Tarixi Məzmunu 1830
TƏHSİL SAHƏSİNDƏ BAŞ VERƏN YENİLİKLƏR
Yüklə 219,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
TƏHSİL SAHƏSİNDƏ BAŞ VERƏN YENİLİKLƏR
Məzmunu 1901 H.Z.Tağıyev tərəfindən Bakıda qız məktəbi açıldı 1902 Gəncədə qız məktəbi açıldı 1905 M.H.Rüşdiyyənin “Vətən dili” dərsliyi çap olundu 1907 Ağdaş, Qazax, Ağdam, Balaxanı, Şuşa, Şamaxı qəzalarında və Qarğabazar kəndində qız məktəbləri açıldı 1912 Məktəb “Əsasnaməsi”nə əsasən Azərbaycanda şəhər məktəbləri ali birsinifli məktəblərə çevrildi 1914 Gəncədə ilk müəllimlər seminariyası açıldı 1916 H.Z.Tağıyevin qız məktəbi ikisinifli ibtidai məktəbə çevrildi 1916 Bakıda müəllimlər seminariyası açıldı 1917 Cənubi Azərbaycanda ilk orta məktəb açıldı
M.Şahtaxtinskinin redaktorluğu ilə Tiflisdə “Şərqi –rus” qəzeti işıq üzü gördü 1904 Rəşid bəy İsmayılov tərəfindən “Müxtəsər Qafqaz tarixi” adlı əsər nəşr olundu 1904-1905 “Hümmət” təşkilatının orqanı olan “Təkamül” və “Yoldaş” qəzetləri işıq üzü gördü 1905 Bakıda Azərbaycan dilində “Həyat” qəzeti işıq üzü gördü 1905 Tiflisdə C.Məmmədquluzadə və Ö.F.Nemanzadə tərəfindən “Qeyrət” mətbəəsi yaradıldı 1905-1913 H.Mollazadə tərəfindən dörd cildlik “Zübdətül–təvarix” (“Tarixlərin ən yaxşısı”) əsəri nəşr olundu 1906 “Nəşri maarif” və “Nicat” cəmiyyətləri yaradıldı 1906
Tiflisdə “Molla Nəsrəddin” jurnalı işıq üzü gördü 1907-1911 “Arı” və “Bəhlul” jurnalları nəşr olunmağa başladı 1908 Ü.Hacıbəyovun “Leyli və Məcnun” operası ilk dəfə tamaşaya qoyuldu 1908 M.H.Hacınski Bakı şəhər İdarəsində tikinti şöbəsinə rəhbərlik etdi 1909-1910 M.H.Hacınski tərəfindən Bakıda Dənizkənarı bulvarın salınması davam etdirildi
Qafur Rəşad Mirzəzadə tərəfindən “Qafqaz coğrafiyası” əsəri yazıldı 1912 İlk azərbaycanlı aktrisa olan Ş.Məmmədova səhnə fəaliyyətinə başladı 1912 Mirzə Rəhim tərəfindən “Tarixi –cədidi –Qarabağ” (“Qarabağın yeni tarixi”) adlı əsər yazıldı 1914 Ə.Əzimzadə tərəfindən M.Ə.Sabirin “Hophopnamə” əsərinə illüstrasiyalar çəkildi 1914 “Müsəlman artistləri cəmiyyəti” təşkil edildi 1914 Cahangir Zeynalov “Şəfa” cəmiyyətinin nəzdindəki teatr truppasının rəhbəri oldu 1914-1915 Y.Əliyev və F.Ağazadənin Avropa ölkələrinə həsr edilmiş coğrafiya əsəri çap olundu 1916 “Neft və milyonlar səltənətində” adlı ilk Azərbaycan filmi çəkildi 1916 M.Maqomayevin “Şah İsmayıl” operası tamaşaya qoyuldu 1916 Təbrizdə ilk teatr binası tikildi 1917 Naxçıvanda “El güzgüsü” adlı teatr cəmiyyəti yaradıldı Təbrizdə ilk orta məktəb açıldı
