TariHİ materyaliZMİN Çarpiticiliğinda

Tarihi Materyalizmin Çarpıtıcılığında Zıtların Birliği 

 

5

ilişkilerinin varlığı ile, (ekonomik planın işlemesine rağmen) birbirlerinden, de fakto, 

relatif bağımsızlık içinde çalışan ve böylece "ekonomik subje"ler olarak işleyen 

üretim birimleri arasındaki bağın varlığını göstermeye adadım." 

 Toparlayalım: 

 Profesörümüz 

1962-1967 

arası yazılarında, yani: 

    i- Bir tarım "üstadı" olan ve önüne gelen herkesi parti kurallarına uymamakla, 

mesela Kongre kararlarına uymayarak Kollektif olmamakla suçlayan Krusçef ve 

şürekası SBKP XIX. Kongresinin tarım alanında aldığı kararların tam tersi yönde " El 

değmemiş toprakları kazanmak" planıyla sahneye çıkıp Sovyet ekonomisini rayından 

çıkarttıktan sonra; 

  

ii- 

Makine 

Traktör 

İstasyonlarındaki tarımda kullanılan en önemli üretilen aletleri 

kollektif çiftliklere satıldıktan ve böylece meta ve para ilişkilerinin alanı 

daraltılacağına genişletildikten, bu üretim aletlerine sosyalist devletin sahip olmasının 

mümkün kıldığı  hızlı gelişmeleri engellendikten, kolhozların solhozlara dönüşmesi 

engellendikten... sonra; 

  iii- tüm bunların sonuçlarıyla el ele bir de merkezi planlamayı imkansız kılacak, 

üretim birimlerini "bağımsız subje"lere dönüştürecek tedbirler alındıktan, sosyalizm 

şartlarında tek tek ünitelerin mali kontrol aracı olan karlılık, sosyalizmin mümkün 

kıldığı daha üst düzeydeki milli ekonomi çapındaki karlılığı yadsımayan bu karlılık 

tek tek üniteler için karlılığa dönüştükten... sonra  

iv. tüm bunlarla ilişki içinde ağır sanayinin öncelliği tezini lafta kabullenir 

görünürken her geçen gün hafif sanayinin ağırlığını artırdıktan... sonra... 

 Kruşçof ve şürekası tüm bunları yaptıktan sonra geliyor bizim profesörümüz ve 

bize Sovyetler Birliğinin 1962-1967 arasındaki durumunu "üretici güçlerin seviyesi" 

ile izah ediyor; sosyalizmin eksikliklerini "üretici güçlerin gelişmesinin kendi başına" 

halledeceğini düşünüyor. Kendi izahları, eski görüşlerinin kendisi tarafından sunulan 

izahları böyle. 

 Biz 

şahsen referans verdiği eserleri incelemiş değiliz. İncelemeye de hiç niyetimiz 

yoktur. 

  Demek ki, Kruşçefçilerin doğrudan hedefi üretim ilişkilerini, sosyalist 

ekonominin yasalarını değiştirmek olan tedbirleri ortalığı kasıp kavururken ve dahası 

fiyatların azalması yerine fiyatların yükselmesi gibi en bariz ilk sonuçlarını da 

vermişken bizim profesörümüz Sovyet ekonomisindeki tüm gelişmeleri "her şeyden 

önce üretici güçlerin gelişmesine bağımlı" görmekte ve göstermekteymiş.  

 Sonra... 

  Sonra gün doğmuş, kafalar açılmış!? Şimdi de, tüm sorunları, "ilk ve herşeyden 

önce sosyal ilişkilerde", "bunların tabiyatında, devrimcileştirilmesinde" 

görmekteymiş! 

 

Profesörümüzün bu Marksizm kavrayışında başardığı "sıçrama" çok enteresan bir 

sıçrama: üretici güçlerin belirleyiciliğinden toplumsal ilişkilerin belirleyiciliğine ve 

öncelliğine. 

  Önce, Krusçefçiler ortalığın altını üstüne getirirken üretici güçlerin öncelliği, 

belirleyiciliği, esaslığı;  şimdide, göreceğimiz gibi, ortalığın altını üstüne getirmeye 

katkıda bulunmak için olsa gerek, "toplumsal ilişkilerin" öncelliği, belirleyiciliği, 

esaslığı... 

