Texniki Yardım üzrə Hesabatı

44
(ii)  Enerji  intensivliyi.  Bu  meyar  „No  action“  (tədbirlərin  görülməsi  nəzərdə  tutulmayan) 
ssenarisi  ilə  müqayisədə  2020-2050-ci  illərdə  faiz  dəyişikliyini  göstərir,  və  ÜDM-in  bir 
vahidinə görə enerji istehlakı baxımdan ifadə olunur; 
(iii) Karbon  intensivliyi.  Bu  meyar  „No  action“  (tədbirlərin  görülməsi  nəzərdə  tutulmayan) 
ssenarisi  ilə  müqayisədə    2020-2050-ci  iilərdə  faiz  dəyişikliyini  göstərir  və  ÜDM-in  bir 
vahidinə görə CO
2
 emissiyası ilə ifadə olunur; və 
(iv) Ümumi  enerji  təchizatında  idxalın  faiz  nisbəti  ilə.  Bu  meyar  No  action“  (tədbirlərin 
görülməsi  nəzərdə  tutulmayan)  ssenarisi  ilə  müqayisədə  2020-2050-ci  iilərdə 
bərpaolunan enerjinin payında faiz dəyişikliyini təsvir edir. 
100.  Birbaşa  xərc  və  faydlardan  fərqli  olaraq,  ümimi  faydalar  azaldılma  variantları  arasındakı 
qarşılıqlı  əlaqələri  və  üst-üstə  düşmə  hallarını  nəzərə  almır.  Hər  bir  azaldılma  tədbirinin  təsiri 
„No  action“  (tədbirlərin  görülməsinin  nəzərdə  tutulmadığı)  ssenariyə  münasibtədə  təhlil  olunur 
və  bununla  a  hər  bir  tədbirin  insan  sağlamlığı  və  enerji  təhlükəsizliyinə  təsiri  müəyyən  edilir. 
Cədvəl  28  –  Cədvəl  30  –da  Azərbaycan,  Qazaxıstan  və  Özbəkistan  üçün  ümumi  faydaların 
nəticələri təsvir olunur.   
101.  Təhlil  olunan  azaldılma  variantlarının  çoxu  2050-ci  ilə  qədər  ölüm  hallarında  azlamalara 
gətirib çıxarır. Məsələn, Azərbaycan İƏİT Yanacaq Qiyməti Ssenarisi ölüm hallarında 242 faktın 
azalmasına  gətirib  çıxarır.  Eynilə,  Qazaxıstan  genişləndirilmiş  ETS  ssenarisi  ölüm  hallarında 
5,825 faktın azalması ilə nəticələnir. Özbəkistan da isə bütün mini ssenarilər variant 2050-ci ilə 
qədər ölüm hallarında 489 faktın azalmasına səbəb olur. 
102.  Azərbaycanda  az  xərc  tələb  edən  tədbirlərdən  biri  subsidiyaların  ləğvidir  ki,  bu  da 
emissiyalarda  yüksək  azalma  potensialına  malikdir.  Qazaxıstanda  təbii  qaz  enerjisi  hədəfləri, 
alternativ  enerji  hədəfləri,  CO
2
  –nin  maksimal  həddə  qədər  generasiyası,  ETS,  və  enerji 
səmərəliliyi ilə bağlı daha bir neçə tədbirlər az xərc tələb edən tədbirlərdir icra olunduğu təqdirdə 
emissiyaların əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına gətirib çıxaracaqdır. Emissiyaların az xərc sərf 
etməklə  azaldılması  potensialını  nəzərə  alaraq,  Qazaxıstan  Hökuməti  Yaşıl  Artım 
Konsepsiyasını  həyata  keçirir.  Bu  konsepsiyada  qeyd  olunan  tədbirlərin  icrasının  ümumi 
çərçivəsi müəyyən edilir.  
103. Ümumilikdə, hər bir ölkədə yüksək təsirazaltma potensialına malik bir neçə tədbirlər vardır 
ki, bu da ya xərclərə birbaşa qənaət olunmasında, yaxud da azalmanın bir tonuna görə xərclərin 
aşağı  düşməsində  özünü  göstərə  bilər.  Bunlar  xüsusilə  cəlbedici  tədbirlərdir  və  aşağıdakılar 
daxildir: Azərbaycanda Avro 4 nəqliyyat vasitələrinə icazə, SOCAR Eco-driving, kommersiya və 
yaşayış  binalarında  CFL  (kompakt  fluoresyent  lampa)  işıqlandırma,  kiçik  hidroenerji  qurğuları; 
Qazaxıstan  CNG  (sıxlaşdırılmış  təbiiq  qaz)  nəqliyyat  vasitələrinin  tətbiqi,  istilik  borularının 
izolyasiyasının yaxşılaşdırılması, kömür yatağı metanının əldə olunması, və yeni daha səmərəli 
evlərin  tikintisi;  və  Özbəkistanda  həm  kiçik,  həm  də  böyük  hidroenerji  qurğularının  tikintisi. 