CƏNUBİ AZƏRBAYCAN XIX ƏSRDƏ Tarix Baş vermiş mühüm hadisələr 1797-1934 Fətəli şahın iranda hakimiyyəti XIX əsrin I yarısı Gülüstan müqaviləsindən Urmiya, Maku, Nəmin və Gərgər xanlıqlarının daxili müstəqilliklərini saxlaması 1833-1851-ci illər Təbrizdən Şimali Azərbaycanavə Rusiyaya xeyli məhsullar ixrac edilməsi XIX əsrin 30-50-ci illəri Cənubi Azərbaycanda pambıq və tütün əkilməyə başlanılması 1837-1840-cı illər Xoy mahalında Cənubi Azərbaycanda ən yaxşı keyfiyyətli pambıq becərilməsi XIX əsrin 30-50-ci illəri Xoy, Urmiya və Qaradağda şüşə qablar istehsal edən müəssisələrin mövcud olması XIX əsrin ortaları Cənubi Azərbaycanda torpaqların böyük hissəsinin dövlətin mülkiyyətinə keçməsi 1848-1852 Cənibi Azərbaycanda Babilər hərəkatı baş verməsı 1850 may-dekabr Babilər hərəkatının ən coşğun dövrüolan Zənan şəhərində üsyan baş verməsi 1858 Cənubi Azərbaycanda ilk qəzet olan “Azərbaycan” qəzetinin (fars dilində) nəşr olunması 1869 Təbrizdə “Mədrəseye-Nasiri” adlı məktəbin açılması 11872-1881 Təbriz əhalisinin Sahibi-Divana qarşı çıxışı baş verməsi 1881 Təbriz əhalisinin Sahibi–Divanı Cənubi Azərbaycandan qovması 1875 Məhəmməd Təbrizi və Mirzə Mehdi Əxtər tərəfindən “Əxtər” (“Ulduz”) qəzetinin nəşr edilməsi 1877 Təbriz Dövlət Mədrəsəsinin (Darülfününun) təsis edilməsi 1878 Urmiyada Ali Tibb Məktəbinin fəaliyyətə başlaması 1880-1884 Cənubi Azərbaycanda “Təbriz” və “Mədəniyyət” adlı ilk xüsusi qəzetlərin nəşr olunması 1883 M.H.Rüşdiyyə tərəfindən İrəvanda yeni tipli “Üsuli-cədid” məktəbi təsis edilməsi 1886 Cənubi Azərbaycanda xalisə torpaqlarının satılması haqqında şah fərmanı verilməsi 1887 M.H.Rüşdiyyə tərəfindən Təbrizdə ilk xüsusi yeni tipli “Üsuli-cədid” məktəbinin təsis edilməsi 1888 Cənubi Azərbaycanda Ə.Talıbov tərəfindən “Şahsevən” qəzetinin nəşr edilməsi 1891-1892 Təbrizdə ingilis kapitalisti Tablota qarşı Tənbəki üsyanı baş verməsi 1892 Şah hökumətinin Talbotla bağladığı müqaviləni ləğv etməsi 1897 Cənubi Azərbaycanda “Ettehadiyyə cəmiyyəti”nin yaradılması 1898 Təbrizdə taxıl möhtəkirliyinə qarşı Zeynəb paşanın başçılığı ilə üsyan baş verməsi XIX əsrin II yarısı Cənubi Azərbaycanda elatların torpaq vergisi əvəzinə hərbi xidmətə getməsi XIX əsrin II yarısı Cənubi Azərbaycana rus kapitalının nüfuz etməsi. Rusiyanın “İran hesab–borc bankı”nın fəaliyətə başlaması XIX əsrin sonları Rusiyanın Cənubi Azərbaycanı sənayesi üçün xammal mənbəyinə və satış bazarına çevirirməsi XIX əsrin sonları Cənubi Azərbaycan əhalisinin Qafqaz, Şimali Azərbaycan, Volqaboyu və Mərkəzi Asiyaya kəsbkarlığa getməsi