---

Tarihi Materyalizmin Çarpıtıcılığında Zıtların Birliği 

 

6

 Bu 

toplumsal 

ilişkilerin neyin nesi olduğunu okur iyice öğrensin. Yoksa 

profesörümüzü hiç mi hiç anlayamayacaktır. Neymiş bu toplumsal ilişkiler? Şimdilik 

kaydıyla, kapitalist iş-bölümü, ideolojik iş-bölümü ve ideolojik ve siyasi ilişkiler. 

 

Şimdilerde profesörümüz ‘Doğru Yol’u bulmuşsa da, o eski ve yanlış görüşlerin 

mesulü kimlerdi? 

 

2- Profesör'ün Eski Görüşlerinin "Kaynakları"?  

 

 "Daha 

önce 

denildiği gibi, kopmaya çalıştığım basitleştirilmiş Marksizm bana 

özgü birşey değildi: o, benim sosyalizmin problemleri üzerine düşünmeye başladığım 

1930'larda başlayarak Leninizm'den her geçen gün daha da uzaklaşan Üçüncü 

Enternasyonal'in Avrupa seksiyonlarının Avrupa'da hüküm sürmesine sebep oldukları 

şey haline gelmişti." (a.g.e., s. 19.) 

 "Yukarıda değinilen yazılarda (Stalin'in yazıları –b.n.) özellikle sistematik bir 

şekilde ortaya konan ekonomist tezlerin açıkça yeniden canlanması iki yönden ele 

alınmalıdır: Rusya toplumu ve Bolşevik Parti’nin önemli evriminin sonucu olarak ve 

bu tezlerin Stalin tarafından savunulması sayesinde kazandıkları yeni otoriteyle 

bağıntılı olarak" (a.g.e., s. 37.) 

 

Kısacası Stalin'in başını çektiği "ekonomizm", "mekanik yaklaşımlar" vs., işte 

çıbanın başı???  

 

 

Tabii ki, bu ekonomizm illetinden sadece SBKP dahil Avrupa Partileri muzdarip. 

Asya partilerine laf yok. 

  Niye mi? Gelin şimdi profesörümüzün bu ekonomizm hastalığından nasıl 

kurtulduğuna bir bakalım, o zaman anlarız.  

 

 

3- C. Bettelheim Nasıl Kurtuldu? 

 

 "Eğer 1962-1967'de şimdi ileri sürdüğüm formülasyonları ortaya koymamışsam, 

bunun nedeni Avrupa'da geniş olarak egemen olmuş olan ve Lenin'in "ekonomizm" 

dediği  şeyin özgül bir biçiminden başka birşey olmayan belli bir "Marksizm” 

anlayışından daha hala kuvvetli bir şekilde etkilenmiş olmamdır. Ekonomizmden 

daha da kopmamı ve böylece, Avrupa işçi hareketini karakterize etmiş olan 

ekonomist pratiğin uzun yılları tarafından maskelenmiş ve üstü örtülmüş olan 

Marksizmin devrimci içeriği ile tekrar bağ kurmamı mümkün kılan  şey Çin'deki 

Kültür Devrimi’nden çıkartılacak olan derslerdi. 

 ...Dediğim gibi, bu son birkaç yıl süresinde ve kısmen de Kültür Devrimi ve 

önemi hakkında düşünerek "üretici güçler sorunsalını", yani sosyal ilişkilerin 

dönüşümünü tek yanlı olarak üretici güçlerin gelişmesine tabi kılan anlayışı 

reddetmenin sonuçlarını daha sistemli bir şekilde hesaba katmaya başladım." (a.g.e., 

s. 16-17.) 

 

"Dip Not  2: 

 

Sosyalist Ekonomiye Geçiş ve Ekonomik Muhasebe ve Mülkiyet şekilleri. Bu iki 

kitap ayrıca iki büyük sosyal ve siyasi tecrübelerin- sırasıyla, 1958 ve 1960'dan beri 

takip ettiğim Çin ve Küba devrimleri- ve ayrıca, Fransa'da Marksist düşüncenin 

---