eastern appro-
aches to healing. London: University of California Press.