Tarix Baş vermiş mühüm hadisələr 1905 12 dekabr İranda məşrutə inqilabının (1905-1911) başlanması 1906 5 avqust Müzəffərəddin şahın (1896-1907) konstitusiya haqqında fərman verməsi və Məclisə seçkilər elan olunması 1906 20 sentyabr Bir qurup ruhaninin Təbrizdə ingilis konsulluğunda bəstə oturması 1906 30 dekabr Müzəffərəddin şahın hazırlanmış konstitusiyanı imzalaması 1907 İran şahı Məhəmmədəli şahın taxta çıxarılması 1907 yaz İran inqilabının ağırlıq mərkəzinin tədricən Təbriz şəhərinə keçməsi 1907 8 fevral Təbrizdə “Gizli mərkəz”in başçılığı ilə İran inqilabı dövründə ilk silahlı üsyan baş verməsi 1908 18 iyun Səttarxanın Təbrizi ağ bayraqlardan təmizləyərək və inqilab rəmizi bildirən qırmızı bayraqlar sancması 1908 23 iyun Tehranda əksinqilabi çevriliş baş verməsi. Lyaxovun Tehrandakı Azərbaycan şurasının binasını top atəşinə tutması 1908 avqust Məhəmmədəli şahın Təbriz üzərinə qoşun göndərməsi 1908 sentyabr Təbrizdə sentyabr döyüşləri baş verməsi 1908 Məhəmmədəli şahın konstitusiya haqqında fərnam verməsi və Məclisi çağırması 1908 sonl-1909 əvvəl Maku istisna olmaqla Cənubi Azərbaycanın bütün qərb vilayətlərinin əksinqilabçılardan tamamilə təmizlənməsi 1909 yanvar Təbriz şəhəri üzərinə əksinqilabi qüvvələrin yenidən hücuma keçməsi 1909 25 aprel Rusiyanın İrandakı xarici təəbələrini qorumaq bəhanəsi ilə Təbrizə qoşun yeritməsi 1909 İran şahı Əhməd şahın taxta çıxarılması 1910 19 mart Səttərxan və Bağırxanın təntənə ilə Tehrana yola salınması 1910 7 avqust Səttarxanvə fədailərinin Tehranda daşnak Yepremin başçılıq etdiyi silahlı dəstələrin hücumuna məruz qalması 1911 28 dekabr Rusiya və İngiltərə tərəfindən İran inqilabının yatırılması 1912 Alman kapitalistləri tərəfindən Təbrizdə “İran xalça şirkəti”nin təsir edilməsi 1914 25 dekabr Osmanlı qoşunlarının Təbrizə daxil olması 1915 yanvar Sarıqamış döyüşündən sonra Osmanlı qoşunlarının Cənubi Azərbaycanı tərk etməsi və rusların bura daxil olması 1918 əvvəlləri Rus qoşunlarının İrandan çıxarılması və ingilislərin Cənubi Azərbaycanı tutması 1918 əvvəlləri Osmanlı hərbi hissələrinin yenidən Cənubi Azərbaycana daxil olması 1918-1920 Erməni, aysor və kürtlərin Cənubi Azərbaycanda soyqırım törətməsi 1918 mart Cənubi Azərbaycanda ermənilər tərəfindən “Urmu bəlası” faciənin törədilməsi
ŞİMALİ AZƏRBAYCAN XX ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİNDƏ VƏ I DÜNYA MÜHARİBƏSİ İLLƏRİNDƏ 1900 “Simens qardaşları və K 0 ” cəmiyyəti ilə “Voqau və K 0 ” konserni arasında müqavilə bağlanması 1901 Sabunçu və Balaxanı mexaniki zavodunun, Tovuz dəmir yolu stansiyasının fəhlələrinin tətil etməsi 1902 Ləki çiyid yağı zavodunun inşa edilməsi 1903 1-22 iyul Bakıda ilk ümumi siyasi tətil keçirilməsi və Bakıdakı tətil komitəsinin tələbnamə hazırlaması 1904 30 dekabr Sahibkarlarla fəhlələr arasında Müştərək müqavilə (Mazut konstitusiyası) imzalanması 