Tema: Ekonomikalıq informaciyalardı tekst redaktorları qurallarından paydalanǵan halda qayta islew programmaları

3. Zamanagóy operatsion sistemalar analizi
UNIX, eń jaqsı ámelge asırılǵan, multidasturli hám hám kshpfoydalanuvchili ápiwayı OT bolıp tabıladı. Waqıtında, ol, programmalıq támiynattı islep shıǵıwshıinstrumental sistema retinde proyetlestiriwtirilgan edi. UNIX dıń hár túrlı ayrıqshalıqlarǵa iye bolǵan versiyaları, onıń hiymatini asıradı. Birinshi versiyası, júdá kishi operativ yadqa iye bolǵan, kompyuterlerde paydalanıw múmkin bolǵan bolsa, onıń ekinshi versiyasın islep shıǵıwda, qánigeler, assembler sistemasınan waz keship, tekǵana sistemalı, bálki ámeliy programmalardı da islep shıǵıw múmkin bolǵan, joqarı dárejeli tildi (stili) islep shıqtılar. Sol sebepli de tekǵana UNIX sistemalı, bálki ol jaǵdayda atqarılıwshı qosımshalar da jeńil kóshirip ótkeriluvchi (mobil) ózgeshelikine iye boldı. S tilinen ótkeriwshi kompilyator, hámme programmalarǵa, sistema daǵı resurslardan nátiyjeli paydalanıw imkaniyatın beretuǵın kodtı beredi.
Super paydalanıwshı.
Álbette, esapsha alınǵan paydalanıwshı retinde jumıs tutatuǵın sistema admınıstratori, pútkil sistemanı basqarıw ushın ápiwayı paydalanıwshına salıstırǵanda kóbirek xuquqga iye esaplanadı. UNIX OT de bul hal admınıstrator UID ga birden-bir nol hiymatini beriw menen yecqiladi, bul paydalanıwshı sonday eken superfoydalanuvcqi bolıp tabıladı (yaǵnıy admınıstrator).
Bul paydalanıwshı sistema ústinen tolıq qadaǵalawǵa iye esaplanadı. Superfoydalanuvchi ushın resurslardan paydalanıwǵa shegara joq bolıp tabıladı. Ápiwayı paydalanıwshılarǵa fayl ólshemi, bólinetuǵın yad maksimal kolem hám x. k. larga shegara ho'yilgan boladı. Admınıstrator bul shegaralardı, basqa paydalanıwshılar ózgertiwi múmkin. Admınıstrator da ózi ushın ápiwayı esap jazıwı quraydı, biraq sistemanı administrlash ushın “SU” komandasınan paydalanadı (haytish komandası bolsa “exit”).
Paydalanıwshı interfeysi. Paydalanıwshınıń UNIX sisteması menen baylanısi komanda tiline tiykarlanǵan bolıp tabıladı. Paydalanıwshı sistemaǵa kirgennen keyin, onıń ushın komanda interpretatorlaridan biri jumısqa túsedi. Ádetde, sistemada bir-birine uqsas, biraq óz múmkinshilikleri menen parıq etetuǵın tilli komanda interpretatorlari qollanıladı. Qálegen komanda interpretatori UNIX OT i ushın - hobih (“obolochka” - spell bolıp tabıladı ). Sebebi hár qanday interpretator sistema yadrosı Sırtqı ortalıǵından ibarat esaplanadi Linux sistemasında komanda interpretori - “bash” bolıp tabıladı.
Shaqırılǵan komanda intepretatori, paydalanıwshına komanda qatarı kirgiziwge usınıs beredi (yamasa komandalar qatarı hám x. k.). Náwbettegi komanda orınlanǵand keyin, terminal ekranına nátiyje chiqhandan keyin, interpretator taǵı komanda qatarın kirgiziwge usınıs beredi, sonday etip sistemadan chiqmaguncha sol hal dawam etedi.
UNIX de paydalanıwshı komanda tilleri jetkilikli dárejede ápiwayı bolıp tabıladı hám usınıń menen birge quramalı programmalar jazıw ushın jetkilikli dárejede kúshli bolıp tabıladı.
házirgi waqıtta kóbirek grafik interfeyslerden paydalanilgani ushın, UNIX OT larida da kóbinese X-Window de islewmohda. X-Window - bul paydalanıwshılarǵa óz sistemaları hám máseleleri menen grafik rejimde baylanıs imkaniyatın beredi.