---

45
Cədvəl 28: Azərbaycanda İnsan sağlamıığı və enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı üumi faydaların xülasəsi 
Azərbaycan 
Azaldılma variantı 
Azaldılmış ölüm 
halları 
Yanacağa qənaət 
(milyon qiqajoul)
ÜDM-in enerji
intensivliyi (no action
ssenarisi ilə 
müayisədə faiz 
dəyişikliyi) 
ÜDM-in karbon
intensivliyi (no
action ssenarisi ilə 
müayisədə faiz 
dəyişikliyi) 
Əsas enerji təchizatında 
bərpaolunan enerjinin 
faizi (no action ssenarisi
ilə müayisədə faiz 
dəyişikliyi) 
2010 – 2050
2010 – 2050
2020
2050
2020
2050
2020
2050
Texniki azaldılma mini-ssenarisi  
Avro 4 Nəqliyyat Vasitəsi 
Standartları  
21.7
160.5
-0.30%
-0.90%
-0.30%
-0.90%
0.30%
0.90%
SOCAR Eco-driving
0.6
18.2
-0.10%
-0.10%
-0.10%
-0.10%
0.10%
0.10%
Kommersiya sahələrində KFL 
(kompakt fluoresyent lampa)
işıqlandırma
21.5
621.9
-1.10%
-3.20%
-1.00%
-3.00%
1.10%
3.30%
Yaşayış yerlərində KFL işıqlandırma 
35.9
1,032.4
-1.90%
-5.20%
-1.70%
-4.90%
1.90%
5.50%
Ümumi torpaq sahəsinin 20%-i 
meşələrlə əhatə olunur 
0
-0.2
0.00%
0.00%
0.00%
0.00%
0.00%
0.00%
Ümumi torpaq sahəsinin 12.5%-i 
meşələrlə əhatə olunur  
0
0.0
0.00%
0.00%
0.00%
0.00%
0.00%
0.00%
İzolyasiya sistemlərinin 
t
əkmilləşdirilməsi 
10.7
985.6
-1.80%
-6.90%
-1.60%
-6.30%
1.80%
7.40%
Kiçik hidro-elektrik stransiya
13.9
243.3
-1.00%
-0.30%
-1.40%
-0.50%
10.70%
8.30%
Torpağın dayanıqlı idarə edilməsi
0
0.0
0.00%
0.00%
0.00%
0.00%
0.00%
0.00%
Yerüstü kül
ək enerjisi 
5.6
125.1
0.00%
-1.40%
0.00%
-2.20%
0.00%
35.20%
Samux Kompleksi
1.2
17.6
-0.10%
-0.10%
-0.30%
-0.20%
3.40%
4.50%
2020 üçün Bərpaolunan Enerji 
H
ədəfləri
17.8
338.4
-2.30%
-1.10%
-3.40%
-1.70%
28.10%
27.50%
3 MV Kiçik Gün
əş Enerjisi qurğuları 
0
0.7
0.00%
0.00%
0.00%
0.00%
0.00%
0.00%
Kommunal Bərk Tullantıların 
Enerjiyə çevriməsi  
-13.7
-218.7
0.60%
1.70%
-0.20%
-0.40%
14.00%
76.40%
Biqaz
0.8
25.4
-0.10%
-0.10%
-0.10%
-0.10%
0.00%
-0.20%
Elektrik Şəbəkəsinin Yenilənməsi 
12.7
382.6
-0.80%
-2.60%
-0.70%
-2.40%
0.80%
2.70%
AC (dəyişən cərəyanlı) tipli Dəmir 
yoluna keçid
0.3
7.6
0.00%
-0.10%
0.00%
-0.10%
0.00%
0.10%

---