1905 9 yanvar Peterburqda “Qanlı bazar” günü hadisənin baş verməsi 1905 yanvar Bakının qeyri-neft sahəsində çalışan fəhlələrin 17 maddədən ibarət tələblərini sahibkarlara təqdim etməsi 1905-1906 Rusiyanın azərbaycanlılara qarşı milli qırğın siyasəti həyata keçirməsi 1905 Çar hökuməti tərəfindən Qafqaz canişinliyinin bərpa edilməsi 1905 17 oktyabr Çar II Nikolayın 17 Oktyabr manifestini imzalaması 1905 oktyabr Mədən, fabrik və zavodlarda fəhlə komissiyaları təşkil olunması 1905 25 noyabr Bakı Fəhlə Deputatları Sovetinin (BFDS) yaradılması 1905 Ə.Topçubaşovun Nazirlər Komitəsinə təqdim etmək üçün ərz-hallar hazırlaması 1906 Qalakənd zavodunun istehsalı dayandırması 1906 23 fevral Bakı Fəhlə Deputatları Sovetinin fəaliyyətini dayandırması 1906 aprel I Dumanın bir qurup deputatı tərəfindən Vıborq bəyannaməsinin qəbul edilməsi 1906 iyun Sultan bəy və İbrahim bəy tərəfindən ermənilərin Qarabağa qırğın törətməsinin qarşısının alınması 1906 Ləki çiyid yağı zavodu əsasında “Qafqaz yağ zavodu” səhmdar cəmiyyətinin təsis edilməsi 1906 I Dövlət Dumasının fəaliyyət göstərməsi 1906 -1907 II Dövlət Dumasına seçkilər keçirilməsi 1907 20 fevral II Dövlət Dumasının ilk iclasına başlaması 1907 3 iyun II Dövlət Dumasının buraxılması 1907 Rusiyada yeddi mis zavodunun ittifaqı olan - “Mis” sindikatının yaradılması 1908 M.Ə.Rəsulzadənin İrana, sonra da İstanbula getməyə məcbur olması 1909 Kiyev quberniyasından Quba qəzasına iki min kəndli köçürülməsi 1910 may Vorontsov-Daskovun “Qeydlər”inin canişin idarəsi tərəfindən bəyənilməsi 1911 mart Vorontsov-Daşkovun “Qeydlər”inin Nazirlər Şurası tərəfindən təsdiq edilməsi 1911 sentiyabr Vorontsov-Daşkovun “Qeydlər”inin III Dövlət Dumasına təqdim olunaraq müzakirə olunması 1912 Azərbaycanda IV Dövlət Dumasına deputat seçkiləri keçirilməsi 1912 H.Z.Tağıyevin Xəzərdə 30 balıq vətəgəsi icarəyə götürməsi 1912 “Oyl” inhisar birliyinin yaradılması 1913 M.Ə.Rəsulzadənin vətənə qayıdaraq “Müsavat” partiyasının ideya istiqamətini tamamilə yeniləşdirməsi 1913 “Müsavat” partiyasının leqal fəaliyyətini müvəqqəti olaraq dayandırması 1913 Dağıstan və Zaqatala dairəsində feodal-asılı münasibətlərinin ləğv olunması 1914 sentyabr Çarın fərmanı ilə düşmən təbəələrinin Rusiyadakı müəssisələrinin müsadirə edilməsi 1914 4 dekabr Qafqaz cəbhəsində hərbi əməliyyatların başlanması 1914 “Simens qardaşları və K 0 ” şirkətinin “Ştuden Gezelşaft” inhisarı ilə müqavilə bağlaması 1915 yanvar Sarıqamış döyüşü. Osmanlı qoşunu məğlub olaraq Cənubi Azərbaycandan çıxarılması 1915 iyun Çar fərmanı ilə arxa cəbhədə işləmək üçün Azərbaycanda 50 mindən artıq gəncin səfərbəyliyə alınması 1916 sentyabr Fərrux ağa Qayıbovun Vilnus səmasında düşmənin bir-neçə təyyarəsini məhv etməsi 1917 Əliağa Şıxlınskinin 10-cu ordunun komandanı təyin edilməsi
AZƏRBAYCAN FEVRAL İNQİLABI VƏ ONDAN SONRAKI DÖVRDƏ Tarix Hadiseler 1917 8 mart Bakı sovetinə seçkilər keçirilməsi 1917 9 mart Müvəqqəti hökümətin göstərişi ilə Xüsusi Zaqafqaziya (Cənubi Qafqaz) Komitəsinin təsis edilməsi 1917 15 mart Rusiyada burjua respublikasının qurulması haqqında “Müsavat” partiyasının müraciətnamə qəbul etməsi 1917 17 mart Müvəqqəti hökümətin Bakıda hakimiyyət orqanı olan “İctimai təşkilatların İcraiyyə Komitəsi”ni yaratması 1917 27 mart Müsəlman Milli Şurasının Müvəqqəti Komitəsinin seçilməsi 1917 aprel Bakı Sovetinə yeni seçkilər keçirilməsi 1917 aprel Bakıda Qafqaz müsəlmanlarının qurultayının keçirilməsi 1917 1 may Moskvada Ümumrusiya müsəlmanlarının qurultayının keçirilməsi 1917 26 oktyabr Müsavat” partiyasının I qurultayının keçirilməsi 1917 17 noyabr Zaqafqaziya (Cənubi Qafqaz) Komissarlığının yarandılması 1917 5 dekabr Ərzincan sazişinə əsasən rus qoşunlarının Qafqaz cəbhəsindən geri çəkilməsi 1917 dekabr V.Lenin tərəfindən S.Şaumyanın Cənubi Qafqazın fövqaladə komissarı təyin edilməsi 1918 yanvar Şəmkir hadisələrinin baş verməsi 1918 yanvar Müsəlman korpusunun komandanı general Talşınskinin bolşeviklər tərəfindən həbs edilməsi 1918 10 may Zaqafqaziya Seyminin yaranması 1918 3 mart Sovet Rusiyası ilə Almaniya arasında Brest-Litovsk sülh müqaviləsi imzalanması 1918 14 mart Zaqafqaziya Seymi ilə Osmanlı dövləti arasında Trabzon konfransının keçirilməsi 1918 24 mart Bolşevik və daşnaklar tərəfindən “Evelina” gəmisinin tərk-silah edilməsi 1918 30 mart Mart soyqırımına rəhbərlik etmək üçün Bakı Sovetinin İnqilabi Müdafiə Komitəsi yaratması 1918 30.III-2.IV Bakıda azərbaycanlılara qarşı soyqırım həyata keçirilməsi 1918 mart-senty Bakı sovetinin təşkilatçılığı ilə ermənilərin bütün Azərbaycanda soyqırım həyata keçirməsi 1918 13 aprel Zaqafqaziya Seymi ilə Osmanlı dövləti arasında müharibə baş verməsi 1918 13-16 apr S.Lalayan və T.Əmirovun daşnak dəstələrinin Şamaxıda soyqırım həyata keçirməsi 1918 20 aprel Fətəlixan Xoyskinin rəhbərlik etdiyi Bakı şəhər Dumasının buraxılması 1918 22 aprel Cənubi Qafqaz Federativ Respublikasının yaradılması 1918 25 aprel S.Şaumyanın sədrliyi ilə Bakı Xalq Komissarlığı Soveti (XKS) hökumətinin yaradılması 1918 26 may Xəlil bəy Xasməmmədovun Zaqafqaziya hökumətinə ultimatum göndərməsi 1918 2-5 iyun Bakı sovetinin Bakı neft sənayesini və Xəzər Ticarət Donanmasını milliləşdirməsi
Yüklə 219,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|